آگاهان امور: در موجودیت خلیل‌زاد، بازنگری توافق‌نامه امریکا و طالبان بی‌فایده است
نهادهای حقوق بشری افغانستان می‌گویند که بازنگری واشنگتن در مورد توافق‌نامه امضاشده میان امریکا و طالبان، اثری فوق‌العاده در کاهش خشونت‌ها در افغانستان دارد و در صورتی‌که امریکا و جامعه جهانی مسوولیت خود را در این راستا انجام ندهند، حثیت و اعتبار ساختارهای بین‌المللی به چالش کشیده خواهد شد. با این حال، شماری از آگاهان سیاسی می‌گویند که بازنگری این توافق‌نامه در موجودیت زلمی خلیل‌زاد، تغییری به‌وجود نخواهد آورد.
دولت جدید امریکا اعلام کرده که جو بایدن، رییس‌جمهوری این کشور توافق‌نامه امضاشده دولت ترمپ با طالبان را دوباره بررسی می‌کند. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی امریکا در یک تماس تلیفونی با حمدالله محب، مشاور امنیت ملی کشور گفته است: واشنگتن می‌خواهد مطمین شود که طالبان به تعهداتش مبنی بر کاهش خشونت‌ها و قطع ارتباط با گروه‌های تروریستی عمل کرده‌اند.
حمدالله محب نیز پس از این گفتگوی تلیفونی خبر داد که دو جانب توافق کردند تا در راستای دست‌یابی به آتش‌بس دایمی، صلح عادلانه و افغانستان دموکراتیک تلاش کنند.«ما توافق کردیم که برای دست‌یابی به یک آتش‌بس دایمی و یک صلح عادلانه و پایدار در افغانستان دموکراتیک که قادر به حفظ دست‌آوردهای دو دهه گذشته خودش باشد، از حقوق همه افغان‌ها حفاظت و اصلاحات ادامه یابد، تلاش کنیم.»
دولت ترمپ و گروه طالبان، توافق‌نامه صلح را در ماه فبروری سال گذشته میلادی در دوحه پایتخت قطر امضا کردند. بعد از امضای این توافق‌نامه، آتش‌بس میان نیروهای امریکایی و جنگ‌جویان طالبان برقرار شد و در یک سال اخیر، این گروه هیچ حمله‌یی علیه نیروهای امریکایی و خارجی مستقر در این کشور، انجام ندادند، اما در عوض حملات آن‌ها علیه نیروهای امنیتی شدت گرفت.
ایملی هورن، سخنگوی شورای امنیت ملی امریکا در بیانیه‌یی گفت که در تماس تلیفونی سالیوان و محب، تاکید شده که واشنگتن با تلاش دیپلماتیک قوی و منطقه‌یی از روند صلح افغانستان حمایت خواهد کرد و هدف آن کمک به دو طرف منازعه برای دست‌یابی به یک راه حل سیاسی پایدار و برقراری آتش‌بس دایمی است.
در همین حال، حکومت افغانستان از بررسی دوباره توافق‌نامه صلح امریکا و طالبان استقبال می‌کند. صدیق صدیقی، معین پالیسی و استراتیژی وزارت داخله در توییتر خود نوشته است:«حکومت افغانستان از تصمیم ایالات متحده مبنی به بررسی توافق‌نامۀ ۲۰۲۰ استقبال می‌کند. این توافق‌نامه تاکنون هدف مطلوب که پایان دادن به خشونت‌های طالبان و برقراری آتش‌بس که خواست افغان‌هاست را در پی نداشته است. طالبان به تعهدات خود عمل نکردند.»
با این همه، واشنگتن در حالی از بازنگری توافق‌نامه با طالبان خبر می‌دهد که در نتیجه خشونت‌های این گروه طی سه روز گذشته، بیش از چهل غیرنظامی قربانی شده‌اند. بربنیاد گزارش کمیسیون مستقل حقوق بشر، در نتیجه انفجار ماین‌های کنار جاده، حملات افراد مسلح ناشناس و اصابت هاوان بر مناز‌ل مسکونی در پنج ولایت به شمول پایتخت، هشت تن جان باخته و ۳۶تن دیگر زخمی شدند.
نعیم نظری، معاون کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان به روزنامه راه مدنیت می‌گوید که این نهاد نگران بیشترشدن خشونت‌ها در کشور است. هرچند در سال۲۰۲۰ بسیاری از ساحات خشونت‌ها به نسبت سال۲۰۱۹ کاهش یافته که این مساله در گزارش سالانه کمیسیون مستقل حقوق بشر همگانی خواهد شد، اما در ماه‌های اخیر و با تداوم قتل‌های هدف‌مند متاسفانه خشونت‌ها بار دیگر افزایش یافته و از فعالان حقوق بشر، جامعه مدنی و خبرنگاران قربانی گرفته است.
او با بیان این‌که هدف قراردادن غیرنظامیان از جرایم بین‌المللی محسوب می‌شود، تاکید کرد که ساختارهای بین‌المللی در این راستا مسوولیت دارند.«علاوه براین‌که حکومت هم مسوولیت دارد که باید برای شهروندان غیرنظامی و به خصوص برای نخبگان تحفظ خلق کند، جامعه بین‌المللی باید پی‌گیر این قضایا باشد. فشارهای بیشتری برعاملان این‌گونه ترورها و قتل‌های هدف‌مند وارد کند و همین‌طور فشارهای بیشتری بر حامیان منطقه‌یی گروه‌هایی‌که مرتکب چنین جرایم جنگی می‌شوند، وارد کند و نیز به شکل واضح و روشن موقف داشته باشند و هشدار بدهند که این گونه جرایم مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.»
کمیسیون مستقل حقوق بشر معتقد است اگر جامعه جهانی در این زمینه مسوولیت خود را انجام ندهند؛ در واقع به نحوی در خشونت‌های موجود افغانستان دخیل می‌شوند. از جانب دیگر، در خلق فرهنگ معافیت برای افراد و گروه‌هایی‌که مرتکب جرایم جنگی می‌شوند، حیثیت و اعتبار ساختارهای بین‌المللی به چالش کشیده می‌شود.
تقاضای کمیسیون از حکومت افغانستان این است با اتخاذ تدابیر بیشتر امنیتی، امنیت شهروندان ملکی را تامین و عاملان خشونت‌ها را مورد رسیدگی قانونی قرار دهد و در کنار آن، از جامعه جهانی انتظار می‌رود که این گونه قتل‌ها و خشونت‌های جاری دقیقا مورد پی‌گیری قرار داده و فشارهایی را بر عاملان این جنایت‌ها وارد کند تا اطمینانی از کاهش خشونت‌ها به دست آید.
معاون کمیسیون مستقل حقوق بشر امیدوار است که امریکا به عنوان قدرت اثرگذار نه تنها در افغانستان بل در سطح جهان مطرح است و بنابراین، روی‌کرد سالم و سازنده ایالات متحده اثر فوق‌العاده بر خشونت‌های افغانستان دارد.«امریکا اگر این اراده را دارد که توافق با طالبان را یک بار دیگر مورد بازبینی قرار دهد، باید این بازبینی با یک روی‌کرد تامین صلح و روی‌کرد حفظ ارزش‌های حقوق بشری صورت بگیرد. در غیر آن اگر اراده برای استمرار جنگ داشته باشند، قربانی‌های بیشتری از شهروندان افغان گرفته خواهد شد. در عین حال، اگر ارزش‌های حقوق بشری و دموکراتیک مورد توجه قرار نگیرد، به نحوی شهروندان مورد بی‌مهری قرار خواهند گرفت و آسیب‌پذیر خواهند شد.»
در همین حال، شماری از آگاهان سیاسی براین باورند که توافق‌نامه دولت ترمپ با طالبان خیلی پنهان و پر از ابهامات است و به‌خاطر همین مساله، امریکایی‌ها شجاعت بیش از حد به این گروه داد. حالا دولت بایدن می‌خواهد که روند پنهان این توافق‌نامه تغییر کند اما این‌جا مانعی است که او زلمی خلیل‌زاد است.
بر اساس گزارش‌ها، اداره بایدن آقای خلیل‌زاد را کماکان به وظیفه‌اش ابقا کرده است. خلیل‌زاد کسی بود که در هجده دورنشست با طالبان، سرانجام توافق‌نامه را امضا کرد.
رحمت‌الله بیژن‌پور، آگاه سیاسی به روزنامه راه مدنیت می‌گوید که در موجودیت خلیل‌زاد به نظر نمی‌رسد که تغییراتی در روند صلح افغانستان به وجود آید و تلاش امریکایی‌ها همچنان این خواهد بود که چگونه خود را از این وضعیت به سلامت بیرون کند، اما مساله جنگ و خشونت در افغانستان همچنان به جای خود باقی خواهد ماند.
او معتقد است که وضعیت کنونی محصول اشتباهات امریکایی‌هاست که با بحران‌سازی، روند طبیعی گفتگوهای صلح را از نظر مردم دور کردند و با این وجود، انتظار نمی‌رود که در توافق‌نامه صلح امریکا و طالبان، تغییراتی به سود دولت افغانستان در حوزه آرامش، صلح و ثبات به وجود آید.
مطالبه دولت افغانستان از گروه طالبان مبنی بر کاهش خشونت‌ها، یک اشتباه دیگر است که دولت کابل مرتکب شده است. این مطالبه باید از جانب سازمان ملل‌متحد، امریکا و متحدان دولت افغانستان مطرح می‌شد، زیرا مساله قطع خشونت مربوط آن‌ها می‌شود که باید مطالبه کنند.«با این مطالبه، طرف مقابل بیشتر احساس امنیت و احساس قدرت برای خود می‌کند. تا دولت خواهان قطع این خشونت‌ها شود، طالبان در حقیقت در موضع بهتری قرار خواهد گرفت. این یک اشتباه تاکتیکی و حتی اشتباه استراتژیکی بود.»
وزیر خارجه دولت پاکستان، که تسهیل‌کننده مذاکرات دوحه است، به تازگی از دولت بایدن که خواسته که صلح افغانستان و روند خروج نیروهای خود از این کشور را پی‌گیری کند.
شاه‌محمود قریشی در مصاحبه با شبکه تلویزیونی الجزیره گفته که کشورش به تعامل بیشتر با دولت جدید امریکا امیدوار است.«من فکر می‌کنم که آن‌ها (دولت بایدن) باید درک کنند که در افغانستان فرصتی وجود دارد و روندی را که راه افتاده، باید حفظ کنند و آن را به عقب برنگردانند.»
آگاهان سیاسی در قبال این موقف اسلام‌آباد می‌گویند که پاکستان رفیق یا شریک استراتژیک امریکا است و تلاش‌های دیپلماتیک اسلام‌آباد نشان می‌دهد که سعی دارد تا قضیه صلح افغانستان به این کشور واگذار شود که در صورت تحقق چنین برنامه‌یی، اوضاع این کشور(افغانستان) بهبود نخواهد یافت.
سیدمهدی حسینی
