حفر خودسرانۀ چاههای عمیق؛ فاجعۀ زیستمحیطی در شهر کابل
دور نمیرویم در همین کوچۀ خود ما (کوچۀ چهاردهم کارته 3) در فاصله حدود 50متر در مدت یکونیم ماه گذشته سه چاه عمیق حفر شده و چاه چهارم هم در حال حفر شدن است.
همه این چاهها تا عمق 90 تا 100 متر حفر شدهاند. در گزارشی که قبلا در در راه مدنیت منتشر شد، یکی از حفرکنندگان چاه عمیق گفته بود که کار کندن چاه عمیق چند سال است که در کابل رونق یافته و بهخصوص ماشینهای حفر چاه عمیق در فصل تابستان یک روز هم بیکار نمیمانند.
این درحالیست که آبهای سطح در اکثر نقاط شهرکابل به اتمام رسیده و دیگر فصل چاههایی که دستی حفر میگردید پایان یافته است. خانوادهها مجبورند آب مورد نیاز خود را با حفر چاه عمیق بهدست بیاورند یا از شبکههای توزیع آب خصوصی اشتراک بگیرند.
هرچند طی سالهای اخیر به دهها شبکه توزیع خصوصی آب در کابل ایجاد شدهاند و به تعداد زیاد مردم آبرسانی میکنند، با اینکه توزیع آب این شبکهها نه به لحاظ قیمت و به نه لحاظ کیفیت معیاری نیست، اما مردم چارۀ دیگری ندارند.
با این وصف و با توجه به تراکم روز افزون جمعیت در شهر کابل، این شبکههای خصوصی توزیع آب هم کفایت نمیکنند، عدهیی مجبوراند چاه عمیق حفر کنند. مردم ناگزیرند. بدون آب که نمیتوان زندگی کرد.
هرچند در حفظ محیط زیست نقش عمده به عهده مردم است و حفظ محیط زیست شهری که امروزه تعریف مشخصی بهخود گرفته، به گونه کامل به عهده شهرنشینان است، اما وقتی بسترهای لازم برای زندگی شهری ایجاد نشده باشد، کاری از دست مردم نیز پوره خواهد بود؟ این است که در یک کوچه 50متری چهار چاه عمیق در مدت یک ماه حفر میشود.
حفر چاههای عمیق، بیتوجهی به فاضلاب و هرنوع ناهنجاریهای دیگر شهری در مناطقی که طی سالهای اخیر به شکل غیر پلانی انکشاف یافته، بهانه خوبی بهدست ادارههای شهری حکومت برای کمکاری داده است. اما حفر چاههای عمیق به شکل خودسرانه فعلا در مناطقی که دارای نقشه شهری است نیز به شکل بیرویه ادامه دارد.
بهدلیل بیبرنامگی و بیتوجهی مسوولان امور، آب سطح در شهر کابل بهطور کامل به اتمام رسیده و ادامه حفر هزاران چاه عمیق، زمین این شهر را به غربالی تبدیل خواهد کرد که پیامدهای ناگواری را برای ما به ارمغان خواهد داشت.
در اثر خشکیدن آبهای سطح ممکن است فرونشستهایی در زمین کابل اتفاق نیفتد یا نشستهای کمعمق در زمین بهوجود بیاید که خسارات کمتری در پی خواهد داشت، اما ادامه حفر خودسرانه چاههای عمیق دستکم دو اثر منفی زودرس و جدی را در پی دارد. اول اینکه، ذخیره موجود آب زیرزمینی در کابل بنا به تحیقیقات ابتدایی نشان میدهد که حدود 15متر پایین رفته است. در حالیکه همین حفرکنندگان چاه عمیق میگویند که در سهسال اخیر به بیش از 40متر آب پایین رفته است. اگر وضعیت به همین شکل ادامه یابد در 10 سال آینده ذخیرههای زیر زمینی آب کابل تمام شده، موجب مهاجرتهای زیست محیطی از شهر کابل خواهد شد. در آن صورت هم با توجه به جمعیت عظیم و موجودیت تاسیسات مهم دولتی در کابل، این یک بحران کلان و آمدنی، از کنترول و مدیریت دولت ما خارج خواهد بود.
دوم تمام شدن ذخیرههای آب زیرزمینی یا خشکیدن کاسه زیرزمینی، موجب فرونشستهای عمیق میگردد، که اگر در شهر کابل چنین فرونشستهایی اتفاق بیفتد، بحران انسانی کلانی را به انتظار نشستهایم.
این در شرایطیست که نهادهای مسوول چون شهرداری و اداره ملی محیط زیست دست زیر الاشه نشسته تماشاگر این همه ناهنجاریهااند.
با این وصف فراهم کردن آب آشامیدنی و آب مورد نیاز شهروندان کابل از اولویتهای اجباری حکومت است که جز آنجام آن، هیچ گزینه دیگری در دست ندارد.
ادامه وضعیت موجود، ما را به یک فاجعه محیط زیستی رهنمون میسازد. مردم به آب نیاز دارند و این آب باید فراهم شود. تامین آب مورد نیاز چه امروز و چه فردا باید توسط نهادهای مسوول و حکومت صورت گیرد، چه بهتر است که این کار پیش از بحرانی انجام شود که پس از اتفاق آن هیچ نهاد و هیچ کسی قادر به کنترول نخواهد بود.
هنوز چند سال دیگر فرصت است که حکومت دست بهکار شود. باید پیش از هر امر دیگری کندن چاههای عمیق را متوقف کرده به فکر تامین آب مورد نیاز شهر کابل از راههای بدیل باشد. و در قدم بعدی هرچه عاجلتر آب مورد نیاز این شهر را فراهم آورد. اما اگر بیش از این دیر شود، بحران زیست محیطی قابل مهار نخواهد بود. در صورتیکه مسوولیت تامین آب مورد نیاز شهر کابل همچنان باقی خواهد بود.