براساس تازه‌ترین یافته‌های دفتر ولایتی حقوق بشر در ولایت دایکندی که در آغاز سال جاری نشر شد، از مجموع 377 باب مکتب با 16.5 هزار دانش‌آموز، تنها 119 باب مکتب تعمیر دارد که 33 باب آن گِلی است.
براساس این گزارش، 258 باب مکتب که 68 درصد کل مکتب‌های این ولایت را تشکیل می‌دهد، تعمیر ندارد که از این مجموع تنها شش‌درصد آن‌ها دارای تعمیر معیاری است.
کمبود معلم نیز یکی از مشکل‌های موجود در این ولایت می‌باشد که براساس یافته‌های این گزارش، به دلیل فسخ 1557 بست معلمان قراردادی پروسۀ استخدام معلم تا آخر سال 1395 خورشیدی به طول انجامید.
براساس این گزارش تا آغاز سال جاری 41 درصد معلمان مورد نیاز استخدام نشده بود.
نبود کتاب‌های درسی نیز یکی از معضل‌های جدی فراراه معارف این ولایت می‌باشد که براساس یافته‌های دفتر ولایتی حقوق بشر در این ولایت، از سال 1392 به‌دین‌سو، هیچ‌کتابی در مکتب‌های این ولایت توزیع نشده است، دانش‌آموزان یا با پول شخصی‌شان کتاب‌های درسی‌شان را خریده‌اند و یا هم بدون کتاب مانده‌اند.
در بخشی دیگر این گزارش آمده است که از مجموع 28400 پایه‌میز و چوکی مورد ضرورت، در سال 1395 تنها 882 پایه‌میز و چوکی در این مکتب‌ها توزیع شده است.
براساس این گزارش 31 درصد مکتب‌های (لیسه و متوسطه) این ولایت دارای لابراتوار می‌باشد؛ اما هیچ‌کدام آن به دلیل عدم نبود و یا فاسدشدن مواد آزمایشی قابل استفاده نمی‌باشد.
موانع دیگر معارف در این ولایت عبارت از نبود آب آشامیدنی، محدودبودن دست‌رسی مردم به ادامۀ تحصیل، دوری راه‌ها و… می‌باشد که دانش‌آموزان این ولایت با آن مواجه است.
براساس گفته‌های ریاست معارف این ولایت، ازاین‌میان فقط یک باب مکتب واقع در ولسوالی کجران این ولایت بنابر مشکل‌های امنیتی، سال گذشته تعطیل بود که امسال هنوز سرنوشت این مکتب معلوم نیست.
حسین‌داد عالمی‌زاده سرپرست ریاست معارف این ولایت، تمامی مشکل‌های موجود در مکتب‌های این ولایت را می‌پذیرد.
به گفتۀ این ریاست، کمیت دانش‌آموزان در این ولایت قناعت‌بخش است؛ اما کیفیت درسی در حدی نیست که قناعت‌بخش باشد. چون در هیچ مکتبی معلم مسلکی و مواد درسی کافی وجود ندارد.
به باور او، مشکل‌ها در حدی است که نبود صنف‌های معیاری و ساختمان مکتب‌ها را در جمع کاستی‌ها و ضرورت‌های اولیه نمی‌شمارد.
وی می‌گوید که درحال‌حاضر ما بیشتر به جای ساختمان و صنف‌های درسی به مواد اولیۀ درسی مانند: کتاب، تخته و دیگر لوازم درسی ضرورت داریم.
این مقام از بی‌توجهی حکومت مرکزی به این موارد شکایت دارد و می‌گوید که اگر حکومت برای رفع این کمبودها توجه نکند، از توان ریاست معارف این ولایت کاری ساخته نیست.
عالمی‌زاده می‌گوید: مردم و دیگر مقام‌های محلی این ولایت با این اداره همکار است و یگانه مشکلی که ریاست معارف با آن مواجه است، کمبود بودجه است.
در کنار دیگر مشکل‌ها، تعدادی از مردم در این ولایت از عدم شفافیت در پروسۀ استخدام معلم و ضعف علمی‌شان شکایت دارند و کارمندان ریاست معارف این ولایت را به بی‌توجهی و سهل‌انگاری متهم می‌کند.
سبحان نایبی معاون شورای ولایتی دایکندی به اضافۀ مشکل‌هایی که در گزارش حقوق بشر آمده است، مشکل نبود رییس معارف، حزب‌گرایی و گرایش‌های منطقوی، به‌سرقت‌رفتن پول قرطاسیه در برخی از ولسوالی‌ها، حیف‌و‌میل کردن حقالزحمۀ مدرسان، وجود معلم به شکل خانوادگی، انحصار مدیریت بعضی مکتب‌ها به واسطۀ زورمندان، سفارش بی‌مورد والی این ولایت و جابه‌جایی افراد بی‌کفایت در قراردادهای مقطعی و نبود برنامه‌های راه‌بردی درازمدت با چالش‌های عمومی را نیز از جمله مشکل‌های معارف این ولایت می‌داند.
مختار که در ولسوالی کیتی این ولایت زندگی می‌کند، می‌گوید: لیسه‌یی که در محل زندگی‌شان قرار دارد، با داشتن بیشتر از پنج‌صد دانش‌آموز، هنوز ساختمان ندارد و دانش‌آموزان این مکتب در فضای آزاد درس می‌خوانند.
وی می‌گوید که دو سال پیش برای مردم این ساحه وعده داده شده بود که ساختمان آن مکتب اعمار می‌شود؛ اما با گذشت دو سال، پروژۀ ساخت این مکتب لغو شده است.
او می‌گوید که سالانه یک یا دوبار هیات ارزیابی و بررسی ریاست معارف به این ساحه می‌آید؛ اما به کمبودهای این مکاتب توجه نمی‌کنند و نادیده می‌گیرند.
غلامرسول، یکی دیگر از باشندگان این ولایت است که در ولسوالی میرامور این زندگی می‌کند.
وی می‌گوید که دانش‌آموزان در این ولسوالی با سختی‌های زیادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
او می‌گوید که تعدادی از اطفال این ولایت، بنا بر مشکل اقتصادی و دوری راه‌ها از آموزش محروم هستند.
به گفتۀ این شخص در بیشتر مکتب‌ها، معلم به اندازۀ کافی وجود ندارد، اگر وجود داشته باشد، مسلکی نیستند.
او می‌افزاید که در برخی موقع‌ها معلمان با سطح سواد پایین و براساس روابط استخدام می‌شوند که توانایی پاسخ‌گویی به نیازهای درسی دانش‌آموزان را ندارند.
اما، عالمی‌زاده فساد در پروسۀ استخدام معلم را ردکرده و می‌گوید که حاضر است تا در پاسخ به هرکسی که ادعای فساد در این فرایند را کرده باشد، پاسخ بگوید.
به گفتۀ وی، هیات‌های بررسی‌وارزیابی در دوره‌های زمانی مشخص از مکتب‌ها در این ولایت بازدید می‌کنند و هیچ‌گونه بی‌توجهی در این زمینه را نمی‌پذیرد.
سرپرست ریاست معارف این ولایت می‌افزاید که براساس پایین‌بودن معاش معلمان، هیچ معلم مسلکی در این ولایت حاضر به اجرای وظیفه نیست.
این همه مشکل در حالی است که ریاست معارف ولایت دایکندی نیز از فساد دور نماند، طوری که سال گذشته رییس معارف این ولایت براساس وجود همین مشکل از مقام‌اش برکنار شد.
سید عارف حسینی/ راه مدنیت
