گفتم ز کجایی تو تسخر زد و گفت ای جان/ نیمیم ز ترکستان نیمیم ز فرغانه
مراسم افتتاحیه نمایشگاه “قلم‌های لاجورد”، به همت کمیسیون ملی یونسکو، عصر جمعه، 30 قوس، با حضور نصیراحمد نور؛ سفیر کبیر افغانستان در ایران، دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو، اشرف بروجردی؛ رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، رایزن فرهنگی ترکیه، هیات سفارت تاجیکستان در ایران و جمع کثیری از هنرمندان و علاقه‌مندان به هنرهای تجسمی و مشارکت جمعی از هنرمندان برجستۀ افغان ساکن ایران در شاخه‌های مختلف هنری از جمله: خوش‌نویسی، طراحی و نقاشی، نگارگری، تذهیب و… در محل گالری ساختمان آرشیف کتابخانۀ ملی ایران برگزار شد.
در مراسم افتتاحیه، نسرین فخری دبیر اجرایی نمایشگاه، ضمن خیر مقدم به مهمانان حاضر در مراسم، طی سخنانی گفت: «این نمایشگاه، حاصل عشق و علاقه ۳۷هنرمند افغانستان است و نزدیک به ۱۷۰ اثر از استادان و هنرمندان، آثار خویش را به نمایش گذاشته‌اند». خانم فخری، تاکید کرد: «اگر بخواهیم ظلم را از بین ببریم؛ باید از زبان هنر، وارد شویم».
نصیراحمد نور؛ سفیر جمهوری اسلامی افغانستان در ایران با ذکر این نکته که نسل جوان افغانستان، هرجا که هست، از ناحیه مهارت‌ها و استعدادها زبان‌زد خاص و عام است، گفت: در سال گذشته تحصیلی، جوانان افغانستان در کشورهای مختلف از جمله ایران، روسیه، ترکیه، استرالیا و کشورهای اسکاندیناوی، در کنکورهای کارشناسی ارشد و دکتورا، حایز رتبه‌های نخست شده‌اند.
او افزود: امروز به حکم مهاجرت اجباری و الهی، شهروندان ما در ۷۰ کشور جهان پراکنده هستند و ما شاهد نسل‌های دوم و سوم مهاجران هستیم. آن‌ها از دانش و اخلاق‌شان در راه تعالی سود می‌جویند و عضو شوراهای محلی و ملی و حتا کابینه برخی کشورها شده‌اند و از این فرصت در گوشه و کنار جهان استفاده کرده‌اند. در ایران اما، به حکم همزبانی و ریشه‌های مشترک، این فرصت خیلی مساعد است. نسل جوان افغانستان، باید یک فرصت تلقی شود که شاید دیگر تکرار نشود. هرقدر آن‌ها در ایران متخصص‌تر شوند، جایگاه خود را در افغانستان بازمی‌یابند.
اشرف بروجردی؛ رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با بیان اینکه «قلم‌های لاجورد»، تلاشی برای رابطه فرهنگی میان دو ملت ایران و افغانستان است خاطرنشان کرد که ما با دوستان افغان، در کنار یکدیگر، زندگی کردیم و اهداف بشری را پیش بردیم. برای آنان هم این فرصت ایجاد شد که با وجود همه کاستی‌ها، استعدادهایشان بروز یابد. امروز، هنر نقاشی و خطاطی توانسته برای نسل فردا ذخیره‌یی ایجاد کند که تصویرگر حقایق است که با بیان نمی‌توان به تصویر کشید. اگر سختی گذشته مانع از آن شده تا از ظرفیت وجودی‌شان بهره ببرند اما حالا به منصه ظهور رسیده است.
دکتور احمد جلالی که یکی دیگر از سخنرانان این مراسم بود با اشاره به چند شعر از مولانا و ارتباطش با این نمایشگاه اشاره کرد: “همدیگر را بشنویم و گرنه کلمات بی‌معنا می‌ماند. همچنین اذعان داشت، بخش مهمی از مشکلات جهان این است که ما همدیگر را نمی‌شنویم و با خواندن غزل مولانا … “گفتم ز کجایی تو تسخر زد و گفت ای جان/ نیمیم ز ترکستان نیمیم ز فرغانه/ نیمیم ز آب و گل نیمیم ز جان و دل/ نیمیم لب دریا نیمی همه دردانه/ گفتم که رفیقی کن با من که منم خویشت/ گفتا که بشناسم من خویش ز بیگانه” سخنرانی‌اش را به پایان رساند.
در ادامه دکتور ایوبی؛ دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو در ایران، ضمن بیان داشتن اینکه “این کارها کار دل است نه کار پیشانی”، یادی کرد از دوران مسوولیتش در سازمان فرهنگی اکو و برپایی نمایشگاهی از هنر افغانستان در اصفهان گفت: آنجا دیدم که هنرمندان افغان چه ماهرانه دست در رنگ دارند و چه آثار زیبایی خلق کردند و چهره دیگری از افغانستان؛ چهره زیبا و شاعرانه‌یی را نشان دادند و این مشخص میکند که جنگ و خشونت بر مردمان افغانستان تحمیل شده و همچنین نشان‌دهنده این است که ملتی که دست در رنگ دارد، نمی‌تواند دست در جنگ داشته باشند.
او همچنان بیان کرد که با اینکه سال‌ها جنگ به مردم افغانستان تحمیل شد و فرزندان افغانستان رنج و سختی زیادی را تحمل کردند، اما از خلق آثار هنری غافل نشدند. وی با اشاره به روز جهانی مهاجرت خاطرنشان کرد که به مناسبت این روز ما چهره فرهنگی و هنری افغانستان را در قالب این نمایشگاه به تماشا می‌نشینیم.
ایوبی هنر خوش‌نویسی را شناسنامه ملت‌ها معرفی کرد. هنری که زاییده یک تمدن بزرگ است و این موضوع نشان می‌دهد که دانستن و نوشتن در این سرزمین، از چه ارزش والا و قدری برخوردار است.
قبل از اجرای موسیقی توسط گروه مجری در میان برنامه، مجری این شعر شاعر افغان “علی‌مدد رضوانی” را خواند که مورد توجه حضار قرار گرفت.
از پشت ابر، نه که این بُرقع سیاه
با اضطراب، محو تماشای کابل است
او غصه میخورد، به گمانم که تا هنوز
اندوهگینِ روزِ مبادای کابل است
تا صبح آه و ناله ما را شنیده است
تا صبح او به فکر مداوای کابل است
میگفت جنگ نه، خرابی و رنج، نه،
دنبال کشفِ تازه معنای کابل است
با روسریِ آبیِ خود، پاک میکند
او هرچه گرد بر رخ فردای کابل است
آری، برای من، من شاعر یقین کنم
یلدا، نه شب که دختر زیبای کابل است
در پایان نیز رضوان حکیم‌زاده؛ معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش به سخن پرداخت و گفت: در حال حاضر ۴۵۰ هزار دانش‌آموز افغان در ایران تحصیل می‌کنند. بعد از اتمام سخنرانی سخنرانان، برنامه با اجرای موسیقی گروه افغان و اهدای لوح تقدیر و هدایا به برگزارکنندگان، هنرمندان و برخی از چهره‌های برجسته مراسم، به پایان رسید و سپس مدعووین به سمت سالون‌های نمایش آثار هنرمندان رفتند و از آنجا بازدید کردند.
از آیین گشایش این نمایشگاه استقبال قابل ملاحظه‌یی به عمل آمده بود؛ به‌طوری‌که علاوه بر پر شدن دو طبقه سالون همایش ساختمان، تعدادی از حاضران در سالون بیرونی مراسم نشسته بودند. علاوه بر هنرمندان و خالقان آثار به نمایش گذاشته شده، فعالان فرهنگی و هنری افغانستان و تاجیکستان ساکن ایران و جمعی از خانواده‌های افغان نیز در این مراسم حاضر بودند.
از آنجا که سلطه جهانی رسانه‌های چاپی بر هنر خوش‌نویسی تأثیر بسیار زیادی داشته است، ولی این هنر هنوز در میان مسلمانان به خصوص خط نستعلیق در افغانستان و ایران همچنان به قوت خود باقی است. خط و نگارش در تاريخ و فرهنگ افغانستان جزو مباحث مهم است که مبین تاریخ و فرهنگ کشور است و قدمتی دیرینه دارد.
با وجود این که اکثر خوش‌نویسان برجسته افغانستان فوت کرده‌اند، اما هنر خوش‌نویسی با پیروی از روش استادانی چون میرعلی هروی تا کنون حفظ شده است. مسلما جنگ و بی‌ثباتی سیاسی در افغانستان فرصت‌های آموزش را برای هنرمندان این کشور از بین برده، ولی سودمندانه هنوز هم هنرمندانی هستند که برای زنده نگه داشتنش این ارزش‌های هنری-فرهنگی، تلاش می‌کنند.
با تحولات سال‌های اخیر در افغانستان و بازگشت برخی از خوش‌نویسان برجسته افغان که در کشورهای همزبان، هنر خود را به ویژه در خط نستعلیق به کمال رسانده بودند، این افراد توانستند فرهنگ اصیل خوش‌نویسی را در افغانستان زنده بدارند و آن را به نسل‌های بعدی منتقل کنند. در این نمایشگاه هم بخش اعظمی از آثار به خوش‌نویسی، اختصاص داده شده است که آثار از سطح کیفی بالایی برخوردار هستند. با توجه به این که جامعه مهاجر در بخش هنری کم‌تر دیده شده، فرصت مناسبی فراهم شد تا مهاجران هنرمند آثارشان را به نمایش درآورند. این نمایشگاه یکی از بزرگ‌ترین نمایشگاه‌های اختصاصی مهاجران در زمینه هنرهای تجسمی است؛ هم به لحاظ تعداد هنرمندان و هم به لحاظ تعداد آثار.
و اما در حاشیه نمایشگاه قلم‌های لاجورد، نمایشگاه نقاشی کودکان مهاجر بود. نمایشگاه آثار نقاشی، حاصل تلاش‌های هدایتی‌نیا؛ مربی نقاشی و نادر موسوی، مدیر مکتب فرهنگ (که برای کودکان مهاجر افغانستان فعالیت می‌کنند)، کارگاهی را در این مکتب اجرا کردند و در آن دانش‌آموزان با بازی رنگ‌ها روی بوم آشنا شدند و اثرهای رنگینی به وجود آوردند.
در این کارگاه خلاقیت و جسارت کودکان بااستفاده از رنگ‌ها بر روی بوم‌های سفید به تصویر کشیده شده است. حاصل این کارگاه حدود ۳۰ اثر نقاشی از کودکان بود که در این نمایشگاه به نمایش گذاشته شد و مورد توجه و استقبال بی‌نظیر بازدیدکنندگان، قرار گرفت. دانش‌آموزان شرکت‌کننده در این نمایشگاه هر کدام بیش از یک اثر را در این نمایشگاه به نمایش گذاشته‌اند.
سمیه گروسی‌نژاد
