مرحله اجرایی تاپی (TAPI) با اشتراک رییسان‌جمهور افغانستان و ترکمنستان، وزیر دولت در امور خارجه هند و صدر اعظم پاکستان آغاز شد. مراسم آغاز به‌کار این پروژه در شهر هرات روز جمعه ۳حوت با کلی امید و نشاط برگزار شد.
رییس‌جمهور غنی، تاپی را یک پروژه نه، یک کریدور(دهلیز) انکشاف منطقه‌یی خواند و گفت: این پروژه چندملیتی منافع و امنیت منطقه‌یی ما را تضمین می‌کند. رییس‌جمهور افزود: «این پروگرام، گاز می‌آورد، انرژی می‌آورد، برق می‌آورد و زندگی می‌آورد.»
رییس‌جمهور همچنان از مساعدت‌ها و کمک‌های جهانی سپاس‌گذاری کرد و افزود: همکاری‌های منطقه‌یی ما را از فقر نجات می‌دهد.
وی علاوه کرد: «ما افغان‌ها با هیچ کشور دشمنی نداریم و فقط تلاش می‌کنیم منافع ملی خود را حفظ کنیم.» رییس‌جمهور کشور ابراز توقع کرد که این قدم مهم بتواند بستری برای همکاری‌های وسیع و بیشتر منطقه‌یی شود.
قربان قلی بیردی محمدوف، رییس‌جمهور ترکمنستان، تاپی را عامل همگرایی منطقه تعریف کرد و از کشورهای هم‌کار خواهان تامین امنیت جدی برای این برنامه شد.
وی از ادامه همکاری‌های ترکمنستان با افغانستان و منطقه سخن گفت و بر تسریع و تقویت برنامه‌های ترانزیت در سطح منطقه از طریق افغانستان تاکید کرد.
شاهد خاقان عباسی، صدر اعظم پاکستان، نیز تاپی را عامل تقویت همکاری منطقه‌یی تعریف کرد و گفت: پاکستان متعهد به‌صلح و ثبات در افغانستان می‌باشد و کامیابی افغانستان کامیابی منطقه است.
ام جی اکبر، وزیر دولت در امور خارجه هند، با تعبیر افغانستان قلب آسیا گفت: دست‌هایی تلاش کردند که این قلب را آسیب بزنند ولی مقاومت مردم افغانستان معجزه تاریخ است. اکنون با تپیدن این قلب انرژی در تمام آسیا جاری خواهد گشت.
او از تاپی به عنوان مهم‌ترین خط انتقال انرژی در قرن بیست و یک یاد کرد و گفت: تاپی برای هند از اهمیت زیاد برخوردار است. هند از جمله اقتصاد‌های بالنده در قرن حاضر است که به‌شدت نیازمند انرژی است.
تاپی پروژه انتقال انرژی گاز ترکمنستان از طریق افغانستان به‌بازار‌های انرژی پاکستان و هند است. سالانه 33میلیون متر مکعب گاز از طریق همین پایپ لاین به‌هند و پاکستان منتقل می‌شود.
این پروژه بزرگ چندملیتی که در سال 2015 با توافق چهار کشور هم‌کار آغاز شد در سال 2019 به‌بهره‌برداری می‌رسد.
برای اعمار خط لوله گاز تاپی 22.5 میلیارد دالر در نظر گرفته شده است که از 1814 کیلومتر طول آن 816 کیلومتر از خاک افغانستان می‌گذرد. یعنی به‌این ترتیب در جریان اعمار این پروژه ده‌ها هزار تن کارگر استخدام می‌شود که برای افغانستان از اهمیت خاص دارد.
کشور ما در ده سال اول، سالانه از این خط لوله 500میلیون مترمکعب گاز حق دارد و به ترتیب در ده سال دوم این رقم به یک میلیارد متر مکعب می‌رسد و در ده سال سوم یعنی بعد از سی سال، سالانه حق دارد 1.5 میلیارد متر مکعب گاز از تاپی مصرف کند.
از جهت دیگر افغانستان سالانه 400 میلیون دالر از بابت حق ترانزیت تاپی نصیب می‌شود. در کنار آن دهلیز اقتصادی منطقه‌یی نیز که مسیر واحد انتقال گاز، برق، خط آهن، جاده و فایبر نوری از شمال به‌جنوب است، از همین مسیر می‌گذرد که دارای ویژگی‌ها و مزایای زیاد برای افغانستان است.
لین انتقال برق 500 کیلوولت تاپ TAP ترکمنستان نیز از طریق افغانستان به‌پاکستان، عوایدی در حدود سالانه 110 میلیون دالر به‌عنوان حق ترانزیت برای افغانستان دارد.
امتداد خط فایبر نوری از همین مسیر با تطبیق «جاده ابریشم دیجیتالی»، افغانستان کشورهای همسایه و منطقه را باهم پیوند می‌دهد و اتصال شبکه ملی خط آهن از آسیای میانه از طریق افغانستان به‌پاکستان و جنوب آسیا بخش دیگری از این برنامه است.
همزمان با آغاز کار اولین سب‌استیشن تاپی در ولسوالی گذره هرات، خط آهن بندر تورغندی به‌طول 13کیلومتر با هزینه 10.5میلیون دالر به‌حمایت مالی ترکمنستان به‌بهره‌برداری رسید.
تاپی، تاپ، خط آهن و فایبرنوری از ولایت‌های هرات، نیمروز، فراه، هلمند و قندهار می‌گذرد که به لحاظ اقتصادی به‌طور خاص برای این پنج ولایت کشور به‌طور عام برای اقتصادی ملی افغانستان از اهمیت فوق العاده‌یی برخوردار است.
استفاده از گاز تاپی و برق تاپ، برای این پنج ولایت افغانستان به‌شکل مداوم از مزیت‌های مستقیم این برنامه چندبعدی و چند ملیتی است.
این پروژه بزرگ چندبعدی از طریق افغانستان دو مارکیت بزرگ اقتصادی منطقه‌یی آسیای میانه و آسیای جنوبی را به‌هم وصل می‌کند که نتیجه آن انکشاف و رشد سریع صنایع، تجارت و اقتصاد منطقه‌یی را بدنبال خواهد داشت.
افغانستان محاط به خشکه، اینک با عملی‌شدن پروژه‌های تاپی، تاپ، کاسا 1000، خط آهن، فایبرنوری و … به‌محور اتصال منافع اقتصادی منطقه‌یی مبدل می‌شود که در این صورت رشد اقتصادی، انکشاف صنایع و بهبود اقتصاد ملی کشورهای آسیای جنوبی و آسیای میانه شدیدن به امنیت و ثبات کشور ما وابسته می‌شود.
با اجرایی‌شدن این پروژه‌ها: بندر چابهار، راه لاجورد، جاده ابریشم و… کشور ما عملن به‌محل اتصال شرق آسیا و خاورمیانه مبدل می‌شود و به‌این ترتیت از طریق آسیای میانه اقتصاد‌های بالنده آسیایی را به‌اروپا وصل می‌کند.
اجرایی‌شدن چنین پروژه‌های چندملیتی به‌امینت و ثبات در کشور ما کمک می‌کند که پس از این افغانستان در معادلات منطقه‌یی به‌موقعیت برتری دست می‌یابد. کلید ثبات اقتصادی و توسعه اقتصادی و همکاری‌های منطقه‌یی در دست افغانستان می‌افتد و پس از آن هیچ کشوری قادر به‌تخریب امنیت و ثبات کشور ما نخواهد شد.
پاکستان در چندین دهه اخیر به‌دلیل در اختیار داشتن بنادر آبی از دولت افغانستان باج‌گیری کرده است و حتا برنامه‌های سیاسی خود را از این مسیر نیز تعقیب می‌کرد؛ اما بعد از این پاکستان خواهد بود که در برابر سیاست‌های منطقه‌یی افغانستان تمکین می‌کند.
بدون تردید برنامه چندبعدی و چندملیتی تاپی، همان‌طور که مفادهای کلانی برای افغانستان و کشورهای هم‌کار دارد، چالش‌ها و سنگ‌اندازی‌هایی را نیز در فرارو دارد. از این‌رو تطبیق بی‌عیب و نقص این برنامه به همکاری نزدیک و صادقانه کشورهای هم‌کار و حتا همکاریی سازمان ملل متحد را نیاز دارد.
اساسی‌ترین اصل موفقیت پروژه تاپی همکاری صادقانه کشورهای هم‌کار به‌خصوص پاکستان را می‌طلبد؛ زیرا هراس‌افگنی و افراط‌گرایی اسلامی که بیش از دو دهه است امنیت و بهبود اقتصاد در کشور ما را تهدید می‌کند، از جانب پاکستان حمایت می‌شود. حالا لازم آن است که کشورهای هم‌کار ضمانت کافی از جانب پاکستان برای حراست از امنیت تاپی بگیرند.
سید امین بهراد
