«اگر ادغام نیروهای جنگی امکان می‌داشت، این کار در زمان حکومت داکتر نجیب صورت می‌گرفت»
یک روز پیش از گفتگوهای دوحه و هم‌زمان با تشدید خشونت از سوی گروه طالبان، رییس‌جمهور غنی به وزارت دفاع ملی رفت و از اصلاحات در ساختارهای امنیتی و جان‌فشانی این نیروها سخن گفت.
رییس‌جمهور گفت که شما (نیروهای امنیتی) به سیاست کاری ندارید، اما سیاست شما، ثبات کشور، عزت، استقلال و تامین اراده آزاد مردم است. در شرف دور دوم مذاکرات، رییس‌جمهور همچنان اطمینان داد که هیچ معامله‌یی بر سر نیروهای امنیتی صورت نخواهد گرفت.
نیروهای امنیتی محصول بیست‌سال تلاش حکومت‌داری و سرمایه‌گذاری جامعۀ جهانی در افغانستان است. این نیروها در دو دهه اخیر با وجود تلفات بی‌شمار توانسته که از تمامیت ارضی و مردم این سرزمین پاسداری کنند؛ اما دیده می‌شود که با آغاز گفتگوهای صلح، چگونگی بقا و حفظ ساختارهای امنیتی تا حدودی تحت شعاع قرار گرفته است.
مسوولیت نظامیان هر حکومت اطمینانی برای بقای آن نظام است و ابزار حفظ آن اتخاذ راهکار مناسب و پیدا کردن راهی است که صف‌بندی نظامیان دست‌خوش تحولات نشود.
به تلگرام راه مدنیت بپیوندید
هرچند حکومت افغانستان همواره خاطرنشان کرده که نیروهای امنیتی در تحولات پیش‌روی سیاسی آسیب‌پذیر نمی‌شود، اما این بستگی به راهکار و آمادگی هیات مذاکره‌کننده دارد که چگونه نیروهای امنیتی را از هرگونه دست‌اندازی گروه طالبان دور نگه دارد. در شرایط حاضر، بسیج عمومی در حمایت از نیروهای امنیتی ضروری است و جهان نظاره‌گر این موضوع است که گروه‌ها، احزاب و عموم مردم افغانستان چگونه پشتیبان قوای امنیتی هستند.
در این رابطه، شماری از آگاهان نظامی معتقدند در صورت نتیجه‌بخش بودن مذاکرات و تامین صلح در کشور، قوای امنیتی بیشتر از گذشته به تعلیم و تربیه خواهند پرداخت و این قوا خواهند توانست که از منافع ملی، تمامیت ارضی و حاکمیت ملی بهتر از گذشته در جریان صلح دفاع کنند.
محمد رادمنش؛ آگاه نظامی به روزنامه راه مدنیت گفت: با وجود خوش‌بینی‌ها، نگرانی‌هایی هم وجود دارد و اگر طالبان در جریان مذاکرات، برنامه‌ها و پلان‌های گذشته را در سر داشته باشند، یقینا اردوی افغانستان آسیب‌پذیر خواهد شد. این نگرانی‌ها زمانی بی‌معنا می‌شود که قوای امنیتی از تمام مردم افغانستان نمایندگی کند. «چون ملی است، یک اردوی بی‌طرف باشد، وظیفه اردو دفاع از منافع ملی، حاکمیت ملی و تمامیت ارضی است، نه این‌که از مجاهد یا کسی دیگری که در سیاست دخیل است، دفاع کنند.»
به گفتۀ رادمنش، مردم افغانستان انتظار حفاظت از ساختارها و قوای امنیتی را دارند و هرکسی‌که چه طالبان و چه حکومت در سیاست آینده دخیل خواهند بود، از اردوی شکل‌گرفته حفاظت کنند؛ زیرا تاریخ ثابت کرده که از بین بردن اردو هیچ‌گاه ثمربخش نبوده است.
او با اشاره به اردوی دوران ظاهرشاه افزود که اردوی وی از بین برده شد و اردوی دیگری شکل گرفت که از سیاست‌های گذشته دفاع می‌کرد. اردویی که شکل گرفت، تجهیز شد و می‌توانست از آرمان‌ها و حاکمیت ملی دفاع کنند، اما دوباره آن را خلع سلاح و از بین بردند. «حالا اردو اگر با مشکلات دیگری مواجه شود، یقینا وقت مردم ضایع خواهد شد و بنابراین، باید از ارگان‌های امنیتی و دفاعی و قوای مسلح حمایت شود تا در برابر هرگونه مسایلی که به حاکمیت ملی زیان می‌رساند، از آن استفاده بهینه صورت گیرد. از بین بردن چیزی جور نمی‌شود.»
محمد رادمنش بر دور نگه‌داشتن قوای امنیتی از بازار سیاست تاکید می‌ورزد و خاطرنشان می‌کند که نیروهای امنیتی را باید به وظایف اصلی آن‌ها رهنمود و از هرگونه مداخلات سیاسی جلوگیری شود؛ در صورتی که اردو درگیر سیاست و سیاست‌زدگی شود، یقینا جنبه ملی بودن آن زیر سوال می‌رود.
از سویی هم، عبدالواحد طاقت، آگاه نظامی بیان می‌کند که دولت افغانستان و طالبان از یک‌سو مذاکره می‌کنند و از سوی دیگر درگیر جنگ هستند و نیروهای طرف‌دار دو طرف تلاش دارند که بر اساس قانون جنگ و صلح، دست‌آوردهای زیادی برای حمایت‌کنندگان‌شان داشت باشند و نشان دهند که چه کسانی در میدان جنگ پیروز است.
این کارشناس نظامی می‌گوید که حملات تروریستی در افغانستان به اوج خود رسیده، در حالی‌که در سال۲۰۲۰ هیچ سرباز امریکایی در این کشور کشته نشد، در سال۲۰۱۶ حدود پانزده سرباز خارجی کشته شد و برعکس آن، ۲۱هزار نظامی و غیر نظامی قربانی حملات شدند.
او باورمند است که شیوه جنگ موجود بیشتر به نسل‌کشی می‌ماند و بنیاد آن طوری است که نیروهای امنیتی ضعیف و مردم این کشور بی‌دفاع باشند. «سال‌ها قبل بعد از فروپاشی حاکمیت داکتر نجیب، پروسه تضعیف نیروهای امنیتی شروع شد. اول تمام تجهیزات نظامی را به تاراج بردند و بعد از آن تمام نیروهای نظامی ما متلاشی گردید و به عوض آن، اشخاص و افراد وابسته به پاکستان، ایران و غرب آورده شد که شایستگی امنیتی و جنگی را نداشتند.»
به گفتۀ عبدالواحد طاقت، پس از نشست بن اول، ساختارهای امنیتی به گونۀ عاجل پایه‌گذاری و به دست دیگران ساخته شد و اردویی‌که به دست دیگران ساخته شود، طبیعی است که دست‌خوش یک سلسله عوامل می‌شود که منجر به تضعیف روحیه آن‌ها می‌گردد.
بحث ادغام نیروهای وابسته به طالبان در قالب نیروهای امنیتی افغان، پس از آغاز گفتگوهای صلح بالا گرفت، اما این‌که این ممکن است یا خیر، آگاهان نظامی در این راستا می‌گویند که ادغام دو نیروی جنگی ناممکن است.
به گفته طاقت، اگر ادغام نیروهای جنگی امکان می‌داشت، این کار در زمان حکومت داکتر نجیب صورت می‌گرفت. با وجودی که تعهدات بین‌المللی، حمایت امریکا و حمایت روسیه از ادغام نیروهای جنگی وجود داشت اما تحقق نیافت؛ زیرا برخی از کشورها نمی‌خواهند که چنین کاری در افغانستان صورت گیرد.
درحال حاضر، نیروهای امنیتی افغان از حمایت قاطع جامعۀ جهانی و کشورهای متحد دولت افغانستان برخوردار است و ادامۀ این روند مایه امیدواری برای مردم افغانستان است، اما در عین حال، انتظار می‌رود که سیاست‌های امنیتی دولت با جامعۀ جهانی به‌گونه‌یی دنبال شود که منجر به استمرار این حمایت‌ها از قوای امنیتی شود.
از جانب دیگر، برخی از اعضای هیات مذاکره‌کننده دولت اظهار کرده‌اند که طالبان یک لشکر جنگی است. نه یک دیدگاه تدوین‌شده دارند که آن را نشر کنند و هیات دولت در روشنی آن بفهمد که چه می‌خواهند و نه یک جنبش خالص دینی هستند، بل از دین فقط به عنوان حربه و شعار استفاده می‌کنند.
حفیظ منصور، عضو هیات مذاکره‌کننده افزود که دولت و مردم افغانستان با یک گروه جنگی روبرو است و احتمال زیادی دارد که در طول مذاکرات چالش‌های امنیتی بیشتری رخ دهد.
سید مهدی حسینی
