روی‌کرد حمایتی جامعه جهانی به‌ویژه امریکا از «گروه طالبان»، بر میزان نگرانی مردم افزوده؛ از نظر آن‌ها این احتمال وجود دارد که طالبان مجددا برسرکار آیند و در این صورت، اوضاع زندگی وخیم‌تر خواهد شد.
خروج نیروهای امریکایی، ادامه تشدید ناامنی‌ها، بلندرفتن فقر و میزان بیکاری، بار دیگر به بحران مهاجرت‌های غیرقانونی دامن زده است. شماری از باشندگان کابل می‌گویند: پیچیدگی وضعیت سیاسی، بی‌اعتمادی نسبت به آینده، فقر و بیکاری سبب شده که آن‌ها به مهاجرت روی آورند. وزارت مهاجرین نیز افزایش مهاجرت در ماه‌های اخیر را تایید می‌کند. مسوولان این وزارت می‌گویند که مهاجرت‌های نامنظم (غیرقانونی و قاچاقی) جان شهروندان را به‌خطر انداخته است.
از سرگیری مهاجرت‌های غیرقانونی را می‌توان از طولانی‌شدن صف مردم در اداره پاسپورت به خوبی مشاهده نمود. این روزها صف مردم در عقب اداره پاسپورت به حدی طولانی شده که یادآور مهاجرت بزرگ شهروندان در سال ۲۰۱۴ میلادی است.
ضیا موسوی، یکی از باشندگان کابل که در رشته اقتصاد در یکی از پوهنتون‌های خصوصی تحصیل کرده، می‌گوید که همین هفتۀ پیش پاسپورت خود را گرفت تا از این کشور برود. او می‌گوید که وضعیت ناخوشایند زندگی، ناامنی، بیکاری، فقر و ترس از احیای مجدد نظام طالبانی وی را ناگزیر کرده که کشور را ترک کند.
او با ناراحتی بر این نکته تاکید می‌کند که: «گویا رنج این کشور را پایانی نیست.» آقای موسوی ادامه می‌دهد: جنگ نسبت به گذشته شدت گرفته و طرف‌های درگیر هم کوتاه نمی‌آیند و به همین خاطر است که دیگر این‌جا جایی برای زندگی باقی نمانده است.
وی نسبت به آیندۀ افغانستان مطمئن نیست و نگران است که شاید فرمول‌های آدم‌کشی دوباره در افغانستان کار گرفته شود و در عین حال، نزاع این‌بار در مقیاس وسیع‌تر شکل بگیرد.«بودن در این‌جا و نظاره کردن صرفا اوضاع بیشتر دردآور است. به همین خاطر قصد دارم که بروم.»
اشارۀ او به اوضاع سیاسی و امنیتی پساصلح است. با این‌که دولت و گروه طالبان دور دوم گفتگوهای خود را شروع کردند، اما ارتقای مشروعیت طالبان از یک گروه مسلح به یک جناح سیاسی نگران‌کننده به نظر می‌رسد. از جانب دیگر، روی‌کرد حمایتی جامعه جهانی به‌ویژه امریکا از گروه طالبان، بر میزان این نگرانی‌ها افزوده و گویا این احتمال وجود دارد که طالبان مجددا برسرکار آیند و در این صورت، اوضاع زندگی مردم وخیم‌تر خواهند شد.
امیر یکی دیگری از شهروندان است که ناامنی، فقر و بیکاری را عمده‌ترین چالش‌ها در سطح کشور می‌داند. او بیان می‌کند وقتی کتله بزرگی از مردم نانی برای خوردن نداشته باشند، زندگی دشوار می‌شود. در کنار خشونت‌ها، بیکاری و فقر است که دامنه ناامنی را توسعه داده و با این وضعیت، ادامه زندگی در این سرزمین با چالش‌های بیشتری همراه خواهد بود.
در همین حال، مسوولان وزارت مهاجرین و بازگشت‌کنندگان، با تایید افزایش مهاجرت‌های شماری از مردم، می‌گویند که این مهاجرت‌ها نامنظم و غیراصولی است و دلیل آن، مشکلاتی‌ست که هم‌اکنون در کشور جریان دارد.
عبدالباسط انصاری، مشاور مطبوعاتی این وزارت به روزنامه راه مدنیت می‌گوید: این وزارت در یک سال اخیر از طریق تدویر برنامه‌های مختلف در پوهنتون‌ها و با ایجاد مرکز معلوماتی در صحن وزارت تلاش کرده که از طریق آگاهی‌دهی در مورد پیامدهای ناگوار مهاجرت‌های غیرقانونی، از این روند جلوگیری کند.
او تاکید می‌کند که مرکز معلومات هنوزهم فعال است و کسانی که قصد مهاجرت غیرقانونی دارند، مراجعه کنند تا مشوره‌های لازم و درستی از نتایج و عواقب ناگواری‌که در پیش روی آن‌ها قرار دارند، دریافت نمایند.«ما از این مرکز معلومات نتیجه مثبت را به دست آوردیم، تعداد زیادی از هموطنان ما که تصمیم به مهاجرت نامنظم و غیراصولی داشتند، تصمیم‌شان تغییر کرد و در یک سال اخیر شاهد کاهش مهاجرت غیرقانونی بودیم.»
به گفتۀ انصاری، بر اساس نظر و دیدگاه مردم، آن‌ها بنابر به‌وجودآمدن وضعیت کنونی در داخل کشور تصمیم به چنین مهاجرتی گرفتند و در کنار ناامنی‌ها، عدم فرصت کار، نبود اشتغال‌زایی از چالش‌هایی است که فرصت برای زندگی در داخل کشور مساعد نیست و خود را ناگزیر می‌دانند که ترک کشور کنند.
او می‌گوید: نخست این‌که روی آوردن به مهاجرت غیرقانونی، عاقبت ناگواری را برای زندگی خودشان به وجود می‌آورد و دوم این‌که اکثر مهاجرین غیرقانونی از سوی کشورهای میزبان اخراج می‌شوند و در این صورت، حکومت افغانستان و وزارت مهاجرین به آن‌ها رسیدگی نمی‌توانند، زیرا آن‌ها با اختیار خودشان منازل و اموال‌شان را به فروش رسانده و در برگشت هم امکاناتی برای زندگی ندارند.
در سال ۲۰۱۴ میلادی نیز تعداد زیادی از مردم با احساس خطر از وضعیت پیش‌رو و حتی قبل از کاهش نیروهای خارجی، از کشور بیرون شدند. بربنیاد آمارهای منتشرشده، بیش از سی‌هزار افغان بین ماه‌های جنوری و نومبر سال ۲۰۱۳ میلادی در نقاط مختلف جهان درخواست پناهندگی داده بودند.
بسیاری از افغان‌ها با روی آوردن به روش‌های پیچیده و پرخطر قاچاق انسان سخت در تلاشند که خود یا فرزندان‌شان را به خارج از کشور بروند و برای رسیدن به مقصد، مجبورند که پول‌های گزافی را هزینه کنند. علی‌رغم پیامدهای داخلی مهاجرت‌های غیرقانونی، این قضیه ابعاد خارجی هم دارد و اکثر پناهجویان با دشواری‌های زیادی روبرو می‌شوند، از خطر غرق شدن در مسیر سفر گرفته تا توقیف در کشورهای میزبان.
هرچند، کنترل مهاجرت سخت و دشوار به نظر می‌رسد اما با آن‌هم انتظار می‌رود که حکومت در همکاری با سازمان‌های بین‌المللی، تدابیر ویژه‌یی را برای جلوگیری از مهاجرت‌های غیرقانونی در پیش گیرد و در کنار آن، باید به عواملی که باعث از سرگیری این مهاجرت‌ها شده توجه شود تا برای کاهش این عوامل اقدام لازم انجام شود.
سیدمهدی حسینی
