زلمی خلیل‌زاد سفیر سابق امریکا در کابل، به تازگی به عنوان مشاور وزارت خارجه ایالات متحده امریکا در امور انتخابات و صلح افغانستان تعیین شده است.
هرچند چندی قبل، گزارش‌هایی وجود داشت که قرار است زلمی خلیل‌زاد به عنوان نماینده خاص امریکا برای افغانستان تعیین شود، اما نظر به تصمیم‌های اخیر، وی به عنوان مشاور وزارت خارجه ایالات متحده تعیین شد. اخیرا مایک پمپیو، وزیر امور خارجه امریکا، با اعلام این خبر گفت که خلیل‌زاد برای تسهیل مساعی امریکا در روند مصالحه در افغانستان، با آنان می‌پیوندد تا رهبری این تلاش‌ها را بر عهده گیرد.
داکتر زلمی خلیل‌زاد، مرد شماره نخست ایالات متحده امریکا در قضایای پس از طالبان در افغانستان، این دیپلمات کهنه‌کار افغانی‌الاصل امریکایی، از راه‌اندازی مرحله نخست «بُن» که منجر به شکل‌گیری دولت عبوری و موقت در افغانستان شد، تا اکنون نقش بارزی را در تحولات سیاسی افغانستان داشته و توانست محوریت برنامه‌های امریکا را در امور حکومت‌داری، تامین دموکراسی و نقش زنان در سیاست و اجتماع داشته باشد.
او هرچند تمامی تحولات و زدوبندهای شکل‌گیری نظام سیاسی در افغانستانِ پسا طالبان را درکتاب خود، با نام «فرستاده» بیان نموده است، اما نادیده نمی‌توان گرفت که هنوز حرف او در افغانستان خریداران و نقدکنندگان بسیاری دارد.
خلیل‌زاد جدا از این‌که ماموریتی رسمی از جانب امریکا در افغانستان دنبال می کرد، در سال‌های اخیر و به خصوص قبل از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری دور قبل افغانستان که سبب تشکیل حکومت وحدت ملی گردید، تلاش‌هایش را به‌منظور ایجاد اجماع ملی در کشور آغاز کرد و قرار بود تعدادی از چهره‌های مطرح انتخاباتی سال 2014 میلادی را بر محور برنامه‌یی تحت عنوان (اجماع ملی) گرد آورد تا از میان آنان افرادی را برای احراز کرسی ریاست‌جمهوری افغانستان وارد مبارزات انتخاباتی نماید؛ اما این تلاش‌ها با شکل‌گیری اتحاد انتخاباتی شمال که در آن چهره‌های مطرح و فکتورهای سیاسی و جهادی گرد هم آمده بودند، نتیجه نداد.
بخشی از افراد و چهره‌های دیگر سیاسی و نامزدان انتخابات ریاست‌جمهوری مانند محمداشرف غنی، قیوم کرزی، انورالحق احدی، زلمی رسول و تعدادی دیگر نیز تمایل چندانی به اجماع ملی نشان ندادند.
از این رو برنامه‌های اجماع با ناکامی روبه‌رو شد و سرانجام آقای خلیل‌زاد با نزدیک شدن انتخابات ریاست‌جمهوری و شکل‌گیری تکتهای انتخاباتی برنامه‌های سیاسی‌اش را نیمه‌تمام گذاشت و رفت.
داکتر خلیل‌زاد، شناخت خوبی از سیاست‌گران، بحران، ناهنجاری‌ها، مشکلات امنیتی، سیاسی و اقتصادی افغانستان دارد. وی ریشههای بحران موجود در افغانستان را می شناسد و از کشورهای منطقه و دخالتهای آنان در امور داخلی افغانستان آگاهی کامل دارد. او به‌خوبی می‌داند که درد ناامنی افغانستان از کجا سرچشمه گرفته است و از ابزارهای فشار کشورهای منطقه به ویژه همسایههای ما اطلاع دارد.
حضور دوباره وی در مسایل افغانستان از هم اکنون برای برخی از چهره‌های داخلی و تعدادی از کشورهای خارجی دردسرساز حساب می‌شود و برای تعدادی نگرانیهای انتخاباتی را هم به بار آورده است، درحالی که حضور دوباره وی این بار بیشتر بر ثبات سیاسی و امنیتی در کشور متمرکز خواهد بود؛ زیرا امریکا دیگر سعی نخواهد کرد تا جنگ و ناامنی در افغانستان همچنان ادامه داشته باشد و رقبای منطقهای و جهانی‌اش برای سربازگیری در بازار سیاسی و جنگی افغانستان دست بالایی داشته باشند.
ناگفته نماند که بحث صلح و مذاکره با طالبان مسلح که نخستین گامهای آن میان امریکا و طالبان برداشته شده است نیز از برنامه‌های اصلی زلمی خلیل‌زاد خواهد بود. خلیل‌زاد قبل از آن که یک امریکایی باشد افغان است و شناخت وی از فرهنگ و ننگ افغانی سبب خواهد شد تا زمینههای گفتگوی مستقیم میان کابل-طالبان و طالبان-امریکا شکل گیرد و در عین حال تغییر رهبری حکومت در پاکستان و قرار گرفتن عمران‌خان به‌عنوان اولین اقلیت قومی پشتون در راس نظام این کشور نیز این مجال و زمینه را برای خلیل‌زاد فراهم خواهد کرد که بتواند در مسایل و مشکلات پیش‌آمده میان افغانستان و پاکستان نیز ایفای نقش کند.
اسماعیل عالمی
