چهرۀ افراطی شهرِ خواجۀ انصار!

صحبت‌های مولوی مجیب‌الرحمن انصاری، امام جمعۀ مسجد گاذرگاه هرات، در خطبه‌های نماز جمعۀ این هفته، واکنش‌های زیادی را در پی داشته است.

آقای انصاری در بخشی از سخنان خود که در فضای مجازی منتشر شد، مدعی می‌شود که حمایت از نظام کنونی گناه کبیره است. مولوی انصاری تمام کارمندان دولت از افراد ملکی گرفته تا نظامی را مورد خطاب قرار داده و آنان را متهم به گناه کبیره می‌کند. همین‌طور در ادامۀ صحبت‌های خود می‌گوید که اگر عالم دین از نظام کنونی حمایت کند، آن عالم، از علمای یهود و نصاری است.

این گفته‌های آقای انصاری باعث واکنش‌های زیادی از سوی حکومت محلی هرات، سایر شهروندان و همین‌طور سیاسیون کابل شد.

سید وحید قتالی، والی هرات، در نشست خبری‌‌یی که یک روز پس از صحبت‌های آقای انصاری انجام داد، به گونۀ کنایه گفت: «هرات جایی برای تولید داعش نیست.»

او به چند اتهام که نسبت به آقای انصاری مطرح می‌شود، از جمله تخریب پایۀ برق توسط خواهرزادۀ آقای انصاری و لت‌وکوب یک نوعروس توسط افراد او اشاره کرد و گفت که دیگر بر رفتارهای آقای انصاری چشم‌پوشی نمی‌کند.

وزارت ارشاد حج و اوقاف نیز در اعلامیه‌‌یی، سخنان آقای انصاری را به شدت تقبیح کرده است. در قسمتی از این اعلامیه آمده که «این گونه اظهارات صرف جنگ در کشور را شعله‌ور ساخته و سبب کشتار مردم بیگناه در این سرزمین می‌شود.» این وزارت در اعلامیۀ خود از نهادهای عدلی و قضایی خواسته تا در مقابل موضع آقای انصاری، واکنش عاجل انجام دهند.

گفته‌های آقای انصاری با واکنش مشاور امنیت ملی، حمدالله محب نیز روبه‌رو شد. آقای محب روز شنبه در یک نشست خبری در واکنش به این سخنان گفته بود: «کسی که به نیروهای امنیتی اهانت کند، باغی است.» آقای محب اشاره کرد با توجه به اینکه احتمال دارد استخبارات منطقه پشت آقای انصاری باشد، به امنیت ملی دستور داده تا اظهارات مولوی انصاری را تعقیب کنند.

چهرۀ جنجال‌برانگیز در سال‌های پسین

این بار اول نیست که سخنان آقای انصاری با واکنش‌های متعددی مواجه می‌شود. آقای انصاری پیش از این هم با مواضع جنجالی خود، به سرتیتر رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی تبدیل شده است. مولوی انصاری در چندین مورد از خود رفتارها و مواضع جنجال‌برانگیز نشان داده است، از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

کرونا را برای مسلمانان نعمت می‌دانست!

در اوایل سال جاری و زمانی که هرات دارای بیشترین آمار مبتلایان به کرونا بود و این شهر به قرنتین رفته بود، مولوی انصاری در خطبه‌های نماز جمعۀ خود ویروس کرونا را «نعمت برای مسلمانان و بلا برای کافران» خواند. مولوی انصاری در قسمتی دیگر از سخنرانی خود گفت که «اگر مسلمان به دلیل کرونا بمیرد شهید است و اگر کافری به دلیل بیماری کرونا بمیرد هلاک شده است، کرونا برای مسلمان شهادت است و برای کافر هلاکت.»

او در دوم جوزا، برخلاف توصیۀ وزارت حج و اوقاف مبنی بر خودداری از اجتماع و اقامۀ نماز جماعت، به نمازهای جماعت خود ادامه می‌داد؛ در نماز جمعه‌‌یی که آقای انصاری در گاذرگاه هرات برگزار می‌کرد، نزدیک به دوهزار نفر از جوان و بزرگسال، بدون رعایت اصول بهداشتی و فاصلۀ اجتماعی کنار هم در صف‌های جماعت می‌ایستادند.

این رفتار او با واکنش‌های بسیاری از سوی علما و اقشار مختلف جامعه مواجه شد. او پس از واکنش‌ها، از موضع خود عقب‌نشینی کرد و در خطبه‌های نماز جمعۀ دوم جوزا، نمازگزاران را به رعایت دستورات پزشکان توصیه کرد.

تشکیل ادارۀ امر به معروف و نهی از منکر

آقای انصاری در ماه جدی سالِ پار، در یکی از خطبه‌‌های نماز جمعه خود از ایجاد «ادارۀ امر به معروف و نهی از منکر» خبر داد.

وی گفته بود که برای مقابله با آنچه او بی‌حجابیِ زنان می‌نامید، منتظر اقدام دولت نمانده و خود به گونۀ مستقل عمل می‌کند. در همین راستا آقای انصاری چندین بنر در مورد پوششِ زنان در نقاط مختلف شهر هرات نصب کرد. در برخی از این تابلوها نوشته شده بود که «بی‌حجابی زن از بی‌غیرتی مرد است» یا اینکه «زنان با حجاب، مرزبان شرف مردان‌ هستند.»

این اقدام آقای انصاری هم با واکنش‌های متعددی مواجه شد، از واکنش آقای سرور دانش، معاون دوم ریاست جمهوری مبنی بر تضاد تشکیل این اداره با قانون اساسی گرفته تا واکنش‌ کاربران فضای مجازی. به همین جهت پس از چند روز، بنرهای تبلیغاتی آقای انصاری از سطح شهر برداشته شدند.

ممانعت از کنسرت شفیق مرید

شاید اولین باری که آقای انصاری به سرتیتر اخبار تبدیل شد، زمانی بود که این خطیب از کنسرت شفیق مرید، خوانندۀ افغان ممانعت کرد. او در سنبلۀ سال۱۳۹۱ وقتی قرار بود کنسرت آقای مرید در هرات برگزار شود، خواستار آن شد تا این کنسرت، به باور او به دلایل مذهبی و امنیتی لغو شود.

کنسرت آقای مرید زمانی لغو شد که ده‌ها تن از پیروان آقای انصاری در اطراف استدیوم هرات (محلی که قرار بود کنسرت در آن اجرا شود) تجمع کرده و مانع از برگزاری کنسرت شدند.

انصاری نیز در سخنرانی خود گفته بود که نباید در استدیوم هرات، کنسرت و رقص برگزار شود. گفتنی است که یک‌ماه پیش از زمانی که قرار بود کنسرت شفیق مرید برگزار شود، آقای انصاری جلسات فهم قرآن را در استدیوم برگزار کرده بود، لذا باور داشت که نباید در مکانی که در آن عبادت شده است، کنسرت و رقص برگزار کرد.

این اقدام آقای انصاری هم با واکنش‌های متعددی مواجه شد و برخی از شهروندان هرات و فعالان جامعۀ مدنی، پس از لغو این کنسرت دست به تظاهرات زده و این رفتار آقای انصاری را، افراط‌گرایی دینی دانستند.

خطیبی که روزبه‌روز مشهورتر می‌شود

در کنار تمام واکنش‌هایی که علیه انصاری در موارد مختلف صورت گرفته، شهرت ین خطیب گاذرگاه، روز‌به‌روز در میان برخی اقشار هرات، رو به افزایش است. سیل عظیمی از نمازگزاران که به نماز جمعه و خطبه‌های آقای انصاری حاضر می‌شوند، نشان‌دهندۀ محبوبیت آقای انصاری در میان بسیاری از مردم است. یک روز قدم زدن در شهر هرات کافی است تا بیننده متوجه حمایت از آقای انصاری شود؛ از عکس مولوی انصاری در روی سه‌چرخه‌ها گرفته تا جملاتی که از او روی دیوارها و بنرها نشر شده است. بسیاری از رانندگان تاکسی‌ شنوندۀ «رادیو صدای انصار» هستند، رادیویی متعلق به آقای انصاری که برنامه‌هایش توسط اطرافیان و شاگران او درست می‌شود و رسانه‌‌یی است برای نشر افکار و سخنان مولوی انصاری. برعلاوه مروری ساده در شبکه‌های مجازی، نشان می‌دهد که ده‌ها سایت تحت نام «حامیان مجیب‌الرحمن انصاری»، «فداییان انصار» و … وجود دارد که از سوی طرفداران آقای انصاری اداره می‌شود.

مدرسۀ دینی مولوی انصاری

مولوی انصاری دارای مدرسه‌‌یی برای طلاب علوم دینی نیز هست.  در این مدرسۀ دینی نزدیک به ۱۵۰طالب علوم دینی درس می‌خوانند؛ طالبانی که در مواردی حجرۀ درس را رها کرده و به میدان عمل می‌آیند. به عنوان نمونه  زمانی که مولوی انصاری اقدام به تشکیل «ادارۀ امر به معروف و نهی از منکر» کرده بود، در سخنرانی خود گفت که «او با همین طلاب مدرسه‌اش، علیه بی‌حجابی و فساد در هرات قیام می‌کند.» همین‌طور طلاب مدرسۀ او در ممانعت از کنسرت شفیق مرید نیز دست داشتند.

انصاری صاحب یک دارالایتام تحت نام «دارالایتام انصاری» نیز هست. در این مرکز بیش از ۱۳۰کودک و نوجوان نگهداری شده و درس می‌خوانند. در این دارالایتام، در کنار درس‌های مکتب، درس‌های دینی نیز تدریس می‌شود.

مدرسه‌‌یی که ثبت وزارت حج و اوقاف نیست

وزارت حج و اوقاف در اعلامیه‌‌یی که اخیرا و در واکنش به سخنان مولوی انصاری منتشر کرده، به این نکته اشاره کرده که مدرسۀ وی در وزارت حج و اوقاف ثبت شده نیست. ثبت نبودن مدرسۀ مولوی انصاری باعث قوت گرفتن این احتمال شده که متون درسی این مدرسه، می‌توانند در ترویج افراطیت موثر باشند.

نوعیت دروسی که در دارالایتام و مدرسۀ آقای انصاری تدریس می‌شود، باعث نگرانی بسیاری از شهروندان هرات و فعالان جامعۀ مدنی شده است. محمود کریمی، از فعالان مدنی هرات نسبت به نوعیت مواد آموزشی در مدارس مربوط به آقای انصاری ابراز نگرانی کرده و می‌گوید: «این مدارس می‌توانند مرکز آموزشی برای تفکرات بنیادگرایانه و افراطی باشند، به‌ویژه که این مدارس و مواد درسی آن ثبت وزارت حج و اوقاف هم نیست. لذا باید نسبت به آنچه در این مدارس تدریس می‌شود، توجه جدی صورت بگیرد.»

عکس شبیه رهبران القاعده

یکی از مواردی که چندی پیش تبدیل به سوژه‌‌یی برای کاربران فضای مجازی شد، عکسی بود که از انصاری، همراه با سلاح نشر شده بود. از سویی نوعیت نشستن آقای انصاری و قرارگرفتن سلاح در این عکس تداعی‌کنندۀ عکس‌هایی بود که از رهبران گروه القاعده منتشر می‌شد. به همین جهت برخی کاربران فضای مجازی نسبت به این مورد ابراز نگرانی کردند.

محمد فرهمند، کارشناس امور رسانه بر این باور است که عکس مولوی انصاری همراه با تفنگ، از دیدگاه نشانه‌شناسی، دارای پیام‌های متعددی است؛ از جمله قرابت ایدیالوژیک میان مولوی انصاری و رهبران گروه‌های افراطی همچون القاعده.

آقای فرهمند می‌گوید که «این عکس می‌تواند یک پیام دیگر هم داشته باشد، و آن اینکه آقای انصاری استفاده از تفنگ و سلاح را برای خودش مشروع می‌داند، در عکس منتشرشده چهرۀ انصاری با لباس دینی است و یک سلاح، معنای این عکس هم‌راهی فکر دینی مولوی انصاری با تفنگ و خشونت است.»

سی‌ میل سلاح

منبعی که نمی‌خواهد نامش فاش شود، مدعی‌ است که آقای انصاری در سال۱۳۸۳ و در زمانی که آقای سالنگی قوماندان امنیۀ هرات بود، شش میل سلاح را از قوماندانی برای امنیت شخصی خود دریافت کرده، اما پس از آن و با وجود توصیه‌های وزارت داخله مبنی بر جمع‌آوری سلاح از نزد افراد غیرمسوول، مولوی انصاری همچنان از مستردکردن سلاح‌ها به‌بهانۀ حفاظت شخصی، خودداری کرده است. این منبع تاکید می‌کند که مولوی انصاری، نزدیک به ۲۲میل سلاح دیگر هم دارد که این سلاح‌ها، بدون مجوز در نزد مولوی انصاری و نزدیکان او نگه‌داری می‌شود.

البته آقای محمد شکور، از افراد نزدیک به آقای انصاری، این ادعا را رد می‌کند. او مدعی است که تنها دو سلاح نزد آنها برای حفاظت از مسجد و مدرسه نزد آنان موجود است که برای آن دو سلاح هم مجوز رسمی دارند.

صدای عباس استانکزی در گاذرگاه هرات

سخنان اخیر مولوی انصاری در مورد حمایت از نظام، هم‌زمان شد با مذاکرات صلح و ادعاهای طالبان در مورد مشروع نبودن نظام کنونی. چندی پیش عباس استانکزی، عضو هیات مذاکره‌کنندۀ طالبان در مسکو گفته بود که نظام کنونی باید از قدرت کنار برود و به جای آن، نظامی که به باور او اسلامی است سر کار بیاید. حالا به نظر می‌رسد که از بلندگوی مسجد گاذرگاه هرات، همان صدایی بلند می‌شود که در مسکو و از سوی عباس استانکزی بلند شده بود.

بشیر طارق از فعالان مدنی هرات می‌گوید: «در شرایطی که صف جمهوریت از سوی طالبان و بنیادگرایان افراطی با اتهام‌های متعددی از جمله مشروع نبودن مواجه است، سخنان مولوی انصاری می‌تواند آبی باشد در آسیاب طالبان و به سود طالبان تمام شود.»

به باور آقای طارق، در شرایط فعلی بیشتر از هر چیز به اتحاد علما و تایید نظام جمهوری اسلامی به واسطۀ علمای دانشمند و معتدل افغانستان نیاز است. لذا آقای طارق اشاره می‌کند که علما باید علیه این سخنان موضع بگیرند.

سخنان مولوی انصاری در چند سال اخیر همواره باعث جنجال و واکنش‌های مختلفی از سوی جناح‌های دولتی و غیر دولتی شده است؛ واکنش‌هایی که محدود به اعلامیه و یا واکنش در فضای مجازی مانده و در میدان عمل کارساز نبوده است.

سوالی که اما باید به آن پرداخت، این است که مسوولیت دولت در قبال سخنانی که نظام را زیر سوال می‌برد و حامیان نظام را یهود می‌داند، چیست؟

محمد صدر