داکتر نظیفه فقیریار
در سال‌های اخیر با بدتر شدن وضعیت امنیتی و گسترش تروریزم در کشور، مذاکرات صلح با طالبان با میانجی‌گری امریکا آغاز شد.
در نشست سال‌های۲۰۱۷و۲۰۱۸ در مسکو، تنها دو زن به نمایندگی از زنان افغانستان حضور داشتند.
حضور اندک زنان در نشست صلح در مسکو نگرانی‌های زیادی را میان زنان افغان به وجود آورد.
زنان افغانستان بدین باورند که به خاطر حفظ دست‌آورد‌های اخیر، زنان باید به عنوان طرف مستقل در مذاکرات حضور داشته و از یک موضع قوی با طالبان وارد مذاکره شوند. به‌همین دلیل زنان در این زمینه شروع به فعالیت کردند. تعدادی از مسوولان نهاد‌های جامعۀ مدنی و فعالان زن به تاریخ ۹فبروری۲۰۱۹ نشست «صلح با حفظ ارزش‌های مشارکت شهروندان» را در کابل برگزار کردند.
حمیرا ثاقب، عضو گروه کاری مشترک جامعۀ مدنی و زرقا یفتلی، مسوول کمیتۀ دادخواهی زنان در این نشست عدم حضور نمایندگان واقعی مردم و جامعۀ مدنی به‌ویژه زنان را در پیش‌نشست‌های مذاکرات صلح با طالبان نگران‌کننده خوانده و خواستار سهیم شدن جامعۀ مدنی و فعالان زن در پروسۀ صلح شدند.
در ادامۀ نگرانی‌ها از عدم اشتراک زنان در مذاکرات صلح با طالبان، زنان خبرنگار هرات در یک تجمع اعتراضی در۲۶ فبروری۲۰۱۹ به روند گفتگوهای صلح با طالبان واکنش نشان دادند.
در این تجمع اعتراضی ستوری کریمی و الهه ساحل، دو تن از زنان خبرنگار هرات، خواهان حفظ دست‌آورد‌های زنان، آزادی بیان و حقوق زنان در روند گفتگوهای صلح با طالبان شدند.
همچنین، اجماع ملی زنان در ۲۸فبروری سال۲۰۱۹ در خیمۀ لویه جرگه در کابل با اشتراک حدود ۳۰۰۰زن از کابل و ولایات مختلف به ابتکار بانوی اول افغانستان و شبکۀ زنان افغانستان برگزار شد.
هدف از برگزاری این همایش مشارکت معنادار زنان در مذاکرات احتمالی صلح با طالبان بود.
سپس شماری از فعالان حقوق زن در هرات از روند گفتگوهای صلح در سطح ملی و بین‌المللی حمایت نموده و خواستار مشارکت زنان در پروسۀ صلح شدند.
اما در پنج نشست صلح امریکا با نمایندگان طالبان در قطر و امارات متحدۀ عربی هیچ زنی حضور نداشت.
انجلینا جولی بازیگر مشهور سینمای هالیوود و فعال امور پناهندگان سازمان ملل متحد در جریان نشست وزیران و دیپلومات‌ها در مقر سازمان ملل متحد در ۳۰مارچ سال۲۰۱۹، خواستار سهم‌گیری زنان در روند صلح افغانستان شد.
این هنرپیشۀ معروف طی یک تبصره که به مناسبت هشت مارچ روز جهانی زن، در سال۲۰۲۰ به توافق‌نامۀ صلح میان امریکا و افراط گرایان طالبان انتقاد کرده و گفت صلحی که در آن حقوق زنان مدنظر گرفته نشود، صلح نیست، بل سرکوبی و منازعه علیه زنان است.
در لویه جرگۀ مشورتی صلح که به‌تاریخ ۲۸اپریل۲۰۲۰ با حضور بیش از سه‌هزار تن که سی درصد آنان را زنان تشکیل می‌داد، تعداد زیادی از زنان اشتراک‌کننده در این جرگه خواهان توجه جدی دولت بر خط سرخ زنان در مذاکرات صلح با طالبان شدند.
بلقیس روشن، نمایندۀ ولایت فراه در پارلمان، در لویه جرگۀ مشورتی ۸اگست، علیه آزادی زندانیان طالبان با حمل شعار «به طالبان باج ندهید» اعتراض کرد.
همچنین، وکلای زن افغانستان قبل از شروع مذاکرات صلح به‌تاریخ ۲۵اگست۲۰۲۰ به کانگرس امریکا نامه‌یی فرستاد و طی این نامه نگرانی‌های شهروندان افغانستان به‌خصوص زنان را دربارۀ شروع مذاکرات صلح با طالبان به خانم نانسی پلوسی، رییس مجلس نمایندگان و مایک پنس، رییس سنای امریکا ابراز نمودند.
در این نامه آمده است، افغانستان در طول این سال‌ها به پیشرفت‌های چشم‌گیری در زمینه‌های حقوق زنان، آزادی بیان، حقوق بشر، حقوق اقلیت‌ها و مشارکت‌های سیاسی و مدنی اقشار مختلف جامعه داشته‌اند، ما زنان نمی‌خواهیم هیچ یک از این دست‌آورد‌ها را از دست بدهیم.
آن‌ها در نامه بر نقش معنادار زنان در جریان مذاکرات و اتخاذ تصمیم‌های صلح تاکید نمودند.
در ادامۀ این فعالیت‌ها شماری از فعالان حقوق زن، فعالان اجتماعی و دیگر خانم‌ها در شهر گردیز راهپیمایی را در ۲سپتمبر سال جاری به راه انداختند.
در این راهپیمایی زنان ولایت پکتیا خواهان قطع جنگ و تامین صلح پایدار در سراسر افغانستان شدند.
گفتگوهای صلح در قطر در ۱۲سپتمبر با اشتراک هیات ۲۱نفری به شمول چهار زن آغاز گردید. حبیبه سرابی، شهلا فرید، فوزیه کوفی و شریفه زرمتی که به نمایندگی از زنان در مورد چگونگی سرنوشت زنان گفتگو می‌کنند.
بانو فرحناز فروتن و نرگس هورخش دو خبرنگار زن در جمع خبرنگاران اشتراک‌کننده در مذاکرات صلح با طالبان در قطر می‌باشند.
قبل از آغاز مذاکرات صلح قطر، فعالان حقوق زن در حوزۀ غرب طی یک نامه از زنان اعضای هیات مذاکره‌کننده صلح خواستند تا در میز مذاکره با طالبان نقش فعال داشته و هماهنگی بین اعضا را حفظ نمایند.
این روز‌ها که روند گفتگوهای صلح با طالبان در قطر ادامه دارد، نگرانی‌های مردم به‌ویژه زنان از نتایج گفتگو‌ها روز به روز افزایش می‌یابد، در این اواخر زنان ولایت دایکندی از جمله لیلا حسینی، فعال حقوق زن در دایکندی در این مورد گفت: باید در گفتگوهای صلح با طالبان جایگاه اقشار مختلف زنان مانند بیوه‌زنان، بازماندگان شهدا، زنان معلول، جوانان و تحصیل‌یافته‌ها تضمین گردد، در غیر آن، برای حفظ حقوق انسانی خود تا حد مرگ می‌ایستند.
زنان دایکندی گفته‌اند طالبان باید به تعهداتی که در قطع‌نامۀ لویه جرگه و تعهداتی که در دوحه می‌پذیرند، پابند باشند در غیر آن صورت، صلح واقعی تامین نخواهد شد.
راه‌اندازی کمپاین‌های فیس‌بوکی و هشتگ‌ها یکی دیگر از فعالیت‌های زنان قبل از آغاز گفتگوی‌های صلح و در جریان این گفتگو‌ها می‌باشد.
هشتگ «زنان افغانستان به عقب برنمی‌گردند» از سوی زنان افغان بعد از گفتگوهای صلح در مسکو، در شبکه‌های اجتماعی راه‌اندازی شده بود. هدف از راه‌اندازی این هشتگ رساندن صدای زنان افغان به گوش جهانیان و حفظ حقوق و دست‌آورد‌های زنان افغانستان در هجده سال گذشته بود.
هشتگ «خط سرخ من» که توسط فرحناز فروتن، خبرنگار و فعال حقوق زن در شبکه‌های اجتماعی راه‌اندازی شده بود به سه زبان دری، پشتو و انگلیسی از کابل آغاز و به سایر ولایات و حتی خارج از کشور گسترش یافت. هدف از راه‌اندازی این دادخواهی جلوگیری از قربانی شدن حقوق زنان زیر نام صلح بود.
جدیدترین کارزار که هنوز هم در شبکه‌های اجتماعی ادامه دارد، کارراز «روایت زنانه» است که توسط عطیه مهربان، خبرنگار و فعال حقوق زنان در شبکه‌های اجتماعی شروع شد.
در این کارزار زنان از ولایات و محلات دور دست روایت‌ها و داستان‌های خود را از زمان حکومت طالبان و حکومت پساطالبانی می‌فرستند. در این کارزار زنان برای حق آموزش، حق کار، حق دسترسی زنان به عدالت و خدمات صحی، حق فعالیت‌های اقتصادی، سیاسی و دیگر حقوق ابتدایی دادخواهی می‌کنند.
در طول این سال‌ها که برنامه‌های متفاوت برای حفظ حقوق زنان در مذاکرات صلح روی دست گرفته شده است، رسانه‌ها نقش به‌سزای در بازتاب این برنامه‌ها ایفا نموده‌اند. هفته‌نامۀ نیم‌رخ که با محتوای ویژۀ زنان فعالیت می‌کند. گفتگوهای ویژه‌یی را تحت عناوین «نگرانی‌های زنان از مذاکرات صلح با طالبان»، «زنان در مسیر مذاکرات صلح با طالبان» و «یک هزار و چند حرف زنان در نیم‌رخ» با زنان افغان انجام و به نشر رسانیده‌اند. در اکثریت این مصاحبه‌ها زنان خط سرخ خویش را حفظ دست‌آورد‌های زنان در مذاکرات صلح با طالبان بیان نموده‌اند.
یکی دیگر از فعالیت‌های زنان افغان در راستای پررنگ ساختن نقش زنان در گفتگوهای صلح با طالبان، برگزاری کنفرانس اجماع زنان افغانستان توسط شبکه زنان افغان در۳اکتبر، تحت نام «حفاظت از حقوق و دست‌آورد‌ها در گفتگوهای صلح» است.
اشتراک‌کنندگان این کنفرانس؛ داکترعالمه، معین حقوق بشر و جامعۀ مدنی در وزارت دولت در امور صلح، فوزیه کوفی، عضو هیات مذاکره‌کنندۀ دولت، ماری اکرمی، رییس شبکۀ زنان افغانستان و سانگه صدیقی حقوقدان می‌باشد.
حضور زنان در مذاکرات صلح امروز، نتیجۀ تلاش‌ها و مبارزات چندین سالۀ زنان جامعه می‌باشد.
زنان افغان باورمندند که این مبارزات نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌ها در پروسۀ صلح خواهد داشت.
