قانون‌گذاران و آگاهان روابط بین‌الملل تحلیل می‌کنند که دولت جدید امریکا به اشتباه دولت پیشین (ترمپ) پی برده که توافق‌نامه با طالبان شتاب‌زده بود و حالا انتظار می‌رود که تغییرات و تصامیمی از سوی اداره بایدن در قبال این توافق‌نامه اتخاذ شود.
به‌دنبال بن‌بست در مذاکرات دوحه و احتمال بازنگری توافق‌نامه دولت پیشین امریکا با طالبان از سوی بایدن، روز پنج‌شنبه (۱۶دلو) نشستی میان آنتونی بلینکن، وزیرخارجه و زلمی خلیل‌زاد، فرستاده ویژۀ امریکا برای صلح افغانستان در واشنگتن صورت گرفت.
در این نشست، پیرامون اقدامات پیش‌رو، محافظت از امریکا علیه تهدید تروریزم، دست‌یابی به یک توافق سیاسی پایدار و نیز برقراری آتش‌بس دایمی در افغانستان گفتگو شد.
پس از این دیدار، خلیل‌زاد در رشته توییت‌هایی گفت که وزیر خارجه امریکا را در خصوص راهکار امریکا در مورد صلح افغانستان آگاه ساخته؛ در عین حال، درباره استراتیژی مشروط امریکا نیز میان این دو مقام امریکایی صحبت شده است. (استراتیژی مشروطی که بتواند صلح را تامین کند. همچنین امریکا و متحدانش مصون باشند و از خاک افغانستان تهدیدی متوجه کشورهای دیگر نباشد.)
مقام‌های ارشد امریکایی، درست زمانی صلح و جنگ افغانستان را مورد گفتگو قرار می‌دهند که از یک‌سو مذاکرات دوحه عملا متوقف است و از سوی دیگر، توافق‌نامه امضاشده دولت ترمپ با طالبان، زیر ذره‌بین اداره بایدن قرار گرفته است.
از جانب دیگر، با شروع بازنگری این توافق‌نامه، هیات گروه طالبان به یارگیری‌های منطقه‌یی پرداخته و نمایندگان این گروه حداقل طی دو هفته اخیر، به دو قدرت منطقه‌یی (ایران-روسیه) مراجعه کرده و به دنبال تقویت دیپلماسی خود هستند.
در لابه‌لای این تحولات پیرامون صلح، پرسشی مطرح می‌شود که سیاست‌مداران امریکایی با وجود اینکه می‌دانند طالبان تعهدات مبنی بر کاهش خشونت‌ها و تامین آتش‌بس را نقض کرده‌اند، با این غایله چگونه برخورد خواهند کرد؟
شماری از اعضای مجلس نمایندگان و آگاهان روابط بین‌الملل به این پرسش پاسخ می‌دهند که: ممکن است، تغییرات و تعدیلاتی در توافق‌نامه امریکا با طالبان به وجود بیاید.
عبدالقادر قلاتوال، عضو مجلس نمایندگان به روزنامه راه مدنیت گفت: امریکایی‌ها به این مساله پی‌برده‌اند که امضای توافق‌نامه توسط دولت ترمپ شتاب‌زده و یک اشتباه بود. به‌همین‌خاطر انتظار می‌رود که تغییرات و تحولاتی از سوی اداره بایدن در قبال این توافق‌نامه و مساله صلح افغانستان رقم بخورد.
به گفتۀ این عضو مجلس نمایندگان، بر اساس توافق‌نامه امضاشده، طالبان تاکید دارند که تا اول ماه می سال جاری میلادی، هیچ سرباز امریکایی در افغانستان حضور نداشته باشد اما دیده می‌شود که ایالات متحده در این مورد تجدید نظر کرده؛ چیزی‌که مهم پنداشته می‌شود این است که مذاکرات بدون آتش‌بس بی‌فایده است. اصل پذیرفته در جهان هم همین است که اول آتش‌بس بعد مذاکره. «اگر از طریق مذاکره به تفاهم نرسند، جنگ راه حل آخری است که میان طرف‌های درگیر استفاده می‌شود. حالا معلوم می‌شود که مذاکرات با یک سلسله مشکلاتی مواجه شده، احتمال می‌رود که بن‌بست مذاکرات دوحه دوام‌دار و زمان‌گیر شود.»
قلاتوال معتقد است تاکنون سیاست مشخص و روشن رییس‌جمهوری امریکا در قبال صلح و جنگ افغانستان مشخص نشده و ممکن است که این سیاست‌ها با تجدید نظر در توافق‌نامه و تصمیم‌هایی‌که گرفته خواهد شد، روشن شود. از جانب دیگر، مردم افغانستان توقع دارند که راهی برای حل این معضل جستجو شود که در قدم اول جنگ قطع شود. در قدم دوم نیز تفاهم دایمی شده و صلح همیشگی در کشور برقرار گردد.
از سویی هم، سیدباقر محسنی، آگاه روابط بین‌الملل به روزنامه راه مدنیت تاکید کرد که مساله افغانستان به این سادگی نیست که صرف با اراده و اختیار دولت بایدن رقم‌زننده باشد. او همچنان ادامه داد: هم‌اکنون دولت بایدن به‌دنبال ارزیابی و بررسی صلح و جنگ افغانستان است. کنگره امریکا هم خواستار درنگ و تامل در امر خروج نیروهای امریکایی شده و با توجه به این مسایل، به نظر می‌رسد که دولت جدید امریکا از توافق‌نامه با طالبان رضایت چندانی ندارند.
محسنی همچنان باورمند است که دولت کنونی افغانستان این توانایی و ظرفیت را ندارد تا بتواند محور اعتماد را در کشورهای منطقه‌یی به وجود آورد و به‌همین منظور، ایالات متحده به‌دنبال یک راه حل معقول برای خروج سربازان و تداوم نظام دموکراتیک در داخل افغانستان است.
به گفتۀ این آگاه بین‌الملل، ابقای خلیل‌زاد در امر پیش‌برد صلح و تلاش دولت جدید بایدن برای اقناع طالبان در خصوص تداوم حضور نیروهای خارجی در داخل افغانستان، این را می‌رساند که واشنگتن می‌خواهد شتاب‌زدگی دولت ترمپ را در امضای توافق‌نامه با طالبان جبران کند و با این جبران، به‌دنبال راه حلی خواهد رفت که ارزش‌های دموکراتیک نظام جمهوری حفظ و صلح پایدار را به همراه داشته باشد.
پس از خبرهای منتشرشده مبنی بر بازنگری توافق‌نامه، طالبان اعلام کردند که در توافق‌نامه امضا شده، ایجاد حکومت موقت تصریح شده که این امر سروصداهای زیادی را ایجاد کرد؛ اما آگاهان روابط بین‌الملل معتقدند که دموکرات‌ها در صدد احیای اعتبار امریکا هستند؛ زیرا چگونگی قضایای افغانستان به اعتبار امریکا صدمه می‌زند. بنابراین، به نظر می‌رسد که آنها با تغییرات جزیی و قانع کردن طالبان در امر پذیرش شرکت در قدرت و معادلات داخل افغانستان، تلاش خواهند کرد تا وضعیت با ثباتی را به وجود آورند.
سیدباقر محسنی خاطرنشان نمود که بحث جمهوریت و امارت برای سیاست‌مداران امریکایی جدی نیست و نظام امارت یک بحث مختومه حتی برای جهان است؛ اما واشنگتن راه حل میانه‌یی را جستجو می‌کند که صلح تامین شود. افغان‌ها گرد یک ساختار سیاسی جمع شوند و از این طریق پایان بحران را اعلام کنند. «این یکی از اهداف امریکایی‌ها از بحث بحران است که ساختار و چارچوبی تعریف شود که هم جمهوریت تامین شود و هم خواست‌هایی‌که طالبان پیرامون آن جنگ می‌کنند، تامین شود.»
در همین حال، شماری از آگاهان سیاسی می‌گویند: سیاست‌های امریکا در چنددهه اخیر یک‌سره شکست‌خورده بوده و یک روند ناکام را در دو دهه اخیر طی کرد که این ناکامی‌ها توسط آقای خلیل‌زاد فربه‌تر شد؛ خلیل‌زاد مسوولیت مدیریت و بحران افغانستان را به عهده گرفت تا به مرحله جدیدی برساند، اما نه تنها به مرحله جدیدی نرسید؛ بل نتیجه معکوس داد. رشد و تقویت بیشتر گروه طالبان نتیجه تلاش‌های خلیل‌زاد است که حتی زمینه تامین ثبات را هم در افغانستان از بین برد.
رحمت‌الله بیژن‌پور، آگاه سیاسی در گفتگو با روزنامه راه مدنیت اظهار کرد: ادارۀ بایدن می‌خواهد تا به مساله جنگ و صلح افغانستان نقطه پایان بگذارد و او (بایدن) نیاز دارد که برای مردم امریکا و همین‌طور برنامه‌های بعدی خود دست‌آوردی داشته باشد و اگر بایدن به نتیجه نرسد، دست واشنگتن خالی خواهد بود که در این صورت مورد طعنه بسیاری‌ها قرار خواهد گرفت.
بیژن‌پور به این باور است که دولت امریکا طرف‌دار نظام جمهوریت است و از آن حمایت می‌کند اما بحث امارت در حوزه مفاهیم حقوقی امریکایی‌ها نیست. بنابراین، بحث امارت ممکن است که در میان برخی از سیاست‌گران امریکایی در حوزه نظردهی مورد بحث باشد. به این معنا، نظریه‌هایی در امریکا مطرح است که اگر نظام امارت در افغانستان احیا و مدیریت آن به دست عربستان سعودی سپرده شود به نفع ایالات متحده است که در حقیقت این‌گونه نظریه‌ها در امریکا مطرح است، اما باید منتظر ماند که جو بایدن در قبال افغانستان چه تصمیمی اتخاذ می‌کند. «در حقیقت بایدن در رابطه به افغانستان باید اعلام موضع بکند که یا صلح را بر اساس امارت می‌آورد که البته صلح از این طریق نخواهد آمد و یا اینکه جمهوریت ادامه می‌یابد که در این صورت قضیه افغانستان بیشتر جلوه خواهد کرد. در هر دو صورت، امریکایی‌ها نه دست‌آوردی دارد و نه هم باورمندی به امریکا وجود دارد.»
سیدمهدی حسینی
