سرپرست وزارت معارف با شعار معـارف را غیـرسیاسی و کادرمحـور می‌سـازم؛ رسمن کار خود را آغاز کرد. وزارت معارف با ۲۶۲هزار کارمند، بزرگ‌ترین ساختار تشکیلاتی است که ۶۸درصد کُل کارمندان غیرنظامی دولت را در اختیار دارد. در حقیقت زیربنای هر کشور توسعه‌یافته را معارف و تحصیلات عالی آن کشور شکل می‌دهد.
امسال شروع خوبی برای وزارت آموزش و پروش کشور بود. رییس‌جمهور غنی با نواختن زنگ مکتب، سال پیش رو را سال حمایت از معارف کشور نام‌گذاری کرد و پس از آن سرور دانش، معاون ریاست‌جمهوری، داکتر میرویس بلخی را به‌وزارت کلیدی و حیاتی معارف معرفی کرد.
آقای بلخی با کارنامه‌های چون استادی در دانشگاه امریکایی افغانستان، تدریس در انستیتوت دیپلماسی وزارت خارجه، ریاست دانشکدۀ روابط بین‌الملل دانشگاه افغانستان، مسوول مطالعات خاورمیانه در مرکز مطالعات استراتیژیک، معاون ریاست اول سیاسی و معاون سفارت افغانستان در دهلی نو، برای آیندۀ معارف افغانستان امیدواری‌های به‌میان آورده است؛ اما دکتور بلخی چالش‌های فراوانی هم در معارف کشور پیش رو خواهد داشت.
وزارت معارف با آن‌که یک وزارت بسیار کلیدی و حیاتی‌ست در ۱۷سال گذشته تنها از لحاظ کمیت یک تحول چشم‌گیر داشته است نه کیفیت؛ زیرا فارغانی دیده می‌شود که حتا بعد از دوازده سال دانش‌آموزی هنوز هم نمی‌توانند یک درخواستی عادی بنویسند. در واقع ما با کاروانی از مدرک‌داران بی‌سواد معارف مواجه هستیم. چنین وضعیتی تنها در ولایت‌ها و روستاهای دور افتاده نیست؛ بل در پایتخت کشور هم دیده می‌شود.
متخصصان آموزش و پروش سه عنصر را در معارف بسیار اساسی می‌دانند: نصاب درسی، آموزگار و امکانات آموزشی، آزمایشگاه‌های معیاری و مکاتب زیر مجموعۀ همین امکانات آموزشی می‌آیند که متاسفانه معارف افغانستان در هر سه مورد چالش‌های بسیار جدی دارد.
نصاب درسی افغانستان به‌شیوۀ قدیمی و غیرمعیاری است. مضمون‌هایی در معارف افغانستان تدریس می‌شود که وزارت هم نمی‌داند چرا این مضامین شامل نصاب درسی شده است. نصاب درسی معارف برنامه‌محور، مهین‌پرستانه و با انگیزه نیست. هر مضمون درسی باید بر مبنای نیازهای زمان و کشور تدریس شود. کم‌بود آموزگاران مسلکی هنوز هم از مشکلات اساسی معارف افغانستان است. رییس‌جمهور در آغاز سال جدید تعلیمی در باره این موضوع گفت: وزارت معارف باید در تفاهمی با وزارت تحصیلات عالی بحران آموزگاران غیر مسلکی را مدیریت کند. اگر از بحث مکاتب معیاری بگذاریم، نزدیک به ۵۰درصد مکاتب افغانستان حتا سرپناه هم ندارد.
با توجه به‌وضعیت جنگی افغانستان نمی‌توان گفت که ساختن مکاتب به‌یک‌باریگی میسر است؛ از این‌رو وزارت معارف در تفاهم با وزارت احیا و انکشاف دهات و وزارت شهرسازی درباره مشکلات فرارو بیندیشند و چالش مکاتب بی‌سرپناه را به‌تدریج حل کنند.
فرصت‌های معارف با حضور دکتور بلخی
اگر قرار بر این باشد که افغانستان در سال‌های آینده به‌توسعه دست یابد؛ بدون نقش فعال و سازندۀ معارف امکان‌پذیر نیست. حالا نسل‌های گذشته هرچه انجام داده‌اند در این جا قابل بحث نیست؛ زیرا موضوع قابل بحث نسل‌های آینده است. بنابراین باید روی نسل‌های آینده سرمایه‌گذاری راه‌بردی شود تا به‌گفته بلخی کیفیت و کارآمدی که پایه‌های اساسی نظام توسعه‌یافته در جهان را شکل می‌دهد برای افغانستان هم محقق شود.
میرویس بلخی، دکتورای روابط بین‌الملل با گرایش خاورمیانه از دانشگاه جواهر لعل‌نهروی هندوستان دارد. تز پایان‌نامۀ دکتورای بلخی هم دولت-ملت‌سازی در افغانستان و عراق پس از حضور امریکاست.
از آنجا که بلخی یک متخصص دولت-ملت‌سازی است و به‌نقش معارف در دولت‑ملت‌سازی کاملن آگاه است، می‌تواند فرصت خوبی برای معارف کشور باشد.
از آنجا که چند مدتی با آقای بلخی همکار بودم و چند سمستر هم دانشجوی ایشان، می‌دانم که چقدر دغدغۀ نسبت به‌معارف و تحصیلات عالی دارد.
حالا که سرپرست وزارت معارف کشور این همه خصوصیات دارد؛ امیدواریم اعضای مجلس نمایند‌گان برای این متخصص ملت-دولت‌سازی – که اهل ادبیات و شعر نیز است – رای اعتماد بدهند.
مصطفی مدثر
