درختان از گذشته تاکنون در زندگی انسان‌‌ها موثر بود‌ه‌اند از پناهی در گرمای تابستان و بالا رفتن از آن برای فرار از حملۀ حیوانات وحشی گرفته تا امروز که به‌عنوان ریههای تنفسی/ زمین شناخته می‌شوند.
در بحث شهر و شهرسازی هم این موضوع از اهمیت ویژه‌یی برخوردار است. درختان علاوه بر موثر بودن در پیشگیری از بسیاری از مشکلات زیست‌محیطی و بیماری‌‌های تنفسی با لطافت و زیبایی که به محیط شهر می‌‌بخشند، سبب آرامش روحی روانی شهروندان میشود.
درختان در شهر حلقۀ واسط بین انسان و طبیعت هستند، در کشور ما نیز این مقوله با توجه به مشکلات زیست‌محیطی شهر‌ها در نتیجۀ نبود فضا‌های مناسب سبز و به‌طور خاص درختان که جایگاه ویژه‌یی در طرح شهر‌های سالم و جدید دارند، باید مورد توجه خاصی قرار بگیرد.
روز‌های آخر زمستان بهترین زمان برای کاشت درختان می‌باشد. حال اگر تا قبل شروع بهار هر وطندار ما، نفری یک درخت بکارد بهار کابل سبزتر و هوای پاک‌تری خواهد شد.
ارتباط بین آلودگی هوا و درختان
اگر شهر انسان باشد، درختان ریههای آن است. اگر در روز‌های زمستانی در کابل، هرات و یا شهر‌های بزرگ دیگر افغانستان قدم زده باشید، در میان تمامی مشکلات ریز و درشتی که وجود دارد؛ آلودگی هوا بیش از هرچیز دیگری احساس میشود. یکی از علل چنین رخداد‌ی کمبود فضای سبز به‌ویژه درختان در شهر است. درختان با تولید اکسیجن و کاهش دی اکساید کاربن کمک بسیار زیادی در پاکیزگی هوای شهر‌ها می‌‌کنند.
همچنین، گونه‌هایی از درختان، گرد و خاک را جذب خود می‌کند و به گونه‌یی سپری در مقابل آلودگی هوا می‌باشند. وجود درختان و فضای سبز در شهر‌ها ایجادکنندۀ آرامش، زیبایی، حس پویایی، سرزندگی و کمک به جان بخشیدن به اکو سیستم نابودشدۀ شهر‌های ماست.
درختان زندگی‌بخش
درختان مخلوقاتی‌اند که رسالتشان بخشش زندگی است. بخشیدن زندگی و طراوت به شهر‌ها هم باید جایی در جهت انجام این رسالت داشته باشند و موجوداتی که بدون توجه به سرد و گرم فصلها و روزگار استوارانه و با آرامش به زندگی و سازوکار خود ادامه میدهند، می‌‌توانند الهام‌بخش باشند.
درخت به نوعی با مفهوم استقامت و آرامش عجین شده؛ شاید به خاطر همین ویژگی است که به‌عنوان دارویی جهت بهبود نگرانی اضطراب و سایر آسیب‌‌های روانی دیگر تجویز میشود. در شهر و شهرسازی و علی‌الخصوص در افغانستان این زیبایی و این آرامش‌بخشی شاید بتواند به‌عنوان مرهمی اندک بر روح زخم‌خوردۀ شهروندان و سیمای بیمار شهر‌هایمان باشد.
سیمای سبز شهر
فضا‌های سبز و درختان چهرۀ سبز، زیبا و دل‌نشین به شهر‌ها هدیه میدهند. به این چهره سیمای سبز شهر می‌گویند. این زیبایی در تمام فصلها به چشم میآید با تغییر فصلها درختان رنگ و سیمای شهر را تغییر میدهند، کالبد‌های بی‌روح شهر‌ها را می‌توان با جداره‌های سبز درختان روح بخشید و زنده کرد. کابل با جداره‌های بی‌روحی که دارد به این سیمای سبز بسیار نیازمند است.
اهمیت درخت در دین اسلام
در اسلام به درخت و نهال‌شانی بسیار اهمیت داده شده است: رسول خدا در جلد ۶۳بحارالانوار، فرموده‌اند: «هرکس بی‌جهت درخت سدری را قطع کند، خدا سرش را در آتش فرو میبرد.»
سیرۀ نبی اکرم که در منابعی چون «محاسن برقی» و «اصول کافی» آمده این است که وقتی حضرت مسلمانان را به جنگ می‌‌فرستاد، یکی از توصیه‌‌هایی که به آن‌‌ها می‌‌فرمود، این بود که درختی را قطع نکنند، مگر اینکه مجبور به این کار شوند. این نکتۀ مهمی است که حضرت در آن شرایط از حفاظت درختان غافل نبود.
اصولا کاشت درخت از اعمال پسندید‌ه‌یی است که صدقۀ جاریه به حساب میآید. در جلد ۱۵ کتاب «کنزالعمال» روایتی از رسول خدا نقل شده و این کار در ردیف کار‌‌های خیری، چون ساخت مسجد و به ارث گذاشتن قرآن بیان شده است. یعنی اگر کسی درختی کاشته باشد و فوت کند، حداقل تا زمانی که نفعی از این درخت عاید دیگران شود، در پروندۀ اعمال این شخص منظور خواهد شد.
لندن اولین پارک ملی شهری
لندن یکی از شهر‌های پرجمعیت، شلوغ و معروف جهان است. این شهر محیط‌های متنوعی دارد؛ مانند هم‌زیستی بیش از ۸میلیون نفر با ۱۳۰۰۰گونۀ مختلف جانوری در۳۰۰۰پارک، ۳۰۰۰۰جایگاه اختصاصی زندگی در باغ‌های عمومی، ۳۶سایت علمی ویژه و ۱۴۲منبع طبیعی و همچنین زمین‌های بایر و ۳.۸میلیون باغچه که ۲۴درصد از پایتخت را پوشش می‌دهد و در مجموع ۴۷درصد لندن، فضای سبز است.
پارک ملی شهری، یک محدودۀ شهری وسیع است که از طریق روش‌های رسمی و غیررسمی برای افزایش دارایی طبیعی منظر زیست خود، مدیریت و محافظت می‌گردد. یکی از ویژگی‌های تعریف شده، تعهد مهم و فراگیر ساکنان، بازدیدکنندگان و تصمیم‌سازان است که اجازه می‌دهد فرآیند‌های طبیعی برای ایجاد کیفیت بهتر زندگی برای حیات وحش و مردم فراهم شود. در ابتدا این تن‌ها یک ایده به نظر می‌رسد، اما می‌تواند، مدلی برای شهر‌های سراسر دنیا باشد.
نتیجه
در گام اول باید جلوی قطع درختان و نابودی فضا‌های سبز را گرفت این کار نیاز به پلاک‌گذاری تمام درختان دارد و جلوگیری از ساخت و ساز در فضا‌های سبز است.
شاروالی‌ها با ایجاد پارک‌ها در سراسر شهر و آبیاری آن، نقش بسیار پررنگی در کاشت درختان و ایجاد فضا‌های سبز شهری دارند. همچنین در نظر گرفتن و یا افزایش سرانه‌های فضا‌های سبز در پلان‌های شهری به صورت عادلانه برای همه شهروندان کمک بزرگی به سبز ساختن شهر می‌کند. و در آخر، ایجاد فرهنگ کاشت درخت در بین شهروندان از لوازم داشتن شهری با مردم سبزمحور است.
محمد جمعه؛ عضو انجمن شهرسازان
