سال۲۰۲۱ از طرف مجمع عمومی سازمان ملل به‌عنوان «سال بین‌المللی حذف کار کودکان» اعلام شده است و از سازمان بین‌المللی کار نیز دعوت شده تا در اجرای این امر پیش‌گام باشد.
سازمان بین‌المللی کار (ILO) در طول صدسال سابقه خود برای لغو کار کودکان، تلاش‌های بسیاری کرده و یکی از اولین کنوانسیون‌هایی که مورد تصویب این سازمان قرار گرفت مربوط به حداقل رساندن سن در صنعت (مربوط به سال۱۹۱۹) است.
مجمع عمومی مجدداً به تعهد کشورهای عضو در زمینه تلاش برای دست‌یابی به توسعه پایدار به‌صورت متعادل و یک‌پارچه و عینیت بخشیدن به دست‌آوردهای اهداف توسعه هزاره، همچنین مفاد و اهداف کنوانسیون‌هایی که به‌طور ویژه به حقوق کودکان می‌پردازد، تاکید می‌کند.
این مجمع، ضمن یادآوری تعهدات کشورهای عضو برای اتخاذ اقدامات سریع و مؤثر برای ریشه‌کن کردن کار اجباری، پایان دادن به برده‌داری مدرن و قاچاق انسان و از بین بردن بدترین اشکال کار کودکان، ازجمله جذب و استفاده از کودکان به‌عنوان سرباز، نام این سال را «سال حذف کار کودکان» گذاشته است. این قطع‌نامه به‌دنبال افزایش آگاهی کشورهای عضو و سایر ذی‌نفعان و اقدامات سریع در راستای از بین بردن کار کودکان در سراسر جهان است.
کار کودکان در دهه گذشته ۳۸درصد کاهش یافته است؛ اما هنوز هم ۱۵۲میلیون کودک درگیر آن هستند، حدود نیمی از آن‌ها کارهایی را انجام می‌دهند که سلامتی، ایمنی یا رشد اخلاقی آن‌ها را به خطر می‌اندازد. هدف از اعلام این سال به‌عنوان «سال جهانی پایان بخشیدن به کار کودکان»، این امید است که با اقدامات قانونی و عملی متمرکز و مشارکت همه کشورها برای از بین بردن کار کودکان برای همیشه، فرایند حذف کار کودکان، از تعهد به سمت عمل، تغییر مسیر یابد.
فقر از دلایل اصلی درگیری کودکان با کار مضر است. اغلب، کودکانی مجبور به کار هستند که خانواده یا سرپرستان آن‌ها، از کار مناسب و درآمد معقولی برخوردار نیستند. در بعضی موارد هم کار کودکان، ریشه در آداب‌ورسوم دارد. سنت‌هایی که عقیده دارند کودکان باید مسیر کاری والدین خود را دنبال کنند و کسب‌وکار خود را از سنین پایین یاد بگیرند. این شیوه آموزش کسب‌وکار ممکن است باعث سوق کودکان به کارهایی شود که مناسب سن و شرایط آن‌ها نیست.
آموزش کودکان از طریق سپردن کارها و مسوولیت‌های کوچک، برای اعتمادبه‌نفس و پذیرش نقش در زندگی، راه مناسبی است و هر نوع کار در دسته‌بندی کار کودک قرار نمی‌گیرد. کار مضر برای کودکان از نظر سازمان ملل که خواستار پایان بخشیدن به آن است، شامل کارهایی است که مطابق با کرامت انسانی کودک نباشد و زمان گذران مطلوب و مناسب دوره کودکی را از او می‌گیرد، مانع آموزش کافی و کشف و شکوفایی استعداد و توانایی‌های کودک می‌شود. کارهایی خطرناک شناخته می‌شوند که ساعات کاری آن، طولانی بوده و برای جسم و جان کودک مضر باشند. این قبیل کارها افزون بر آسیب جسمی؛ آسیب‌های روحی، اخلاقی و اجتماعی برای کودک به‌دنبال خواهند داشت.
پاندمی کرونا و بحرانی که در دنیا ایجاد کرد افزون بر سلامتی، مسایل اقتصادی را هم به‌شدت تحت‌تأثیر قرار داد. بسیاری از کسب‌وکارها از رونق افتادند یا به طور کامل تعطیل شدند. همانند اغلب بحران‌های اقتصادی، فقیرترین اقشار، معمولاً بدترین تأثیر را از این تغییرات می‌پذیرند و در خانواده‌های فقیر، کودکان اغلب اولین کسانی هستند که از بحران‌ها دچار رنج می‌شوند. امکان آموزش از آن‌ها سلب شده و مجبور به همراهی با خانواده برای کسب درآمد می‌شوند. بحران ناشی از کرونا می‌تواند شرایط کار کودکان را حتی از قبل هم بدتر و وخیم‌تر کند.
تنها با نام‌گذاری سال پیش‌رو به‌عنوان «سال حذف و پایان‌بخشیدن به کار کودکان»، این مهم، محقق نخواهد شد. عزم جدی کشورها، جوامع مدنی، سازمان‌های بین‌المللی و بسیاری دیگر از اعضای تاثیرگذار جامعه بین‌المللی و ملی نیاز است تا بتوان به افق‌های تحقق این هدف امیدوار بود. آگاهی‌رسانی، یکی از اولین ارکان انجام تغییرات اساسی در جامعه است. شناسایی مصادیق کار کودک و راه‌حل‌های اجرایی و مؤثر برای رفع آن، باعث می‌شود تا مسوولیت حفاظت از کودکان در مقابل کارهای مضر، از دل اندیشه‌ها و باورهای مردم و مسوولین جامعه، جوانه بزند و در آینده‌یی نزدیک شاهد حذف واقعی این پدیده شوم از جوامع باشیم.
نویسنده و مترجم: زهرا یزدان‌شناس، کارشناس ارشد حقوق بشر
