مرکز مطالعات استراتیژیک افغانستان تحقیقی در مورد گفتگوهایی صلح در چهار دهۀ اخیر انجام داده که علت ناکامی گفتگوها در 15 سال اخیر را نبود ارادۀ جدی از سوی امریکا، متحدانش و حکومت افغانستان عنوان کرده است.
این تحقیق روز پنج‌شنبه در کابل منتشر شد و در آن 16 دلیل ناکامی گفتگوهای صلح را عنوان کرده است که علاوه بر نبوده ارادۀ جدی از سوی امریکا و متحدانش؛ انعطاف‌ناپذیری طرف‌های درگیر جنگ به خصوص طالبان از عمده‌ترین دلیل ناکامی است.
نبود آدرس درست برای مذاکره، سیاست تکیه بر پاکستان برای رسیدن به صلح، نبود تعریف مشخص از صلح و راهبرد روشن برای مصالحه، تبدیل شدن جنگ به عنوان ارزش بین بخشی از پشتون‌ها، ضعف روش‌های موجود برای پیشبرد مصالحه، دخالت گروه‌های جنگ‌طلب و گره خوردن منافع آنان با جنگ، درهم‌تنیدگی اقتصاد مافیایی با جنگ و عدم شناخت دقیق و درست از عوامل جنگ از دیگر دلیل‌هایی است که گفتگوهای صلح به نتیجه نرسیده است.
در تحقیق مرکز مطالعات استراتیژیک افغانستان همچنین، دخالت همسایگان و رقابت‌های منطقه‌یی، عدم شفافیت پروسۀ صلح و طرح نشدن آن به عنوان یک روند ملی، ابهام در خواست‌های رهبری طالبان و نداشتن آدرس برای مذاکره، حضور نیروهای خارجی و حساسیت‌های داخلی و منطقه‌یی در برابر آن، دیپلماسی ضعیف و ناکارآمد با توجه به ابعاد منطقه‌یی و بیرونی موضوع مصالحه در کشور و ناکارآیی استراتیژی نظامی برای رسیدن به صلح از دیگر عوامل ناکامی گفتگوهای صلح است.
انستیتوت مطالعات استراتیژیک افغانستان در این تحقیق روند صلح را از ۱۳۵۷ تا کنون با ۳۲ فرد سیاسی، تاثیرگذار و دخیل در روند صلح و جنگ مصاحبه کرده است.
محمدقاسم وفایی‌زاده؛ تحلیلگر انستیتیوت مطالعات استراتیژیک، هنگام انتشار این تحقیق در پیوند به ناکامی گفتگوهای صلح گفت، طالبان همواره گفته است که ما با امریکا و ناتو مذاکره می‌کنیم و از سوی دیگر، دولت خواهان مذاکره با پاکستان است.
آقای وفایی‌زاده علاوه کرد، خواست‌های بالا و سنگین از دیگر دلیل‌های ناکامی گفتگوهای صلح در یک دهۀ اخیر است. او ادامه داد، عده‌یی خواهان تعدیل قانون اساسی هستند، اما عده‌یی دیگر قبول نمی‌کنند.
او بر این باور است که وضع کردن شرایط سنگین، دولت و مخالفان را از صلح دور می‌کند.
ظاهر عظیمی، کارشناس مسایل نظامی و سخنگوی پیشین وزارت دفاع اما بر این باور است که باید از نقطه قوت با دشمنان سخن گفته شود.
آقای عظیمی گفت: «تا زمانی که در جنگ دست بالا نداشته باشیم، صلح ممکن نیست.» جامعه جهانی نیز باید ما را در برابر دشمن تقویت کند.
درک کردن طرف‌های درگیر، بسیج ملی برای صلح و توافق کشورهایی که در افغانستان منافع دارند از دیگر نکاتی بود که عظیمی به عنوان راهکار برای رسیدن به صلح مطرح کرد.
گفتنی است که طی یک دهۀ اخیر تلاش‌ها، هزینه‌ها و تحقیق‌های فراوانی برای رسیدن به صلح در کشور صورت گرفته، اما تاکنون نتیجه‌یی ملموس نداشته است.
عبدالحکیم مجاهد، مشاور شورای عالی صلح که در این نشست حضور داشت، بر خلاف سایر سخنرانان بر این باور بود که دولت در برابر گروه طالبان «افراط گرایانه» عمل کرده است.
هرچند آقای مجاهد، رفتار گروه طالبان را نیز افراط‌گرایانه خواند، ولی انگشت اتهام به سوی دولت برد و تا حدودی تلاش می‌کرد که جنگ شورشیان طالبان را توجیه کند.
مرکز مطالعات استراتیژیک افغانستان می‌گوید برای رسیدن به صلح باید اجماع ملی و منطقه‌یی در کشور صورت گیرد.
غلام‌رضا ابراهیمی، پژوهشگر این مرکز در حاشیه نشست به رسانه‌ها گفت که جنگ در کشور جنگ منطقه است و باید اجماع منطقه‌یی صورت گیرد.
آقای ابراهیمی، ساختارهای دولت برای گفتگوهای صلح را نیز ضعیف شمرد و گفت که باید نهادی مشخص برای گفتگوهای صلح وجود داشته باشد.
قابل یادآوری است که این اولین تحقیق در مورد گفتگوهای صلح نیست، موارد مشابه زیادی تاکنون صورت گرفته و نتیجۀ آن به دولت داده شده اما تاکنون ترتیب اثر داده نشده است.
علی‌رضا احمدی/ راه مدنیت
