اشاره: دکتور سید ضیا حسینی؛ استاد دانشگاه، مشاور ارشد در وزارت شهرسازی و مسکن و مسوول بازسازی قصر تاریخی دارالامان، دانش‌آموختۀ دکتورای معماری گرایش مدیریت پروژه و ساخت از دانشگاه تهران است. او بیش از 14 پروژۀ بزرگ ملی، از جمله قصر پغمان، کتابخانۀ ملی افغانستان، ماسترپلان بامیان، مقبرۀ مارشال فهیم، مقبرۀ سردار داوود خان، تعمیر جدید وزارت خارجه و … را طراحی و اجرا کرده است که از او به‌عنوان فعال‌ترین و جوان‌ترین مهندس کشور یاد می‌شود. او به‌عنوان مغزِ معماری مدرن کشور، جایگاه ویژه‌یی دارد و تا حال به قلم او، پنج کتاب در زمینۀ علم مهندسی و ساخت‌وساز اقبال چاپ یافته است. آقای حسینی فعلن بازسازی قصر تاریخی دارالامان را شروع کرده است و به‌تازگی به‌عنوان یکی از نخبگان افغانستان در برنامۀ بین‌المللی IVLP امریکا انتخاب شده است. در این نوبت مصاحبه‌یی با وی ترتیب داده‌ایم که تقدیم خوانندگان می‌شود:
نظر شما دربارۀ معماری افغانستان چیست؟ برخی به این باورند که ما بیشتر کاپی‌برداریم. دلیل این را در چی می‌دانید؟
افغانستان از معدود کشورهایی است که تولید علم و دانش در آن خیلی کم است و نخبگان جامعه، در ادارۀ کشور اصلن جایگاهی ندارند. سهم افغانستان در تولید دانش جهانی صفر است. پس ما توقعی نمی‌توانیم داشته باشیم که در حوزۀ معماری و هنر، مخصوصن معماری، که رشتۀ نیمه‌هنری است، این کشور حرفی برای گفتن داشته باشد. وزارت‌خانه‌های افغانستان هم اکثرشان در پرتو سیاست‌های روزمره کار می‌کنند. اغلب این وزارت‌خانه‌ها کار وزارت‌خانه‌یی و تخصصی نمی‌کنند. بیشتر مشغول بازی‌های سیاسی هستند و خودشان را به جریان غالب سیاست روز، تنظیم می‌کنند و این‌جاست که استقلال کاری از بین می‌رود و این دیگران هستند که از بیرون فرمان می‌دهند. نبود شایسته‌سالاری و نبود تخصص و فن در وزارت‌خانه‌ها مشکل دیگری است.
مسالۀ هنر، معماری و مهندسی در ردۀ برنامه‌های صد و چندم یک وزیر و یک معین شاید بوده است. معماری و هنر چیزی است که در آرامش خاطر به‌وجود می‌آید. دقیق مثل شعر و داستان است و فکر آسوده‌تر و آرام‌تر نیاز دارد. به‌همین جهت است که ما معماری را رشتۀ «نمیه‌هنری» می‌دانیم. انسان مهندس و معمار، انسان هنرمند هم هست. و هنر محصول آرامش و خیالِ راحت است. در دنیای پرخاشگری و تهدید و ترور که همه از نوک تفنگ، سخنِ زور می‌گویند، چگونه باید دانش فنی معماری و خرد هنری آن به اوج برسد و از رشد چشم‌گیر برخوردار باشد؟
در قدم دوم مساله‌یی که خیلی مهم و حیاتی است، این است که افغانستان فاقد تقسیم‌بندی و سبک‌شناسی معماری است. امروز در جهان، اکثر کشورهایی که بیشتر از پنجاه – شصت سال از ظهورشان نمی‌گذرد، سبک و سیاق خاصی برای معماری و مهندسی دارند. رشته‌های معماری و سبک‌شناسی معماری در دانشگاه‌های‌شان به‌صورت رسمی تدریس می‌شود. ولی در افغانستان به‌غیر از چند کتاب معدود که شاید در عصر جدید – که دانش و فن معماری خیلی رشد کرده و همه چیر صنعتی شده است، حرفی هم برای گفتن نداشته باشد- وجود ندارد. تا هنوز هیچ منبع تحقیق در مورد خاص معماری و سبک‌شناسی معماری در افغانستان وجود ندارد. این‌ها همه عواملی است که جنگ پدید آورده است و ما هم در این‌کشور وانفسا و منتشر، که همه چیز با سنجه و معیار سیاست و سیاست‌زدگی تعریف و تنظیم می‌شود، توقع بلند بالایی داشته باشیم و از مباحث هنری چون موسیقی، معماری، گرافیک، شعر و جلوه‌های هنری دیگر حرف بزنیم. البته اگر اثری هم تولید شده است، از همت شخصی افراد هنرمند بوده است. شاعران ما را کسی حمایت نکرده است، معماران ما را کسی تشویق و حمایت نکرده است. با یک دید همه‌جانبه و فراگیر به این نتیجه می‌رسیم که در افغانستان، فرهنگ و فروزندگی فرهنگی از اقبال خوبی برخوردار نیست و فرهنگ ما در همه موارد همیشه «پی‌رو بوده است نه پیش‌رو».
من خودم از آدرس دانش و تخصصی که در حوزۀ مهندسی و معماری که دارم، بارها به حکومت گذشته و همین‌طور به حکومت فعلی طرح‌ها و پیش‌نهادهایی داده‌‌ام که یکی از آن تاسیس بنیاد نخبگان افغانستان، برای تولید دانش جدید، البته به دور از سیاست‌زدگی موضع‌گیری‌های سیاسی بوده است. اما کسی به این حرف‌ها گوش نمی‌دهد و چه بسا که مورد استهزا و تمسخر خلایق هم قرار بگیری. به نظرم نکتۀ مهم این است که سیاست‌مداران ما در دنیای خودشان چنان مستغرقند که توجه‌شان به پژوهش و تحقیق و تولید دانش جدید نیست. تا زمانی که به جایگاه تخصص و دانش و علم از منظر سیاست‌بازی و ترفندهای تصاحب قدرت و اخذ امتیاز پرداخته شود، کاری از هیچ‌کس ساخته نیست و ما همان راهِ گذشتۀ تقلید و کاپی‌برداری و گرته‌برداری را در تمام موارد و زمینه‌ها خواهیم پیمود.
از فعالیت‌های عمده‌‌یی بگویید که انجام داده‌اید؟
با توجه به جلسات مختلف با وزارت‌خانه‌های دخیل و متخصصان طراحی و معماری و بنیاد آغا خان، چند پیشنهاد برای استفاده از این قصر [دارالامان] مطرح گردید که در نهایت با مشورت ریاست محترم جمهوری، مهندس اجمل میوندی، مهندس اسکندر سراج، مهندس سید فرید صوما، مهندس عبدالاحد عباسی، مهندس حمیدالله محمدی و مهندسان و طراحان زبدۀ افغانستان، طرح مرکز فرهنگی و نگارخانۀ ملی، به‌عنوان کاربری آن تعیین شد.
زمان برای اجرای این پروژۀ ملی، با مشورت وزارت اطلاعات و فرهنگ بین 34 الی 55 ماه کاری با بودجه 16.5 الی 20 میلیون دالر درنظر گرفته شده است.
همچنان این پروژه به‌طور مستقیم برای 150 متخصص و 50 نفر غیر متخصص و غیر مستقیم برای 1500 نفر افراد مسلکی، فنی، کارگر و شغل ایجاد می‌کند. همچنین این پروژه برای حداقل 5 شرکت مختلف در رشته‌های متفاوت ایجاد کار می‌کند.
این پروژه برای اولین‌بار در افغانستان به‌طور مستقیم برای 300 دانشجوی مهندسی و انجنیری شرایط کار حرفه‌یی و آموزشی در بخش آثار باستانی و آبدات تاریخی را فراهم می‌کند.
نقشه‌های مهندسی پروژه، با تلاش شبانه روزی تیم متخصصان پروژه، تقریبن نهایی شده و کار اجرایی از اول ثور 1395 شروع شده است. این قصر با توجه به این‌که یک آبدۀ تاریخی است، دقیق طبق همان طراحی سابقۀ خود طراحی و اعمار خواهد شد و هیچ دخل و تصرفی در آن نخواهد شد.
برای طراحی، گروهی از مهندسان و انجنیران باسابقۀ افغان تشکیل شده است که در حال حاضر مشغول بررسی و تایید نقشه‌های معماری و بازسازی هستند.
برای بازسازی این قصر تاریخی 5 مرحله در نظر گرفته شده است که شامل مراحل زیر است:
- مطالعات و سروی و طراحی
- تحکیمات و ترمیمات اساسی
- تزیینات و ترمیمات تخنیکی داخلی
- تزیینات و ترمیمات تخنیکی خارجی و سایت پلان
- بهره‌برداری نهایی
برنامۀ زمان‌بندی این پروژه توسط سافت‌ویرMSPROJECT 2014 نوشته شده و زمان سه تا پنج سال برای بازسازی آن در نظر گرفته شده است که امیدوارم در صورت تامین هزینه به اتمام برسد.
در یک‌ونیم دهۀ گذشته، ما شاهد حضور شرکت‌های بزرگ کشورهای خارجی در افغانستان بوده‌ایم، آیا این حضور تاثیری در معماری و سبک‌های مهندسی در کشور داشته است، فرق کار معماران خارجی با معماران داخلی را در دیزان و هزینه‌ها، چگونه بررسی می‌کنید؟
شخصن اعتقاد دارم که حضور خارجی‌ها در افغانستان در رابطه با معماری و سبک مهندسی هیچ سودی نداشته است. این حضور بیشتر برای ساخت پایگاه‌های نظامی بوده است و کدام ساختمان با معماری مشخص و سبک مدرن ساخته نشده است. بعضی کارهای معماران افغان ما خیلی تخصصی و قابل قبول است. اولین فرق معماران ما با معماران خارجی این است که خارجی‌ها از تبار تاریخی معماری و هنری ما آگاهی ندارند و اگر کاری هم انجام داده‌اند، باز هم هنر و فرهنگ افغانی در کارشان جای ندارد. این‌جا خیلی ما یک مشکل بزرگ داریم؛ ذهنیت اکثر مردم این‌گونه است که هر کسی که انگلیسی یاد داشت، حتمن مهندس و دانشمند است، حتا اگر بی‌سواد باشد. و بر اساس این باور، هر خارجی حتمن یک آدم مافوق طبیعی است.
مشکل اساسی ما قبول نداشتن مهندسان و انجنیران ما توسط مسوولان درجه اول کشور است. هیچ وزیر یا وکیل بالای توان کاری ما اعتماد ندارد. با این‌که تمام کارهایی که در افغانستان تا به‌حال انجام شده، توسط همین نیروهای افغان انجام شده است، اما اصرار بعضی از مسوولان مبنی بر حضور افراد خارجی برای ادامۀ پروژه‌ها، انسان را نا امید می‌کند. باید پرسید اگر پروژه‌یی به خارجی‌ها داده شود، نیروی کاری از خارج می‌آید؟ کارگر و باشی و گچ‌کار از خارج می‌آیند؟ انجنیر و مهندس نیز از خارج می‌آید؟ خیر. تمام نیرو از داخل افغانستان تامین می‌شود و فقط هزینۀ اجرای پروژه صد برابر می‌گردد. خودمان را هیچ‌وقت نباید بازی بدهیم. انجنیر و مهندسان و شرکت‌های بزرگ و نامدار خارجی، هیچ‌وقت به افغانستان نیامده و نخواهد آمد. مثلن کسی مثل ضاحا حدید که مرحوم شده یا لوی کان یا لبسسکن که از مهندسان بزرگ دنیا هستند، آیا به افغانستان می‌آیند؟ هرگز. پس خواهش من از دولت‌مردان و بزرگان این است که به‌همین جوانان اعتماد کنید. ما می‌توانیم خیلی کارها را انجام دهیم.
نمونه‌های کاری این دو جریان را ذکر می‌کنم؛ پروژه‌های وزارت‌های داخله و دفاع از طرف منهدسان خارجی طراحی و درست شده است. ما این پروژه‌ها را مقایسه می‌کنیم با پروژه‌هایی که از طرف مهندسان افغان طراحی و اجرا شده است. به‌عنوان نمونه، قصر پغمان را من طراحی کرده‌ام. مقایسۀ پروژۀ وزارت دفاع، با پروژۀ قصر پغمان، از نظر مساحت و اندازه خیلی متفاوت نیست؛ مقایسۀ این دو پروژه در حوزۀ هزینه‌های مصرف شده غیر قابل مقایسه است. ساختمان‌های وزارت دفاع و داخله، هر کدام بین 160 تا 170 میلیون دالر هزینه برداشته است. در حالی که پروژۀ قصر پغمان با همان متراژ که توسط منهدسان افغان طراحی و ساخته شده، با 15 میلیون دالر کارش تمام شده است. تفاوت هزینه‌ها چنان فاحش است که اصلن قابل مقایسه نیست.
معاش یک مهندس و متخصص افغان در پروژۀ قصر پغمان حدود دو هزار دالر بود، اما معاش کارمند عادی خارجی در پروژۀ وزارت‌های داخله و دفاع، 25 هزار دالر و همین‌طور پروژۀ پارلمان جدید افغانستان. ما کار به این نداریم که چه کسی درست کرده و چه کسی درست نکرده. هر کسی کار کرده دست‌شان درد نبیند؛ اما این پروژه 220 میلیون دالر هزینه و هفت سال زمان را در برگرفت. قصر پغمان که بزرگ‌ترین پروژۀ افغانستان است، در هشت ماه و با هزینه 15 میلیون دالر کاملن تکمیل و آمادۀ بهره‌برداری شد. خالی شدن از هویت و سرسپردگی در برابر دیگران و خویش را از یاد بردن معنایش همین است.
شعار «ما می‌توانیم» را تیم متخصصان دارالامان عملی ساخته‌اند و من به‌شما قول می‌دهم اگر اجازه بدهند این تیم جوان و پر تلاش به کار خود ادامه دهد، افغانستان را ما دوباره می‌سازیم.
به‌عنوان نمونه، فقط یک مثال از جرأت و توانایی این تیم می‌آوریم:
روز پنجشنبۀ هفتۀ پیش؛ ما یکی از خطرناک‌ترین و مشکل‌ترین کارهای افغانستان را انجام دادیم. آن‌هایی که از نزدیک تخریبات قصر را دیده‌اند می‌دانند که صدها بمب و راکت به برج‌های شرقی و غربی خورده است و به‌طور کامل خراب شده است. ما برای ادامۀ کار مجبور بودیم آن بخش‌ها را پاک کنیم، اما هیچ شرکتی حاضر به انجام این کار نشد و ریسک آن را قبول نکرد. هزینۀ درخواستی شرکت‌ها حداقل 100 هزار دالر بود، اما انجنیران من با کمک قراردادی اولیه پروژۀ تصدی خانه‌سازی (انجنیر سید انعام و جواد مرادی) با هزینه 5000 الی 10000 هزار دالر و بدون هیچ حادثه‌یی، مدت فقط 5 روز تمام آن کار را انجام دادیم که عکس‌هایی آن را خدمت شما قرار می‌دهم.
از نظر من دولت فقط برای این کار باید تقدیرنامه و مدال به این مهندسان و انجنیران می‌داد، اما همیشه کارهای سخت توسط گم‌نامان انجام می‌شود.
صرفه‌جویی که تیم متخصصان دارالامان در هزنیه‌ها انجام داده است، بالاتر از 70 درصد است. قصر دارالامان در خیلی از اظهار نظرها توسط شرکت‌های داخلی و خارجی به بیش از 100 میلیون دالر نیاز دارد برای بازسازی، اما من همین جا قول می‌دهم اگر بگذارند همین تیم به کار خود ادامه دهد و متخصصان داخلی کار را انجام دهند نه خارجی‌ها، با همان 20 الی 30 میلیون دالری که قول داده‌ایم این کار را به اتمام می‌رسانیم.
شرکت خارجی که بیاید باز این کار را به‌همین متخصصان و جوانان [افغان] خواهد سپرد و هیچ انجنیر و مهندس بزرگ خارجی یا کدام کارگر و باشی از خارج نخواهد آمد.
برای بهبود وضعیت معماری افغانستان چه راه‌کارهایی پیشنهاد می‌کنید؟
چند پیشنهاد دارم، اولین پیشنهادم این است که دولت بنیاد نخبگان افغانستان را ایجاد کند. دوم برای ایجاد «بنیاد مستقل معماری افغانستان» تلاش کند. اعضای این بنیاد چهره‌های متخصص و دانشمند باشد. شخصیت‌های سیاسی چون وزیر و معین نباشد. پیشنهاد سوم من این است که همه تخصص‌ها از هم‌دیگر تفکیک شود. این مهم، مستلزم این است که نظام مهندسی و انجنیری افغانستان ایجاد گردد. در تمام کشورهای دنیا نظام منهدسی و انجنیری وجود دارد، ولی در افغانستان هنوز تاسیس نشده است. چهارم پیشنهاد بنده این است که نشست‌های علمی دربارۀ دانش معماری و هنر مهندسی برگزار شود. فراخوان مقالات علمی و کتاب داده شود و از کارکرد‌های دانشمدان علوم مهندسی تقدیر شود. هنوز ما در افغانستان مجلۀ معماری نداریم. ما اگر مجلۀ مهندسی و انجنیری داشته باشیم و اگر کنفرانس‌های علمی در سطح بین‌المللی دایر کنیم، از این طریق، معرفی پروژه‌های بزرگ افغانستان به جهانیان میسر است. البته من بعید می‌دانم کسی به این چیزها و حرف‌ها گوش فرا دهد و به‌دنبال تحقق این برنامه‌ها باشد. باز هم آروزی من این است که روزی فرا رسد و این پیشنهاد‌ها عملی و کاربردی شود.
به نظر شما، ارتباط اسلام با مهندسی چگونه است؟
رابطۀ بسیار مستقیم دارد. در قرآن و سنت در بسیاری از آیات و احادیث، قوانین ساخت‌وساز مطرح شده است. اسلام دینی است که برای انسان‌ها ارزش بسار قایل است. اساسن خود انسان تجلی هنر الهی است. یعنی با خلقت انسان که خداوند آن را به بهترین صورت آفریده است، می‌توان گفت که خداوند اولین و بهترین مهندس و هنرمندی بوده است که همه هستی، مخصوصن انسان را زیبا آفریده و خودش زیبا است و زیبایی را دوست دارد. به‌همین منظور است که هنر در حوزۀ تمدن و فرهنگ اسلامی از شأن و جایگاه فاخر و فخیمی برخوردار است.
قرآن به معماران و یا خانه‌سازان خطاب می‌کند که پایه‌های خانه‌های‌تان را محکم کنید. مانند «خانۀ عنکبوت» نسازید که در چنگ باد و توفان فرو بریزد و متزلزل شود. قرآن تاکید دارد که در ساختن خانه‌های‌تان از مصالح و مواد طبیعی استفاده کنید. اسلام می‌گوید که در معماری خانه‌های‌تان از چوب استفاده کنید که برای‌تان آرامش می‌آورد. در کشورهای اروپایی و امریکایی، حدود نود درصد خانه‌های ویلایی از چوب ساخته شده است. دقیق دستور قرآن را اجرا کرده‌اند. جالب این‌جاست در این خانه‌های رهایشی، هیچ رنگ کیمیاوی استفاده نمی‌شود. البته این مواردی را که من از سبک معماری اسلامی گفتم، قطره‌یی از دریای بیکران معارف معماری در قرآن و سنت پیامبر بود. در زمان ظهور اسلام، عناصر اصلی در حوزۀ هنر معماری افزوده شد. اسلام حتا در ساختار معماری شهری نیز نگاهی ویژه دارد. در حوزۀ معماری اسلامی، یک از مسایل هم «اِشرافیت» خانه‌ها و بلند‌منزل‌هاست. ما در آموزه‌های معماری اسلامی داریم که خانه‌های‌تان را آن‌قدر بلند نسازید که بر حریم همسایه‌های‌تان مشرف باشند و امنیت روانی و معنوی آن را با خطر مواجه سازد. دقیقن یکی از مشکلات معماری ما در افغانستان همین بحث اشرافیت خانه‌ها بر یک دیگر است. اسلام به کسی اجازه نمی‌دهد که به حریم خصوصی کس دیگری سرک بکشند و آزادی و آرامش دیگری را سلب کنند. در کشورهای غیر اسلامی هم معماری‌های شهری به این مهم توجه کرده‌اند. بُعد دیگری که اسلام در معماری به آن توجه جدی کرده است این است که در فرهنگ و سبک‌های معماری، سهولت‌هایی برای افراد معلول و معیوب را مد نظر گرفته است. این سخن به این معنا است که معمار مسلمان، در طراحی یک نقشه، باید رعایت حال معلولان و معیوبان را هم داشته باشند. اما در افغانستان چنین دیدگاه وجود ندارد. ما در کل شهرهای افغانستان، جاده و یا شهر و پارک تفریحی برای معلولان و معیوبان نداریم. این حرف‌ها و مباحثی که شما با بنده در جریان گذاشتید، شاید هنوز به گوش کسی در افغانستان نرسیده است. در این سرزمین کسی خبر از معماری اسلامی ندارد.
ما در جامعۀ اسلامی زندگی می‌کنیم، خانم‌های‌مان نیاز به آرامش و تفریح دارد و با چنین وضعیتی، هرگز نمی‌توانند به آن آرامش و تفریح دست پیدا کنند. ما باید پارک تفریحی مخصوص خانم‌ها داشته باشیم که هیچ ساختمانی در اطراف، بر آن اشراف نداشته باشد، اما چنین چیزی نه در افغانستان وجود دارد و نه هم باید آرزویش را کرد.
فکر می‌کنید امکان دارد قصر دارالامان در وقت و زمان تعیین‌شده به پایان برسد؟
حتمی و صد درصد. وزیر جوان و پرتلاش وزارت شهرسازی و مسکن، جناب سید سعادت منصور نادری، تلاش بسیار کرده است که باعت شروع این پروژه شده است و این یک افتخار بزرگ است. معین محترم ساختمانی، انجینر سالک و تیم پر توان و پر تلاش و شورای رهبری وزارت شهرسازی و مسکن، هر کدام به نوبت خود با حمایت‌های مختلف، تا اکنون تلاش کردند که پروژه به اتمام برسد که جا دارد از همه آن‌ها تشکر کنم. تیم متخصصان که آز آن یاد کردیم، از جوانان پرشور و با تجربۀ افغانستان تشکیل شده است.
برنامۀ اعمار و بازسازی قصر دارالامان در جلسه مورخ 19/12/1394 کابینۀ جمهوری اسلامی افغانستان (فقره 6 جلسه 42) تایید شده است.
وزارت شهرسازی و مسکن برای اولین بار در تاریخ وزارت، «عملیات تردی اسکن» را به‌طور مکمل به اتمام رسانیده و گزارشات پیشرفت به ریاست جمهوری ارایه شده است. عملیات اجرایی این پروژۀ عظیم، توسط جوانان افغان آغاز شده است. خوشبختانه تا اکنون فعالیت‌های زیادی در عرصه مستندسازی و نقشه‌های این قصر تاریخی انجام شده که به ضمیمه گزارش کامل پروژه ارسال می‌گردد.
این پروژه دارای مشخصات و ویژگی‌های خاصی است که برای اولین‌بار در پروژه‌های دولتی اتفاق افتاده است. بیش از 25 درصد مهندسان و انجینران پروژه از طبقه اناث می‌باشد. به‌میزان 3 درصد کارمندان و مهندسان از معلولان محترم می‌باشد و تمام کارمندان و انجنیران و مهندسان از تمام ولایات افغانستان هستند.
عملیات پاک‌کاری تخصصی که فعالیت بسیار حرفه‌یی و تخصصی می‌باشد و کم‌تر شرکت و کمپنی در دنیا می‌تواند این کار را انجام دهد، توسط انجنیران و مهندسان استخدام شده در پروژه، در مدت 2 ماه به پایان رسید که افتخاری بس عظیم و بزرگ است. در حال حاضر با هدایت کمیتۀ ارشد تخنیکی پروژه عملیات تخریبات اولیه شامل سقف کاذب و پلستر آغاز شده است.
این پروژه به‌عنوان دانشگاهی برای تمام کسانی است که در آن کار می‌کنند و امید است بعد از سه سال، حد اقل 100 مهندس و انجنیر دارای تجربۀ کافی در آبدات تاریخی تربیت شده و آمادۀ خدمت به وطن باشند و همچنان این پروژۀ کلان، برنامۀ آموزش حرفه‌یی کارگران و باشی‌های فنی را برای آبدات تاریخی روی دست گرفته است که امید است بعد از اتمام پروژه، حد اقل 1000 (هزار) کارگر و باشی متخصص در زمینه آبدات تاریخی تربیت و آموزش داده شده باشد.
از فعالیت‌هایی که تا اکنون برای کار این پروژه صورت گرفته، یاد کنید؟
- مطالعات و سروی کامل قصر دارالامان
- ارایۀ پرزنتیشن در دفتر یونسکو در کابل برای بورد تخنیکی آبدات تاریخی، با حضور نمایندگان وزارت‌های اطلاعات و فرهنگ، امور شهرسازی، بنیاد آغا خان، نمایندۀ یونسکو، متخصصان طراحی داخلی و خارجی و وزارت فواید عامه
- ارایۀ پرزنتیشن برای بنیاد آغاخان و مشوره با این بنیاد روی نحوۀ همکاری
- پاک‌کاری 80 درصدی قصر دارالامان
- انعقاد بیش از 120 میلیون افغانی قرارداد با شرکت‌ها، برای عملیات اجرایی
- آماده شدن برنامۀ زمان‌بندی، بودجه، لیست احجام اولیه و قیمت فعالیت‌های مورد نیاز برای شروع عملیات اجرایی طراحی
- اتمام بیش از 100 درصد عملیات تردی اسکن
- آماده شدن برآورد از احجام کاری و لیست تخریبات و کندن‌کاری و ترمیم‌کاری
- طراحی بیش از 50 درصد نقشه‌های مهندسی برق، آب‌رسانی و تخنیکی
- برگزاری بیش از 8 جلسۀ کمیتۀ تخنیکی ارشد پروژه
- آماده کردن برنامه تدارکاتی و مالی سه ساله
- مصرف 100 درصدی بودجه، بعد از گذشت دو ماه از شروع پروژه
- تقاضای 1.5 میلیون دالر بودجه برای ادامۀ کار
- بازدید رییس و تیم تخنیکی بنیاد آغا خان از پروژه و ارایۀ گزارش پیشرفت پروژه در موضوعات مختلف مهندسی و انجنیری و برق و تخنیکی
- بازدید تیم تخنیکی شرکت العالم و الخطیبی از لبنان از پروژه و ارایۀ گزارش پیشرفت پروژه در موضوعات مختلف مهندسی و انجنیری و برق و تخنیکی
- بازدید مشاور ارشد ریاست جمهوری، انجنیر صاحب پشتون از پروژه و ارایۀ گزارش پیشرفت پروژه در موضوعات مختلف مهندسی و انجنیری و برق و تخنیکی
- بازدید سفیر محترم افغانستان در امریکا و هیات همراه
- بازدید سفیر محترم انگلستان و هیات همراه
- بازدید تیم انجیری هندوستان
- و بازدید بیش از 100 نفر از انجنیران و مهندسان داخلی و خارجی و ارایۀ پرزنتیشن از روند اجرایی پروژه.
در تمام بازدیدهای صورت‌گرفته، خوشبختانه تمام فعالیت‌ها، مورد تایید متخصصان قرار گرفته که جای بسی خوشحالی است.
جا دارد در این‌جا از تیم خودم در قصر دارلامان کمال تقدیر و تشکر را داشته باشم. خصوصن از مهندس حمیدالله محمدی، مهندس معصومه دلیجم، انجنیر صوفیا روشن، انجنیر محفوظ، انجنیر سید عبیدالله، انجنیر شکرالدین، انجنیر ناصر یونسی، مهندس صادقیار دستگیر، مهندس خدیجه، انجنیر امان، انجنیر ممتاز حسین، انجنیر علی‌زاده و آقای علی‌دانش بختیاری، تشکر و قدردانی می‌کنم.
در پایان می‌شود در رابطه با برنامۀ IVLP توضیحی دهید؟
برنامۀ فرهنگی IVLP هر سال توسط دولت امریکا برای رهبران جوان برگزار می‌شود که از سراسر دنیا در آن شرکت می‌کنند. امسال من در بین کاندیداهای افغانستان انتخاب شدم و به این سفر آموزشی آمدم.
امید است که دورۀ بورس کوتاه‌مدت بنده در مدیریت و سالم‌سازی سیستم آموزشی وزارت شهرسازی و مسکن مفید باشد و همین‌سان آرزو می‌کنم روزی برسد که افغانستان در معماری دنیا حرفی برای گفتن داشته باشد.
