کشت زعفران در افغانستان عمر طولانی ندارد، ولی دولت در سه‌سال گذشته با کمکهای خارجی توانسته تا 900 هکتار از زمین‌های کشور را زیر کشت قرار دهد و سه‌سال متمادی، این محصول را به‌عنوان «برترین زعفران جهان» معرفی کند.
مرکز جهانی سنجش ذایقه و کیفیت مواد غذایی از میان 300 نمونه زعفران جهان از کشورهای مختلف، در سال 2013 ، 2014 و 2015 میلادی، زعفران افغانستان را به‌عنوان باکیفیت‌ترین زعفران جهان معرفی کرده و قیمت آن نیز از زعفران ایران – به‌عنوان بزرگترین کشور تولیدکنندۀ زعفران جهان – بالاتر است.
تولید زعفران از 500 کیلوگرام در سال 2007 میلادی به‌بیش از 2 هزار کیلوگرام در سال 92 رسید. از آن‌سال، کار آموزش کشاورزان برای کاشت زعفران به‌صورت جدی آغاز شد و در حال حاضر؛ نزدیک 1500 کشاورز برای کاشت این محصول در افغانستان آموزش دیده‌اند و 180 دستگاه خشک‌کن زعفران در اختیار آنان گذاشته شده است.
هر کیلوگرام زعفران افغانستان در بازارهای جهانی بیش از 2 هزارو پنجصد دالر به‌فروش می‌رسد. اغلب این محصول افغانستان به کشورهای اروپایی صادر میشود و امسال تفاهمنامهیی با چین به امضاء رسیده تا در صادرات این محصول با افغانستان همکاری کند.
زمین حاصل‌خیز، عامل عمدۀ کسب این عنوان برای افغانها بوده است. این محصول در ردیف محصولات «کم آب» قرار دارد و نیاز به آب کمی دارد.
وزارت زراعت و مالداری کشور گفته است که کشت زعفران را با کمکهای خارجی افزایش خواهد داد و مطابق با یک طرح جامع درازمدت، آن را جایگزین کشت کوکنار خواهد کرد و موانع را از پیش پای کشاورزان کنار خواهد زد و تسهیلات لازم را برای آنان فراهم میکند تا آنان بار دیگر به سراغ کشت کوکنار نروند.
افغانستان در دوسال گذشته با اجرای طرح ارتقای کیفی زعفران، گام‌به‌گام از مرحلۀ تولید، بهره‌وری و برداشت، پیش رفته و تولید این محصول را در هر هکتار از 4 کیلوگرام به دو برابر افزایش داده است و قصد دارد تا این رقم به 12 کیلوگرام در هر هکتار برساند.
افغانستان در سال 1393، رقمی در حدود 3 هزار کیلوگرام زعفران برداشت کرد که این رقم نسبت به‌سال ماقبل آن، یک‌هزار کیلوگرام رشد داشته که عمدۀ این رقم متعلق به ولایت هرات بوده است. در سال‌های گذشته بیش از 90 درصد تولید زعفران افغانستان در این ولایت تولید میشد، اما اینک تولید این محصول به 24 ولایت دیگر این کشور گسترش یافته است.
وزارت زراعت و مالداری میگوید که امسال نزدیک به 6 هزار کیلوگرم زعفران از مناطق مختلف افغانستان به‌خارج صادر خواهد کرد. برداشت این محصول از توزیع 280 تن پیاز زعفران به‌دست آمده است. 230 تن از این رقم به وزارت زراعت و 50 تن هم توسط انجمنها و موسسههای غیردولتی توزیع شده است.
هم اکنون 14 شرکت تولیدی و 25 انجمن زعفران کار در ولایت هرات مشغول فعالیت هستند.
مسوولان ادارۀ زراعت هرات می‌گویند که پس از آن‌که دولت اجرای طرح جایگزین کشت کوکنار را با همکاری جامعۀ جهانی آغاز کرد، این ولایت در این عرصه پیش‌قدم شد و درحال حاضر بیش از 900 هکتار از زمین‌های کشور در ولایتهای مختلف زیر کشت زعفران قرار دارد و اینک منبع اصلی تامین کنندۀ پیاز زعفران برای سایر ولایتهای افغانستان است.
با این حال، زعفران افغانستان در سال‌های گذشته باوجود کیفیت مناسب، فاقد بسته‌بندی قابل قبول برای عرضه در بازارهای جهانی بود که در دو سال گذشته این مشکل تاحدی برطرف شده و علاوه بر آن، دولت افغانستان با کشور چین به توافق رسیده است که زعفران تولیدی خود را به آن کشور و یا از طریق آن‌کشور به بازارهای جهانی صادر کند.
جایگزین شدن زعفران در زمین‌های زیرکشت کوکنار، به امنیت افغانستان و منطقه کمک خواهد کرد؛ زیرا بخش زیادی از درآمد گروه‌های تروریستی در افغانستان از محل تامین امنیت زمین‌های زیر کشت کوکنار کشاورزان و انتقال و فروش آن به بازارهای بین‌المللی تامین میشود.
محمد نعیم‌زاده
