قزاقستان، بزرگ‌ترین کشور آسیای مرکزی، عضویت غیردایمی خویش را در شورای امنیت سازمان ملل به اتمام رسانید. برای دو سال، این کشور هر گونه تلاش را برای تقویت مفاد این سازمان، به عنوان مدیر سیاسی جهان در زمینه امنیت، انجام داد.
از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، قزاقستان در وضعیت دشواری قرار گرفت. “میراث” اتحاد شوروی به طور خودکار جمهوری را به یکی از بزرگ‌ترین قدرت‌های هسته‌یی در جهان تبدیل کرد. در سال 1991، قزاقستان چهارمین قدرت هسته‌یی جهان بود. با این حال در سال 1992 جمهوری تصمیم به محدود کردن برنامۀ هسته‌یی و به‌طور کامل از سلاح‌های هسته‌یی انکار نمود. اولین و تا کنون «تنها» کشوری در جهان است که داوطلبانه از سلاح نفوذ انکار کرده است. از همان زمان، قزاقستان در صحنه جهانی به دنبال سیاست حل مسالمت‌آمیز هر نوع درگیری و گسترش حداکثر پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌یی است.
در جریان ریاست در شورای امنیت سازمان ملل متحد (جنوری سال 2018)، قزاقستان نشست ویژه را در مورد عدم گسترش سلاح‌های کشتار جمعی و اقدامات اعتماد‌سازی برگزار کرد. اعلامیه منحصر به فرد رییس شورای امنیت سازمان ملل متحد تصویب شد.
در آن اشاره گردیده بود که یک استراتژی جامع جلوگیری از اختلافات باید شامل هشدار زودهنگام، استقرار‌گیرانه، میانجی‌گری، حفظ صلح، عدم گسترش سلاح، اقدامات پاسخ‌گویی و ایجاد صلح پس از جنگ باشد. در کنار این مسایل، در این سند برای اولین‌بار مسایل مربوط به عدم گسترش سلاح‌های کشتار جمعی شامل گردید، که اهمیت این سند را آشکار می‌سازد.
در عین حال، قزاقستان به‌عنوان یکی از مبتکران تغییر سازمان ملل متحد به یک ساختار سازگار، یک‌پارچه و کارآمد عمل نمود، به این معنی که این سازمان باید از ابزارهای پیش‌گیری از اختلافات و دیپلماسی پیش‌گیرانه استفاده نماید، ازجمله از طریق همکاری با سازمان‌های منطقوی و شبه منطقوی.
شامل شدن آخرین بند در بیانیه شورای امنیت نشان‌دهندۀ اعتراف سازمان ملل متحد بر میزان نفوذ در فرآیندهای سیاسی انجمن‌های مختلف منطقه‌یی، از جمله کشورهای در حال توسعه می‌باشد که در G20 نیستند.
به گفته قزاقستان، شورای امنیت در وضعیت فعلی خود، دیگر واقعیت‌های جهان را انعکاس نمی‌دهد. به این دلیل که بازیکنان کلیدی شورای امنیت سازمان ملل متحد ظهور مراکز قدرت‌های جدید که در دو دهه گذشته ظهور کرده‌اند، نمی‌پذیرند. اول‌تر از همه، ما در مورد تاثیر رو به رشد سکتور در حال توسعه بالای اقتصاد و سیاست جهانی صحبت می‌کنیم.
آستانه بر گسترش تعداد و ترکیب اعضای دایمی شورای امنیت با شامل ساختن نمایندگان همه مناطق جهان (از جمله آفریقا، امریکای لاتین و جنوب شرق آسیا) تاکید دارد. در عین حال، قزاقستان طرفدار بسته‌های اصلاحاتی است که در چارچوب آن مسایل مربوط به حق وتو، رابطه بین مجمع عمومی و شورای امنیت را بررسی کند.
در واقع، تاثیرات این موقف قزاقستان در تصویب تصامیم شورای امنیت درباره وضعیت خاورمیانه، سوریه و کوریای شمالی ظاهر گردید و نشان داد که جهان در حال توسعه می‌تواند در برابر فشار منافع سیاسی قدرت‌های بزرگ ازجمله ایالات متحده و روسیه به‌عنوان یک وزنه‌بردار تبدیل شود.
به‌عنوان مثال، علی‌رغم لابی‌های ایالات متحده به‌خاطر تقویت تحریم‌ها علیه کوریای شمالی و حتی تصویب یک عملیات نظامی علیه این کشور {در آینده}، آستانه پیشنهاد تهیه نقشه راه برای آزادسازی کوریای شمالی از زرادخانه هسته‌یی را کرد، با ذکر این‌که قدرت‌های هسته‌یی باید تضمین‌های جدی را به کوریای شمالی بدهند.
رییس‌جمهور قزاقستان، با سخنرانی در نشست شورای امنیت، پیشنهاد کرد که تقسیم کشورها را به بلوک‌های نظامی باید متوقف ساخت، زیرا “وجود آن‌ها تحریک‌آمیز و بی‌معنی است” و تنها بازگشت به زندگی بین‌المللی اعتماد سیاسی و یک گفتگوی سیستماتیک می‌تواند به حل سازنده مشکل هسته‌یی کوریای شمالی کمک کند.
در عین حال، قزاقستان، که حاضر به حمایت از موضع امریکا در مورد تقویت تحریم‌ها علیه کوریای شمالی نبود، موضع مسکو را در کاهش فشار تحریم علیه پیونگ یانگ پشتیبانی نکرد، با این تصور که به مسایل تحریم‌ها تنها پس از اقدامات واقعی برای حل‌وفصل وضعیت شبه جزیره کوریا می‌توان برگشت.
سخنرانی قزاقستان در شورای امنیت در رابطه به موضع بی‌قراری در منطقه، انگیزه‌یی برای بازگشت به گفتگو بین دو کوریا گردید.
یکی دیگر از دستاوردهای قزاقستان تعادل درگیری در حال توسعه بین ایالات متحده و روسیه در مورد سوریه است. در اینجا قزاقستان نیز موضع بی‌طرف را اختیار نمود، اجازه نداد تا بلوک‌های نظامی بر موضع‌شان پافشاری نمایند. به ویژه، قزاقستان از طرف کشورهای در حال توسعه از قطعنامه ایالات متحده برای ایجاد یک مکانیزم جدید برای بررسی حملات شیمیایی در سوریه حمایت نکرد. در عین حال، در مورد قطعنامه روسیه، که خواستار «متوقف شدن فوری تجاوز علیه سوریه» بود، خود‌داری کرد.
موقف قزاقستان، که توسط بسیاری از اعضای شورای امنیت پشتیبانی شد، بر اساس حل‌وفصل درگیری داخلی در سوریه به وسیلۀ ابزار سیاسی و دیپلماتیک بود. در عین حال، تمام احزاب درگیری داخلی در سوریه توافق خود را برای گفتگوی سیاسی که توسط آستانه پیشنهاد شده بود، ابراز کردند.
پروسه آستانه (چارچوب مذاکره‌یی که توسط قزاقستان پیشنهاد شده بود) در تاریخ جنگ داخلی سوریه برای اولین‌بار بود، زمانی‌که در جریان مذاکرات برای صلح گرد میز گفتگو نمایندگان دولت سوریه و مخالفان آن حضور یافتند. این روند همچنین با حضور نمایندگان سازمان ملل متحد و کشورهای ضمانت‌کننده (روسیه، ترکیه، ایران) برگزار شد. ایالات متحده به عنوان یک کشور ناظر اشتراک داشت.
نتیجه مهم کار قزاقستان در شورای امنیت سازمان ملل متحد لابی برای تأثیرگذاری سیاسی در شورای امنیت بود. شورای امنیت از توصیه به اعلامیه‌های سیاسی تغییر موضع کرد، و اولین آن اعلامیه رییس شورای امنیت بود؛ سند در مورد تقویت اقدامات احیای اعتماد در چارچوب عدم گسترش سلاح‌های کشتار جمعی.
قزاقستان همچنین برای تصویب قانون، برای دستیابی به یک جهان بدون تروریزم در مجمع عمومی سازمان ملل متحد لابی کرد. سند پیشنهادشده توسط این کشور به‌عنوان یک رویداد مهم در تقویت سیستم سازمان ملل متحد علیه تروریزم و توسط وزرای خارجه و نمایندگان عالی بیش از 70 کشور جهان امضا شد.
قزاقستان در دوران ریاست خود در چندین تشکیلات سازمان شورای امنیت سازمان ملل توجه خاص را به آسیای مرکزی و افغانستان متمرکز نمود. (از جمله به این دلیل که اولین کشور از منطقه در شورای امنیت سازمان ملل متحد انتخاب شد).
به ابتکار قزاقستان، اولین مأموریت هیات شورای امنیت سازمان ملل از سال 2010 به این‌سو در ماه جنوری سال گذشته به افغانستان سازماندهی شد. این سفر به شورای امنیت اجازه داد که وضعیت را از درون درک کند و تصویر واقعی از منافع و اولویت‌های واقعی کشور و شهروندان آن‌را به نمایش بگذارد.
اعلامیه رییس شورای امنیت سازمان ملل متحد که کمی بعد از پایان مأموریت کابل تصویب شد، بر اهمیت توسعه همکاری‌های منطقه‌یی، بین‌المنطقه‌یی و بین‌المللی برای تأمین صلح، ثبات و توسعه پایدار در افغانستان و آسیای مرکزی تاکید می‌کند. این سند همچنین حاوی نکات مهم در مورد پشتیبانی آن توسط شورای امنیت برای تلاش‌های مشترک کشورهای منطقه برای گسترش منطقه صلح، همکاری و رفاه است.
حضور قزاقستان در شورای امنیت نشان داد که جذب کشورهای با‌نفوذ از جهان در حال توسعه به سیاست مدیریت جهانی، نتایج بسیار خوبی را در پی دارد، نه تنها به رشد کارآیی پروسه حل اختلافات می‌انجامد، بل در کل رویکردها را نسبت به درک تصویر جدید از جهان تغییر می‌دهد.
به‌طور کلی، این کار منجر به افزایش نفوذ شورای امنیت سازمان ملل در فرآیندهای موجود می‌شود و این کار در برابر پس‌زمینه اعتبار آسیب‌دیده در دهه‌های گذشته بسیار مهم است.
نویسنده: هادی احمد
