اواخر اسد سال روان خورشید، راهبرد جدید ایالات متحدۀ امریکا برای افغانستان اعلام شد. در این راهبرد که نقش هند بر آیندۀ سیاسی واقتصادی افغانستان برجسته‌سازی و پاکستان هشداری را مبنی بر حمایت‌اش از تروریزم دریافت کرده بود، به‌دنبال آن دومین نشست شورای مشارکت استراتیژیک افغانستان و هندستان بر بنیاد موافقت‌نامۀ همکاری استراتیژیک دوجانبه که در سال ۲۰۱۱ میان افغانستان و هند به توافق رسیده بود، دوشنبه ۲۰ سنبله در دهلی جدید برگزار شد.
این نشست به ریاست مشترک خانم سوشما سواراج؛ وزیر امور خارجه هند و آقای صلاح‌الدین ربانی سرپرست وزارت خارجه افغانستان در دهلی نو برگزار شد.
هند دست‌کم در نیم قرن اخیر یعنی بعد از استقلالش از بریتانیای کبیر رابطه تاریخی خوب و مبنتی بر احترام متقابل با افغانستان داشته است. در یک‌ونیم دهه گذشته نیز هند جزو کشورهایی بوده که افغانستان را در بخش‌های مختلف مساعدت‌های اقتصادی، سیاسی و نظامی کرده است.
حمایت‌های هند از نیروهای دفاعی افغانستان، روند صلح افغانستان و همکاری های امنیتی میان دو کشور در اولویت این نشست قرار گرفت.
در بخش‌های سرمایه‌گذاری، همکاری در توسعه اقتصادی افغانستان، مبادلات اقتصادی و تجاری میان دو کشور، گسترش ارتباط میان شهروندان دو کشور، همکاری‌های فرهنگی و آموزشی، همکاری در حوزه فناوری ارتباطی و… از مواردی‌اند که در خبرنامه وزارت خارجه افغانستان از این نشست آمده است.
افغانستان و هند هر دو کشور قربانی تروریزم‌اند. مبارزه با تروریزم در صدر آجندای این نشست قرار داشت.
هرچند این نشست‌ها چیزی تازه میان افغانستان هند نیست، ولی رابطه هند و افغانستان پس از اعلام راهبرد جدید امریکا برای افغانستان وارد فصل جدیدی شده است. به عبارت ساده، در راهبرد جدید امریکا برای افغانستان برای هند نقش منطقه‌یی در نظر گرفته شده است که موجب کم‌رنگ شدن نقش برخی از کشورهای منطقه به‌خصوص پاکستان و به‌طبع برخی کشورهای دیگر خواهد شد.
هند به‌عنوان یک اقتصاد بالندۀ منطقه‌یی و آسیایی و به‌عنوان بزرگ‌ترین دموکراسی جهان که دارای قدرت اتمی است و سیستم دفاع نظامی پیشرفته‌یی در اختیار دارد، می‌تواند شریک خوبی برای ایالات متحده امریکا در منطقه باشد. هرچند پس از اعلام راهبرد جدید امریکا برای افغانستان که نقش هند در آن به‌طور غیرمنتظره‌یی برجسته شده، صف‌بندی‌های جدی در سطح منطقه در محوریت پاکستان در شروف آغاز است، ولی گمان نمی‌رود پاکستان بتواند جای کمک‌های میلیاردی ایالات متحد امریکا را با چنین صف‌بندی‌های پر کند.
در عین زمان، این‌که پاکستان از تروریزم حمایت می‌کند، دیگر رو شده است وهمه می‌دانند، شاید چین به‌خاطر منافع اقتصادی که در مارکیت جنوب آسیا برایش در نظر گرفته است، چند روزی کنار پاکستان بایستد، ولی به هیچ وجه این یارگیری‌ها قادر نخواهد بود بر نقش قدرت‌مند هند در کنار ایالات متحد امریکا در جغرافیای استراتیژیک به‌نام افغانستان اثرگذار باشد.
به انزوا رفتن پاکستان یک امر کاملا متحمل و قریب بود، یعنی این‌که امریکا می‌خواهد با پاکستان مشروط رفتار کند از قبل هویدا بود، ولی آن‌چه در این میان اهمیت دارد این است که هند، ایالات متحد امریکا و افغانستان، بتوانند توافق نظر منطقه‌یی در این خصوص ایجاد نمایند تا کشورهایی نظیر چین، ایران، روسیه، ترکیه و حتا کشورهای خلیج تعارضی از این دیگردیسی در برابر منافع‌شان نبینند. حتا اگر ابهامی در این خصوص نزد این کشورها وجود داشته باشد، باید رفع گردد. در غیر آن، همان‌طور که اخیراً چین در برابر تنبه‌های پاکستان از سوی امریکا واکنش نشان داد، این امکان هم وجود دارد که طرف‌های دیگر منطقه‌یی از این فرصت استفاده کرده قطب دیگری علیه منافع امریکا در افغانستان تعریف نمایند. چنان‌که هم اکنون در ناامن‌سازی افغانستان دست اکثر همسایه‌ها و کشورهای مدعی قدرت منطقه‌یی در کار است.
تغییر موقعیت دادن کشورها در بازی‌های منطقه‌یی اصل غیر قابل انکار امروزی است. نمونه ساده آن ترکیه در ظرف یک‌سال دو بار میان امریکا و روسیه رفت و برگشت داشت و به‌دنبال آن پاکستان پس از نیم قرن رابطه راهبردی با ایالات متحد امریکا، کنار چین ایستاد و بنای نزدیکی با روسیه را اتخاذ کرد.
آخرین مورد هم تلاش عربستان سعودی برای نزدیکی با روسیه. عربستان سعودی پس از آن‌که در پی پنج‌سال تلاش‌های مالی و نظامی هنگفت، بازی خاورمیانه یعنی سوریه وعراق را به رقیب منطقه‌یی خود ایران باخت، حالا جهت دیگر بازی را گرفته است تا از قدرت‌مند شدن بیش از حد ایران در کنار روسیه جلوگیری کند.
با این‌که عربستان قدرت به‌دست بشار اسد را پذیرفته، ولی در تلاش کاهش نفوذ ایران در منطقۀ خارومیانه است.
با این وصف ترکیب‌سازی‌های جدید در بازی‌های منطقه‌یی چیزی دور از احتمال نیست و عناصر قابل ترکیب در این بازی به‌راحتی جا بدل می‌کنند.
پاکستان نیز برای تبرئه و رسیدن دوباره به جایگاه ممتاز خود در جنوب آسیا به عنوان همکار استراتیژیک ایالات متحده امریکا از هیچ تلاشی فروگذار نخواهد کرد.
این‌که ما انتظار داشته باشیم با یک توبیخ ایالات متحده امریکا، پاکستان از استراتیژی بیست‌سالۀ خود در افغانستان می‌گذرد نیز ساده‌لوحانه به‌نظر می‌آید. پاکستان باز هم تلاش خواهد کرد تا با استفاده از شیوه‌های جدید کنترول نا امنی افغانستان را در دست داشته باشد. حتا این احتمال نیز قوی است که پاکستان در تلاش فشار بر نیروهای امریکایی و ناتو درافغانستان از طریق حمایت از تروریزم خواهد برآمد.
روی این مبناست که امریکا وهند تلاش مجدانه به‌خرج دهند تا از طریق مدیریت روابط با کشورهای قدرت‌مند منطقه‌یی، پاکستان را بیش از پیش به تجدید نظر در مورد سیاست‌هایش در قبال افغانستان متقاعد بسازند و در عوض، نقش کشورهایی‌که منافع مشترک جهانی برای خود تعریف کرده‌اند در منطقه بیش از پیش تقویت گردد.
با همه چالش‌هایی‌که احتمال می‌رود در فصل جدید مشارکتِ افغانستان، هند و امریکا وجود داشته باشد، این فصل نو اثرهای مثبت و سازنده‌یی در سطح منطقه در پی خواهد داشت و به‌خصوص برای افغانستان حیاتی و مهم به‌نظر می‌رسد. ولی نکتۀ مهم‌تر این‌که حکومت افغانستان نیز حیثیت ببیننده بی‌کفایت را نداشته باشد و در این بازی سهم جدی بگیرد. مهم‌ترین بازی خوب برای افغانستان مبارزه با عوامل درون‌دولتی است که از جهات مختلف روند دولت‌داری را به چالش کشیده، روندهای ملی را متوقف کرده است.
مبارزه با فساد، مبارزه با مافیای سیاست و قدرت، مبارزه برای شایسته‌سالاری، مبارزه علیه قوم‌گرایی‌های سیاسی و مسایلی از این دست می‌توانند افغانستان را در برنامه‌های کلان منطقه‌یی و به‌خصوص برای تطبیق راهبرد جدید امریکا برای افغانستان کمک شایانی نماید. چنان‌که رییس‌جمهور ترمپ ادامه کمک‌هایش به افغانستان را مبتنی بر وضعیت افغانستان توصیف کرد و گفت که دیگر چک سفید داده نخواهد شد و از جهت دیگر دولت‌داری و ملت‌سازی پس از این، وظیفه مردم و دولت افغانستان است نه ایالات متحد امریکا.
سید امین بهراد؛ روزنامه‌نگار
