به‌دنبال گشایش بند سلما، قرارداد بند کجکی با یک شرکت ترکی امریکایی به هزینه ۱۷۰ میلیون دالر توسط وزارت انرژی و آب و رییس شرکت ۷۷ با حضور رییس‌جمهور افغانستان در کابل امضا شد. بند کجکی با یک‌ونیم برابر ظرفیت بند سلما ۱.۱ میلیارد متر مکعب آب را در کاسه خود ذخیره می‌کند و تا سه سال دیگر ظرفیت تولیدی برق این بند از ۵۱ میگاوات به ۱۵۱ میگاوات خواهد رسید.
این بند در حدود ۲۸۰ هزار هکتار زمین زراعتی را پوشش آبی خواهد داد و سطح تولیدات زراعتی در کشور را بالا خواهد برد. ولایت‌های هلمند و قندهار از برق این پروژه مستفید خواهند شد.
علی احمد عثمانی؛ وزیر انرژی و آب کشور، مهم‌ترین دست‌آورد این حرکت‌های اقتصادی حکومت وحدت ملی افغانستان را امیداوری مردم به کارایی حکومت و اعاده اعتبار از دست رفته حکومت خوانده، مدیریت و کنترول آب دریای هیرمند را اقدام جدی حکومت تعریف کرد.
به قول او برای مدیریت کامل آب هیرمند باید بند کمال خان نیز به طور کامل اعمار شده به بهره‌برداری برسد.
آقای سلیمان سیلیو؛ رییس شرکت ۷۷ ترکی- امریکایی بند کجکی را یکی از پروژه‌های آبی مهم افغانستان تعریف کرده گفت که این بند ظرفیت آب‌یاری در افغانستان را خیلی بالا میبرد.
او تاکید که در زمان مشخص با کیفیت عالی پروژه را به حکومت افغانستان تحویل خواهد داد و شرکت ۷۷ تجربه کافی در چنین موارد در بیرون از افغانستان و داخل افغانستان دارد. بند کجکی اکنون دارای سه توربین است، چهار توربین دیگر تا سه سال دیگر به این بند اضافه خواهند شد.
مشارکت سکتور خصوصی در پروژه‌های زیربنایی بزرگ
شرکت ۷۷ که یک شرکت خصوصی ترکی امریکایی می‌باشد، اولین شرکت است که یک پروژه بزرگ آبی افغانستان را گرفته است، در صورت موفقیت؛ این آغازی برای مشارکت وسیعی سکتور خصوصی در پروژه‌های کلان ملی خواهد شد.
آقای عثمانی با تاکید بر نقش سکتور خصوصی گفت که حکومت وحدت ملی افغانستان با بستر قانونی مساعد، عزم جدی برای حمایت از مشارکت سکتور خصوصی در پروژه‌های بزرگ ملی دارد.
او حتا علاوه کرد که برخی از شرکت‌های خصوصی نگران از قیمت برقی است که حکومت افغانستان تعیین خواهد کرد، اما حکومت افغانستان تاکید می‌کند که بیایند سرمایه‌گذاری و قیمت برق را نیز در حد مناسب خودشان تعیین کنند، البته در یک تفاهم کامل با در نظرداشت نظارت حکومت.
موثریت اقثصادی بندهای سلما و کجکی
استاد سید مسعود؛ استاد اقتصاد در دانشگاه کابل، کمبود انرژی برق در افغانستان را مهم‌ترین عامل عدم انکشاف صنعت در کشور تعریف کرده، باور دارد که با بهره‌برداری بند کجکی و کمال خان در کنار بند سلما، تشبثات اقتصادی و صنعتی از لحاظ انرژی به میزان زیادی اکمال شده و چرخ صنعت افغانستان در زون غرب و جنوب کشور به چرخش در می‌آید.
به عقیده وی، این حرکت‌های اقتصادی حکومت وحدت ملی موثریت‌های اقتصادی محلی، منطقه‌یی و جهانی به‌دنبال دارد و سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی، برای سرمایه‌گذاری تشویق خواهند شد.
به گفته وی: «ایجاد کار، ثبات اجتماعی و سیاسی را در پی دارد، در واقع با چنین حرکت‌های اقتصادی می‌توانیم به ثبات سیاسی دست یابیم.»
استاد مسعود در گفتگو با راه مدنیت می‌گوید که ۷۵ هزار هکتار زمین را بند سلما و۲۸۰ هزار هکتار زمین را بند کجکی آب‌یاری می‌کند، معنای این حرف این است که غرب و جنوب افغانستان بار دیگر به کندوی حاصلات زراعتی افغانستان مبدل می‌شوند.
سیاست بندسازی و نگرانی همسایه‌ها
پس از افتتاح بند سلما، روزنامه‌ی ایرانی هفت صبح در مقاله‌یی بند سلما را عامل بحران آب در شهر مشهد ایران خوانده و گفته است که علاوه بر زمین‌های زراعتی در خاک ایران و خاک ترکمنستان ۷۳درصد آب آشامیدنی کلان‌شهر مشهد از همین منبع یعنی آب دریای هریرود افغانستان تامین می‌شود. بند دوستی که ده سال قبل توسط کشورهای ایران و ترکمنستان به هزینه ۴ میلیارد دالر اعمار شده است حالا به خشکی محکوم است. نویسنده مقاله با نام بردن از بند دوستی ایران- ترکمنستان یادآور شده است: « … سدی که حالا در بالادست آن در افغانستان بدون کوچکترین هم‌آهنگی ایران و ترکمنستان، سدی به نام سلما زده شده است…»
در این مقاله به مراحل مختلف کار در بند سلما اشاره شده و تلویحن گفته شده که ایران در زمان‌های مختلف به موقع از بهره‌برداری این بند به‌خصوص در سال ۲۰۰۹ در زمان رهبری حامد کرزی جلوگیری کرد. نویسنده مقاله افتتاح بند سلما را حاصل سه سال غفلت ایرانی‌ها دانسته، گویا اگر طرف ایران از افتتاح این بند به موقع آگاهی می‌داشت، بند دوستی ایران- ترکمنستان به کم‌آبی احتمالی محکوم نمی‌شد و جلو بهره‌برداری این پروژه گرفته می‌شد.
اما استاد سید مسعود، بندهای سلما، کجکی و کمال خان را حق مسلم افغانستان دانسته هرگونه ادعای کشورهای همسایه را بی‌بنیاد می‌خواند.
به قول استاد مسعود در صورتی که مسیر دریا منحرف نشده و آب به‌طور کامل مسدود نشده، کشورهای همسایه حق هیچ گونه شکایت را ندارند.
او خاطرنشان می‌سازد که کشورهای همسایه افغانستان با استفاده از جنگ‌های چهار دهه در کشور، سواستفاده کرده بدون پرداخت حقابه آب‌های افغانستان را ظالمانه استفاده کرده‌اند.
آقای مسعود، عبارت Miss Management را به کار برده و آن را بزرگترین عامل هدر رفتن منابع آبی افغانستان تعریف می‌کند.
استاد مسعود نگرانی ایرانی‌ها را بی‌اساس خوانده اذعان می‌دارد: « من یک سوال دارم از برادران ایرانی خود، وقتی شما حتا آب آشامیدنی شهر بغداد و کردستان عراق را به‌طور کامل قطع کردید و قسمت‌های زیاد کردستان را خشک کردید و شهر بغداد را به تشنگی محکوم کردید با کسی هم‌آهنگی و توافق کردید؟»
وی علاوه می‌دارد که ایرانی‌ها کسانی نیستند که حتا از یک دالر خود بگذرند، اگر ایران حق می‌داشت هرگز از حق خود انصراف نمی‌کرد و تا حال افغانستان را به ده محکمه بین‌المللی کش می‌کرد.
استاد مسعود، اکمال بند کمال خان را برای مدیریت کامل آب‌های غرب و جنوب کشور ضروری پنداشته از رهبری حکومت وحدت ملی خواهان اقدام جدی روی بند کمال خان است.
همچنان روزنامه پاکستانی Day News نیز ابراز نگرانی کرده و گفته است که هرگاه سیاست بندسازی افغانستان ادامه یابد پاکستان در آینده نزدیک به افغانستان محتاج خواهد شد. در همین حال روزنامه دیگر پاکستانی به نام «Observer» در تازه‌ترین شماره خود، نگرانی‌اش را از نزدیکی بیش از حد هند و افغانستان ابراز کرده و به سیاستمداران پاکستانی هشدار داده است.
استاد مسعود، رهبران حکومت وحدت ملی را ترغیب کرده و می‌گوید: « پاکستان تا حال چه کاری در حق ما انجام نداده است که بعد از این انجام ندهد، بگذارید پاکستان کار خود را بکند ما کار خود را بکنیم.»
قرارداد ۱۳۵۱ ظالمانه است
بر اساس قراردادی که میان آقایان موسا شفیق؛ صدراعظم وقت افغانستان و عباس هویدا؛ نخست‌وزیر دولت شاهی ایران در سال ۱۳۵۱ روی آب دریای هیرمند- آبی که بند کجکی روی آن بنا شده- امضا شده است، در صورت جریان عادی دریا، در هر ثانیه ۲۲ متر مکعب- به گفته استاد مسعود۲۶ مترمکعب- که در طول سال بالغ بر ۸۲۰ میلیون مترمکعب آب می‌شود افغانستان به دولت ایران بدهد.
بر اساس اطلاعات خبرگزاری بخدی، دریای هیرمند در آن سوی سرحد ۱۴۰ هزار هکتار زمین را در جمهوری اسلامی ایران آب‌یاری می‌کند، اگر آب این دریا مهار گردد، ولایت‌های شرقی ایران با بحران جدی آب مواجه خواهند شد.
به گفته کارشناسان، هرچند این قرارداد میان دو کشور فقط در روی کاغذ امضا شده وهیچ‌گاه درست عملی نشده است، زیرا جانب افغانستان بنا به مشکل‌های داخلی و جنگ مستمر نتوانسته آب‌هایش را کنترول و مدیریت کند، همسایه‌ها از این فرصت پیش‌آمده استفاده‌های ظالمانه کرده‌اند.
استاد مسعود، این قرارداد را یک قرارداد ظالمانه مثل قرارداد «ترکمن‌چای» ایران می‌داند. به عقیده وی، باید دولت افغانستان روی این قرارداد تجدید نظر کند. گفته می‌شود که آب هریرود از آن زمان تا کنون ۱۲ مرتبه کمتر شده است، اگر نیاز طرف افغانستان مد نظر گرفته شود، حتا براساس همان قرارداد هم حق ایران به ۱۰ متر مکعب در هر ثانیه بیشتر نمی‌شود.
استاد مسعود تاکید دارد که اگر حکومت افغانستان به حرکت‌های اقتصادی که نتایج محلی و منطقه‌یی در پی دارد، معتقد است حتمن کار بالای بند کمال خان را هم در دستور کار زودرس و جدی قرار دهد.
شماری انتقاد دارند که ایرانی‌ها با به‌میان آمدن خوردترین مشکل، موجودیت پناهنده‌های افغان در ایران را به رخ افغانستان می‌کشند در حالی که صدها سال می‌شود که از منابع آبی افغانستان بدون هیچ‌گونه توافق و پرداخت آب می‌نوشند و مزارع وسیع را از این آب‌ها سبز و سیراب می‌کنند؛ در حالی که مهاجران افغان به عنوان نیروی کار موثر در ایران زحمت می‌کشند و ایفای مسولیتی می‌کنند که ایرانی‌ها خود قادر به انجام آن نیستند.
به گفته استاد مسعود، ایرانی‌ها بدون هم‌آهنگی افغانستان علاوه بر دو کاسه طبیعی طی دهه‌های اخیر با استفاده از فرصت دو کاسه جدید نیز آن طرف خط مرزی احداث کرده‌اند و از حقابه افغانستان ظالمان استفاده می‌کنند.
به قول وی، دولت ایران نه تنها حق هیچ گونه انتقاد علیه بندهای سلما، کجکی و کمال را ندارد که باید در برابر حقابه افغانستان که در بیش از ۴ دهه سر خود مصرف کرده‌اند با طرف افغانستان به یک توافق دست یابد.
این در حالی‌ست که گفته می‌شود برخی از مقام‌های ایرانی هنوز بر معاهده ۱۳۵۱ تاکید دارند و تمایل تجدید نظر در این مورد ندارند.
مدیریت منابع آبی دارای اهیمت فوق‌العاده در کارآفرینی و ثبات اجتماعی و اقتصادی مملکتی مثل افغانستان دارد. منابع آبی افغانستان در حالی هدر می‌روند که بیکاری، فرار جوانان از کشور، اعتیاد به مواد مخدر و رفتن به صفوف مخالفان مسلح و تروریزم از معضلات جدیی‌اند که دولت و مردم افغانستان را به چالش کشیده‌اند.
