این روزها محافل رهبران سیاسی با محوریت صلح افغانستان و همین‌طور طرح ارایه‌شده از سوی واشنگتن، گرم است و تلاش‌هایی برای سامان‌دهی به وضعیت جاری کشور انجام می‌شود.
در حالی که حکومت برای حضور در نشست‌های مسکو و ترکیه آمادگی می‌گیرد، خلیل‌زاد برای دومین‌بار پس از علنی‌سازی نامۀ وزیر خارجۀ امریکا و سخن گفتن از طرح جدید امریکا برای این کشور به کابل آمد و دیدارهای جداگانه‌یی با محمداشرف غنی و عبدالله عبدالله داشت.
تلاش‌های منطقه‌یی
در یازدهم حوت ماه جاری، آقای خلیل‌زاد سفرهای منطقه‌یی خود را به افغانستان، قطر و کشورهای منطقه آغاز کرد. هدف از آغاز این سفر خلیل‌زاد، مباحثی برای حل سیاسی چالش‌های افغانستان و تامین آتش‌بس عنوان شد.
در عین حال، خلیل‌زاد از اجماع داخلی و دیپلماسی منطقه‌یی و بین‌المللی برای روند صلح اظهار خوش‌بینی کرد و از نقش واشنگتن برای تامین صلح و ثبات در افغانستان اطمینان داده بود.
پس از کابل، خلیل‌زاد به پاکستان رفت و با مقام‌های نظامی این کشور در راولپندی دیدار کرد. او در دیدار با جنرال قمرجاوید باجوا، لوی‌درستیز اردوی پاکستان، در مورد صلح گفتگو کرد. در این دیدار لوی‌درستیز اردوی پاکستان به خلیل‌زاد گفته که حمایت پاکستان از روند صلح، نشانۀ حسن نیت این کشور می‌باشد.
هرچند جزییات کاملی از این دیدارها منتشر نشده، اما آنچه به رسانه‌ها درز کرده، این است که خلیل‌زاد از تلاش‌های پاکستان برای صلح و ثبات در منطقه قدردانی کرده است.
خلیل‌زاد همین سه‌روز پیش با ملاعبدالغنی برادر، رییس دفتر سیاسی طالبان در قطر و وزیر خارجۀ قطر در دوحه نشست مشترکی داشتند و در این نشست، برخلاف نشست‌های قبلی، خلیل‌زاد با جوانب دخیل در پروسۀ صلح افغانستان و طالبان در مورد تطبیق توافق‌نامۀ دوحه سخن گفتند، اما جزییات بیشتری از این گفتگوها در اختیار رسانه‌ها قرار نگرفته است.
کدام وضعیت ایده‌آل؟
همه‌گانی‌سازی طرح حکومت انتقالی صلح افغانستان از جانب ایالات متحده، همۀ نگاه‌ها را به این طرح دوخته است. هفتۀ گذشته، تقریبا سیلی از اخبار داخلی و خارجی نسبت به چگونگی و ساختار آینده سیاسی افغانستان متمرکز بود؛ اما نکته‌یی که شاید به مراتب بیشتر از چندوچون گفتگوها اهمیت دارد، قطع خشونت‌هاست.
طبیعتا هیچ خشونتی صرفا به‌خاطر عشق و علاقۀ طرف‌های درگیر انجام نمی‌شود، همۀ خشونت‌ها برای تحقق صلحی انجام می‌شود که طرح آن در اندیشۀ طرف‌های جنگ به‌مثابه وضع ایده‌آل شکل گرفته است. بار بار در متون‌های مختلف خوانده‌ایم که جنگ ادامۀ سیاست و سیاست نیز صرف نظر از استثناها چیزی به جز قدرت و عمل آن نیست؛ بنابراین، پرسشی که مطرح می‌شود، این است که خلیل‌زاد برای تحقق کدام وضع ایده‌آل و چه نوع صلحی تلاش می‌کند؟
شماری از آگاهان نظامی معتقدند که خلیل‌زاد برای تشکیل حکومت مشارکتی با حضور طالبان تلاش می‌کند و اساس تشکیل این نوع حکومت در نشست‌های مسکو و ترکیه رقم خواهد خورد.
محمد رادمنش، آگاه مسایل به روزنامه راه مدنیت می‌گوید: مجموع تحولات در جهان و منطقه زیر ذره‌بین کشورها قرار دارد؛ کشورهایی که منافع ملی خود را در تحولات افغانستان دنبال می‌کنند.
رادمنش افزود که کشورهای منطقه مثل پاکستان، ایران، کشورهای آسیای میانه و دورتر از منطقه، کشورهای مثل روسیه، چین و ترکیه که در افغانستان حضور دارند، می‌توانند بالای وضعیت آینده سیاسی افغانستان تاثیرگذار باشند و این تاثیرگذاری همانا رفتن به سمت حکومت مشارکتی خواهد بود که بتواند صلح را در این کشور تامین کند.
او با بیان اینکه صلح بدون اشتراک کشورهای منطقه در افغانستان ناممکن است، تصریح نمود که نشست‌های مسکو و ترکیه در آینده نزدیک برگزار و بالای روند گفتگوهای صلح افغانستان تاثیر بزرگی خواهد داشت. «دولت و طالبان در آینده به تشکیل حکومتی که بتواند در آینده شرایطی را برای برگزاری انتخابات مساعد کند، موافقت خواهند کرد و این موافقت باعث صلح خواهد شد.»
وی همچنان با بیان این مطلب تاکید ورزید که وضعیت جاری (خشونت‌ها) با جدیت زیر نظارت ادارۀ بایدن قرار دارد و خلیل‌زاد ناگزیر است که بر اساس ایدۀ ادارۀ واشنگتن کار کند و در مجموع فرجام این تلاش‌ها منجر به تغییر وضعیت امنیتی در کشور خواهد شد. «خلیل‌زاد باید منافع ایالات متحده را در همۀ جلسات و تصامیم درنظر بگیرد و یقین دارم که امریکا دیگر نمی‌خواهد در افغانستان تشنج ادامه یابد، چراکه آن‌ها به کنگرۀ امریکا و مردمی که در امریکا مالیه می‌دهند و این مالیات در افغانستان مصرف می‌شود، جوابگو هستند.»
در همین حال، روند صلح به مثابه یکی از جدی‌ترین خواسته‌های مردمی در جامعۀ افغانستان نیز مطرح است که به باور شماری از آگاهان سیاسی، بازیگران صلح (غنی، عبدالله، خلیل‌زاد و طالبان) می‌خواهند خودشان را معادل ثبات در این کشور معرفی کنند.
رحمت‌الله بیژن‌پور، استاد دانشگاه به روزنامۀ راه مدنیت می‌گوید، بازیگران صلح، برای اینکه نشان دهند، جامعه حرکتش معطوف به صلح است و به ثبات سیاسی نیاز دارد، از روش‌ها و طریقه‌های مختلفی کار می‌گیرند.
به گفتۀ این استاد دانشگاه، گفتگوهای دوحه به بن‌بست خورد و سرانجام ناکام شد؛ به این معنا آغاز مذاکرات دوحه میان دولت و طالبان یک آغاز سُست بود، اما تابو شکست و در حقیقت، طالبان و دولت روی یک میز در مقابل هم قرار گرفتند. در چنین شرایطی که روند مسکو و ترکیه مطرح است، مشخص نیست، دید روسیه و متحدانش پیرامون افغانستان شامل چه چیزهایی می‌شود.
او با اشاره به نشست ترکیه، خاطرنشان کرد که این نشست نسبت به مسکو و نشست‌های دیگری که برگزار شده، نهایی‌تر خواهد بود و در حقیقت سرنوشت ساختار حکومت موجود مشخص می‌شود که آیا مورد تایید طرف‌ها قرار می‌گیرد یا خیر؛ ممکن است که روی روش‌های دیگر حکومت‌داری در افغانستان به یک تعریف واحد توافق کنند.
با این همه، نشست مسکو قرار است که پنج‌شنبه (۱۸مارچ) در روسیه برگزار شود و در این نشست نمایندگان ایالات متحده امریکا، هیات ده نفری طالبان و هیات حکومت افغانستان به ریاست عبدالله عبدالله در این نشست اشتراک خواهند کرد.
وزارت خارجه امریکا اعلام کرده که به نمایندگی از واشنگتن، زلمی خلیل‌زاد شرکت خواهد کرد و پیرامون تلاش‌های بین‌المللی برای صلح افغانستان موضع خواهد گرفت.
سید مهدی حسینی
