سید محمد علوی؛ عضو انجمن شهرسازان افغانستان
گسترش بی‌رویه استفاده از موتر در شهرها، علاوه بر ایجاد راه‌بندی و نابسامانی در معابر شهری، عواقب و پیامدهایی چون انواع آلودگی‌های زیست محیطی و به ویژه آلودگی هوا را در پی داشته است.
امروز مسایل حمل و نقل در رویکردی با عنوان توسعه پایدار با تمرکز بر سه زمینه زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی تحلیل می‌‌شوند که خود منجر به توسعه رویکرد استفاده از منابع حمل ونقلی جامعه با توجه به نیازهای نسل‌های آینده صورت میگیرد. بر این اساس در راستای کاهش مشکلات ناشی از حمل‌ونقل، راه حل‌های متعددی با رویکرد مدیریت تقاضای حمل‌ونقل در جوامع مختلف پیشنهاد شده که از جمله آنها می‌‌توان به استفاده از بایسکل به‌عنوان وسیله حمل‌ونقل اشاره کرد. امروزه تامین شرایط استفاده از بایسکل در حمل‌ونقل شهری، یکی از سیاست‌هایی است که در بسیاری از شهرها که با مشکلات راه‌بندی و آلودگی هوا روبروست در حال اجرا می‌باشد. در این راستا با تنظیم سطح سواره روی معابر به گزینه‌های سازگار با محیط زیست به عنوان یک سیاست مطرح شده است.
آمستردام، پایتخت بایسکلدوانی جهان
آمستردام پایتخت هالند یکی از زیباترین کشورهای جهان است که تعداد بایسکل‌دوانان آن از تعداد موترسوارانش بیشتر است. شهری جذاب که جای پارکینگ موتر، پارکینگ بایسکل دارد و حدود ۴۰درصد شهروندان آن برای جابجایی از بایسکل استفاده میکنند.
بنابراین طبیعی است هوای این شهر بسیار تمیز و دل‌انگیز باشد. آمستردام در حدود ۴۰۰کیلومتر مسیر مخصوص بایسکل دارد. شهری که قوانین موتر، برای بایسکل نیز برقرار است. این شهر۴۰سال پیش راه‌بندی وحشتناکی داشت و مسوولان به این فکر افتادند که با ترویج بایسکلدوانی ترافیک این شهر را مهار کنند. کمتر از یک دهه طول کشید که مشکل ترافیک در این شهر حل شد.
در آمستردام تعداد زیادی از مردم برای جابه‌جایی روزمره از بایسکل استفاده میکنند اما تعدادی هم به‌عنوان توریست برای رکاب زدن در مسیرهای مختلف این شهر از بایسکل استفاده میکنند. مسیرهای اصلی بایسیکل در امستردام، خیابان‌های روکین، بتهوون استرات، وارموش استرات، زوارنن بورکوال و نیوزیدس فوربورکوال هستند که بیشترین حمل ونقل با بایسکل در آنها انجام میگیرد.
معیار‌های اصلی مسیرهای بایسکلدوانی
امنیت: به عواملی مانند تعداد تقاطع مسیر، شیب مسیر، عدم عبور وسایل نقلیه سنگین از مسیر، سرعت مجاز مسیر، میزان تغییرات در امتداد مسیر بایسکل‌سواری بستگی دارد.
جذابیت مسیر: زیبایی راه و تنوع کاربری در مسیر
قابلیت جابه‌جایی: تعداد ایستگاه‌های حمل‌ونقل همگانی در مسیر، جمعیت ساکن تحت پوشش مسیر و تعداد مراکز آموزشی واقع در مسیر
عوامل اصلی برای گسترش بایسکل‌رانی
– تمایل مردم شهر و مدیران آنها
– تامین منابع مالی
– فراهم بودن شرایط اقلیمی و زمین
– تبلیغات و آموزش فرهنگ بایسکل‌سواری
– مناسب‌سازی معابر برای عبور بایسکل‌ها
– مناسب‌سازی مسیرهای موجود بایسکل
بایسکل در افغانستان
درشهرهای مختلف دنیا بایسکل به عنوان یک وسیله نقلیه اصلی جابه‌جایی روز به روز مورد توجه بیشتری قرار میگیرد. در بسیاری از شهرهای جهان افراد نه از روی ناچاری؛ بل با انتخاب خود برای انجام سفرهای شهری از بایسکل استفاده میکنند.
در شهرهای افغانستان هم امروزه به دلیل ازدحام نفوس، تراکم وسایط نقلیه، نبود پارکینگ مناسب برای موترهای شهری و نیز کم‌عرض بودن جاده‌های پایتخت، شهروندان نمی‌توانند به وقت معین سر وظیفه حاضر شوند. از این رو استفاده بایسکل در میان جامعه افغانستان رونق زیادی پیدا کرده است.
شهروندان کابل نه تنها بایسکل‌سواری را به عنوان یک ورزش میدانند؛ بل با وجود حجم بسیار بالای ترافیک در خیابان‌های کابل بهترین وسیله برای سر وقت رسیدن میدانند و از این رو دانشجویان و حتی کارمندان دولتی و پلیس از بایسکل استفاده میکنند.
فواید استفاده هرچه بیشتر جمعیت کابل از بایسکل باعث کاهش بار ترافیکی کابل، صرفه اقتصادی برای قشر کم درآمد و محصلان و همچنین کاهش آلودگی پایتخت‌نشینان می‌‌شود. در گذشته به بایسکل‌سواران نگاه‌های تحقیرآمیزی وجود داشت، به شکلی که اگر کسی با بایسکل تردد می‌‌کرده به عنوان فردی فقیر دیده می‌شد که از روی ناچاری از بایسکل استفاده می‌‌کرد اما امروز با گسترش فرهنگ شهرنشینی و فرهنگ استفاده از بایسکل این نگاه‌ها تغییر کرده و مردم به استفاده از بایسکل به عنوان ورزش و تفریح و همچنین وسیله حمل‌ونقل مفید درون‌شهری نگاه میکنند.
