در آغاز تن بود

در آغاز تن بود و از دیالکتیک تن و  شی، روان به وجود آمد و انسان خلق شد. انسان در آغازین روزهای زندگی خود براساس روند طبیعی به دو تیکه‌ تن و روان تقسیم شد. و انسان به کمک روان خود به پیش‌رفت ابزار پرداخت و از تن خود آگاهی حاصل کرد. تکامل تن، روان و ابزار منتج به ارزش اضافی شد و انسان توانست بیشتر از آنچه می‌خورد تولید کند و تا حدودی بر طبیعت حاکم شد و اجتماع انسانی به وجود آمد.

با وجود آمدن ارزش اضافه تضاد بین تن و روان شکل گرفت. تن که امر مادی بود؛ توسط روان به امر انتزاعی تبدیل شد و انسان از ارزش مصرفی‌ تن آگاهی به‌دست آورد و توسط روان خود به انقیاد آن پرداخت و مالک آن شد و بعد از آن به مبادله‌ تن دیگری پرداخت و تن ارزش مبادله‌یی خود را نیز کسب کرد؛ که این فرایند تا حال نیز ادامه دارد.

تضاد تن و روان در مناسبات فیودالیته و جامعه‌ پدرسالار در کار یدی و کار فکری نیز نمود یافته است که کار یدی پست و دون است و کار فکری متعلق به طبقه‌ اشراف.

در جامعه‌ پدرسالار که تمام ارزش‌های معنوی و مادی خانواده  به فرزند پسر انتقال پیدا می‌کند؛ پس کار فکری که ارزش بیشتر و بالاتری دارد؛ کاری مردانه است و کار یدی کار زنان. این فرایند باعث آن شد که زنان نیز که تحت ستم مناسبات نابرابر اقتصادی هستند؛ نیز به صورت فردی به تن بیشتر از روان ارزش قایل شوند. از طرف دیگر چنین تفکیکی زاده‌‌ فرهنگ و تربیت اجتماعی‌ است که در تلاش حفظ خانواده در جامعه‌ پدرسالار می‌باشد.

در خانواده که زن به عنوان عاملی برای تولید مثل، تولید مادی، خدمات سکسی و کار بی‌مزد در خانواده به‌رسمیت شناخته می‌شود؛ روان وی هیچ جایگاهی ندارد. چون مدیریت و تنظیم خانواده کاری‌ است فکری و مردانه. پس آنچه که زن را از دیگری متمایز می‌سازد؛ تن اوست. این تمایز آبش‌خور شناخت زن از خود و دیگری است. اما این تمایز نه در سطح اندیشه و پراتیک  بل در سطح تن به بررسی می‌گیرد. پس اولین تضاد بین من و دیگری، تضاد بین تن و روان زن است که اتفاق افتاده است؛ و دومین تضاد بین تن زنانه و تن مردانه است که به وقوع می‌پیوندد.

 زنان که براساس مناسبات اقتصادی و فرهنگی هنوز نتوانستند به این‌همانی تن و روان برسند؛ شناخت آن‌ها در سطح احساس باقی می‌ماند؛ اما این در حالی‌ است که تن زن بر اساس همین مناسبات در انقیاد جامعه پدرسالار است. پس تضادی که زنان بین خود و دیگری بر اساس تن می‌بینند؛ تضادی آگاهانه از خویشتن خویش نیست؛ بل تمایزی ا‌ست که جامعه‌ پدرسالار بین تن زنانه و دیگری ایجاد می‌کند.

در جامعه‌ پدرسالار ما که تا این حدود رسانه‌های جمعی رشد نکرده بودند؛ زنانگی زن از یک طرف بسته به توانایی تن وی برای تولید مثل، خدمات سکسی و کار بی‌مزد در خانواده بود و از طرف دیگر وابسته به برجستگی و بزرگی اندام زنانه‌شان. برجستگی و بزرگی اندام زنان که نشانه‌یی از سلامتی زن برای تولید مثل، خدمات سکسی و کار بی‌مزد در خانوده بود؛ با ظهور رسانه‌ها تبدیل به ایده‌آل‌های جامعه‌‌ مردسالار شد که از لحاظ اقتصادی توسعه یافته و ظرافت و تناسب را برتر می‌دانستند.

زنان از طریق رسانه‌ها احساس کردند که کلیشه‌های جامعه‌ پدرسالار بر تن آن‌ها تحمیل شده است و برای رهایی از کلیشه‌های جامعه‌ پدرسالار گرفتار ایده‌‌آل‌های جامعه‌ مردسالار غربی شدند که حس زیبایی‌شناختی آن‌ها از مفیدبودن افلاتونی به تناسب ارسطویی گرایش پیدا کرده بود.

اما این فرایند، تن زن را – که در بستر مادی باید به این‌همانی روان زن می‌رسید – تبدیل به یک امری کاملن انتزاعی کرد و زن را در  چنبره‌ مد و ایده‌آل‌های غربی گرفتار کرد و زنان جامعه‌ پدرسالار را بیش از گذشته نسبت به تنش بیگانه ساخت. اما این فرایند از تن به روان نبود؛ برعکس از روان به تن اتفاق افتاد. زنان که از یک طرف تمایز خود با دیگری را براساس تن می‌بینند؛ از طرف دیگر گرفتار ایده‌آل‌های غربی شده و از تن خود فراری هستند.

بعضی زنان برای ایجاد تمایز بین خود و حتا بین خود و زن دیگر نه براساس پراتیک و خود‌آگاهی بل براساس مد و ایده‌آل‌های غربی می‌پردازند و شخصیت خود را از این طریق با رنگ و لاب‌دادن با چند نظریه فمینیستی تبارز می‌دهند و اگر کسی بخواهد نقدی بر آن‌ها داشته باشد؛ با هنگ «زن ستیز» به آن، وی را از دور گفت‌وگو خارج می‌کنند و از طرف دیگر با کسب چنین شخصیتی به زنانی که به شکل دیگر می‌اندیشند و عمل می‌کنند؛ نیز به چشم حقارت می‌بینند.

همان‌طور که جامعه‌ پدرسالار با انقیاد کشاندن تن زن، آن را در سطح اجتماعی مخفی می‌کند و به زن اجازه‌ حضور تن او را نمی‌دهد؛ جامعه‌ مردسالار و سرمایه‌داری با تحمیل ایده‌آل‌های بازار از طریق رسانه‌ها بر تن زن، زن را با دو انتخاب اجباری رو به رو می سازد؛ یک آن که زن تن خود را مخفی کند که این برگرفته از احساس بدی است که نسبت به خود دارد و دیگر آن که تن خود را طبق ایده‌آل‌ها بتراشد.

همچنین این توهم را در ذهن زن به وجود می‌آورد که اجازه دارد که از تن خود آن طور که می‌خواهد استفاده کند و حق انتخاب دارد؛ اما با تراشیدن پوسته‌ این موضوع، ما متوجه می‌شویم که نگاه کالایی به تن زن هنوز وجود دارد و انتخاب‌ها از طریق مد و ایده‌آل‌های غربی برزنان تحمیل می‌شود.

طارق سعیدی؛ استاد دانشگاه هرات