افغانستان کشور محاط به خشکه است که در صادرات و واردات همیشه با چالش‌های جدی مواجه بوده است. پیش از این حجم بالایی از کالاهای تجارتی ما از طریق بنادر پاکستان ترانزیت می‌شد، ولی پاکستان هرازگاهی از این وسیله به عنوان اهرم فشار علیه ما استفاده می‌کرد.
بارها جریان ترانزیت کالاهای تجارتی ما در خاک پاکستان توسط حکومت آن کشور متوقف می‌شد که از این بابت میلیون‌ها دالر خسارت به بازرگانان افغان وارد شده است.
فصل میوۀ تازه در کشور ما در گرم‌ترین فصل سال یعنی تابستان است. با این حال، وسایل ترانزیتی میان افغانستان و بنادر پاکستانی چندان عصری نیستند، اما حکومت پاکستان لاری‌های حامل میوۀ تازۀ افغانستان را روزها در بنادر خود نگه می‌داشت و این کار به فاسد شدن کالا می‌انجامید. افغانستان در 15 سال اخیر چندین بار با پاکستان توافق‌نامه‌های ترانزیتی و اقتصادی امضا کرد، ولی هیچ یک از این توافق‌نامه‌ها ضمانت اجرایی پیدا نکرد و مزاحمت‌های پاکستان همیشه ادامه یافت.
با این همه، حکومت ناگزیر دنبال جاگزین‌های دیگری راه افتاد. در آخرین مورد دوشنبه (8 قوس) خط آهن «آقینه- اتامراد امام نظر» را محمداشرف غنی؛ رییس‌جمهور افغانستان و قربانقلی بردی محمدوف؛ رییس‌جمهور ترکمنستان افتتاح کردند.
به گفتۀ مسوولان، این چهارمین خط آهنی است که افغانستان را با کشورهای منطقه وصل می‌سازد. افغانستان هم‌اکنون با کشورهای چین و ازبکستان وصل است و خط آهنی دیگر با ایران نیز زیر کار می‌باشد. چندی قبل اولین محمولۀ تجارتی افغانستان از کشور چین با گذشتن از کشورهای تاجکستان و ازبکستان به بندر حیرتان رسید.
مقام‌های افغان انتظار دارند بندر آقینه در کنار خطوط آهن دیگر بتواند وابستگی ترانزیت کالاهای تجارتی کشور به بنادر دریایی پاکستان را کاهش چشم‌گیر دهد.
شاه‌حسین مرتضوی؛ معاون سخنگوی ریاست‌جمهوری به رسانه‌ها گفته که قبل از این، هزینۀ یک تن کالا تا رسیدن به اروپا 5000 دالر می‌شد، در حالی که با استفاده از بندر آقینه به مدت سه روز، کالای تجارتی از افغانستان به اروپا می‌رسد و هزینۀ ترانزیت نیز ممکن تا 1000 دالر کاهش یابد.
جدا از کاهش هزینه‌های ترانزیتی، پاکستان از بنادری که در اختیار دارد، همیشه علیه افغانستان به عنوان یک حربه جدی استفاده کرده و باعث اخلال در جریان ترانزیت کالاهای بازرگانی افغان شده است.
با اتصال خطوط آهن به دیگ کشورها به‌شمول ترکمنستان، ازبکستان، تاجکستان، چین و ایران دیگر این حربه در دست پاکستان باقی نمی‌ماند، در حالی که افغانستان هنوز دارای موقعیت جغرافیایی منحصر به فردی است که آسیای میانه را به آسیای جنوبی متصل می‌سازد و کالاهای پاکستانی باید از مسیر افغانستان به بازارهای آسیای میانه برسند.
حالا اگر قرار باشد توافق‌نامه‌هایی که با پاکستان امضا شده‌اند، همان طور که پاکستان این توافق‌نامه‌ها را بارها نقض کرده؛ افغانستان عین کار را انجام دهد، این بار معادله سرچپه شده و می‌توانیم جبران به‌جایی هم داشته باشد.
توافق‌نامۀ سه‌جانبه بندر چابهار که در سال روان خورشیدی میان افغانستان هند و ایران به امضا رسید نیز در واقع تلاشی برای پیدا کردن یک الترناتیف بنادر پاکستانی بود، اما خوش‌بختانه تلاش‌های سه‌جانبه، نتایجی خوب در پی داشت.
در کنار همه مشکلات به‌خصوص در دو سال از عمر حکومت وحدت ملی که کشور با آن مواجه بود، تلاش‌های حکومت برای فروکش کردن دردسرسازی‌های تجارتی توسط پاکستان نتیجه‌بخش بوده و لااقل در یک مورد پاسخ روشنی به حکومت مداخله‌گر پاکستان داده شده است.
در 13 سال از حاکمیت حامد کرزی در بخش زیرساخت‌ها کارهای چندانی نشده بود، در حالی که بااستفاده از کمک‌های سرازیرشدۀ جامعه جهانی، فرصت‌های خوبی در اختیار افغانستان قرار داشت. کمک‌های سخاوت‌مندانه جهان تیت و باد شد و حیف‌ومیل و جز آمار و ارقام چیزی دیگری بلند نرفت، اگر هم ارقام بالا رفت؛ خیالی و بی‌کیفیت بود.
لیکن هنوز هم دیر نیست و بستۀ 15 میلیارد دالری از کمک‌های تازه‌تعهدشدۀ جامعۀ جهانی یک پشتوانۀ بالقوه است. مردم توقع دارند که حکومت وحدت ملی، میراث چور و چپاولگری حکومت‌های پیشین را کنار گذاشته، از فرصت جدیدی که دست داده، به‌طور مناسب و درست استفاده نماید.
هرچند برخی از پروژه‌های زیربنایی در سکتورهای ترانزیت، انرژی و آب که در دو سال اخیر در دستور کار این حکومت است، سبب امیدواری زیادی میان مردم شده، اما نظام اداری و سیاسی که به میراث مانده، ظرفیت خطرناکی برای فساد و مدیریت حیف‌ومیل دارد.
سید امین بهراد/ راه مدنیت
