شاه‌حسین مرتضوی
از سال 1383 تا بهار 1395 به حیث روزنامه‌نگار در رسانه‌های مختلف کشور انجام وظیفه کرده‌ام. در کنار مدیران رسانه‌ها، مسوولان نهادهای خبری و خبرنگاران عزیز برای تامین حقوق خبرنگاران، داشتن قوانین خوب و حمایت از آزادی بیان داد‌خواهی کرده‌ام.
تجربه کار در رسانه‌ها برای من آموزنده و جالب بود. نشر بیش از 50 گزارش تحقیقی در حوزه‌های مانند غصب زمین، تاراج معادن، قاچاق مواد مخدر و… از سوی روزنامه هشت صبح که آن روزها به حیث سردبیر آن روزنامه کار می‌کردم، کار دشوار اما، بی‌نظیر بود.
هرچند در گذشته به محتوای گزارش‌های تحقیقی توجهی صورت نمی‌گرفت، اما حالا براساس هدایت رییس‌جمهور گزارش‌های تحقیقی در شورای عالی حاکمیت قانون مورد بررسی قرار می‌گیرد.
پس از توافق بن سه موضوع مهم به حیث موضوعات چالش‌برانگزیر در تامین رابطه میان حکومت و رسانه‌ها مطرح بوده است.
هم در حکومت قبل و هم در دوران حکومت وحدت ملی گام‌ها و اقداماتی در راستای حمایت از آزادی بیان و فعالیت آزاد رسانه‌ها صورت گرفته است.
دسترسی به معلومات
یکی از موضوعات بحث‌برانگیز میان رسانه‌ها و حکومت موضوع دسترسی به معلومات است. در حکومت‌های قبل زمانی که خود نیز روزنامه‌نگار بودم از مجموع سخنگویان حکومت صرف سخنگویان ریاست جمهوری، زمری بشری سخنگوی وقت وزارت داخله، ظاهر عظیمی سخنگوی وقت وزارت دفاع ملی و سخنگوی امنیت ملی قابل دسترس و شناخته‌شده برای رسانه‌ها بود.
اکنون براساس حکم ریاست جمهوری تمام ادارات موظف‌اند که در کنار سخنگوی رسمی حداقل سه تن دیگر برای رسانه‌ها قابل دسترس باشند. هم اکنون در کابل 60 سخنگو از ادارات مختلف قابل دسترس‌اند و در ولایات به شمول سخنگویان والی‌ها، زون‌ها و قول اردوها بیشتر از صد تن مصروف اطلاع‌رسانی‌اند.
خوشبختانه قانون دسترسی به معلومات اکنون نافذ است و در سطح کشورهای جهان مقام نخست را دارد. این قانون ضرورت به اجرا و عملی‌شدن دارد. همکاری کمیسیون نظارت بر دسترسی به معلومات، نهادهای خبرنگاری، رسانه‌ها و حکومت سبب خواهد شد تا قانون یادشده به شکل درست آن عملی شود.
نهادهای خبرنگاری تنها به نشر اعلامیه‌ها پس از رویدادهای صورت گرفته اکتفا و بسنده نفرمایند. این نهادها می‌توانند حکومت و همه ادارات دولتی را در قسمت اطلاع‌رسانی همکاری کرده و مشوره‌های سازنده ارایه کنند. همچنان روی فرهنگ دسترسی به معلومات ضرورت به بحث‌های مهم و سازنده است تا موانع عمده شناسایی گردد.
این قانون مربوط به یک دوره خاص از حکومت‌ها و افراد مسوول در دفاتر سخنگویی نمی‌باشد. این قانون قاعده کار را برای همه وقت و زمان فراهم و تامین می‌کنند. از این جهت همه با هم برای اجرایی شدن آن باید مشترک کار کنیم.
امروز دسترسی به معلومات و سخنگویان نسبت به همه دوره‌ها بهتر شده است، اما بسنده و کافی نیست. کافی است شما برای 24ساعت رسانه‌های تصویری را مانیتور کنید. در هر خبر، بحث و نشست‌ها مقامات حکومتی و سخنگویان ادارات حضور دارند. نفس این حضور می‌تواند یک قدم مهم باشد.
اما برای درازمدت راه اساسی و بنیادی، ایجاد بانک‌های معلوماتی است که به صورت آنلاین برای همه قابل دسترس باشد. همچنان طبقه‌بندی اسناد می‌تواند توسط کمیسیون دسترسی به معلومات فرصت بهتری را فراهم کند.
تامین مصونیت خبرنگاران
هم در حکومت قبل و هم در حکومت فعلی مواردی از خشونت علیه رسانه‌ها به نشر رسیده است. همه به‌یاد داریم که در داخل تالار مجلس بالای کمره یکی از رسانه‌ها حمله شد. یکی از والیان حکومت وقت در حضور وزیر داخلۀ وقت با سیلی به خبرنگار یکی از رسانه‌ها زد. همچنان در ولایات نیز مواردی از بدرفتاری‌ها به نشر رسیده است. در کنار آن حمله‌های خونین از سوی تروریستان علیه دفاتر رسانه‌ها و خبرنگاران صورت گرفته است. حمله بالای موتر کارمندان طلوع، حمله بالای تلویزیون شمشاد، حملاتی که در برخی ولایات بالای دفاتر رسانه‌ها صورت گرفت سبب شد تا حکومت برای تامین امنیت دفاتر رسانه روی یک طرزالعمل مشخص در همکاری با رسانه‌ها کارکند. این طرزالعمل نهایی شد. اکنون کمیته مشترک تحت ریاست معاون دوم ریاست جمهوری با حضور نمایندگان باصلاحیت ادارات مختلف در رابطه به امنیت خبرنگاران، رسیدگی به دوسیه‌های خشونت علیه خبرنگاران و هماهنگی میان حکومت و رسانه‌ها کار می‌کند. این کمیته دست‌آورد‌های خوبی داشته و برای اولین‌بار است که دوسیه‌های خشونت علیه خبرنگاران از فراموشی بیرون شده مورد رسیدگی قرار گرفته است. کمیته مشترک یک الگو و تجربه موفق در همکاری میان رسانه‌ها و حکومت است. به هر پیمانه این کمیته حمایت شود مشکلات موجود می‌تواند بهتر حل گردد.
تامین حقوق خبرنگاران
خبرنگاران رسانه‌های زیاد از فقدان قرار‌داد‌های کاری در رسانه‌های خصوصی شکایت دارند. این موضوع نیز ضرورت به همکاری حکومت، مدیران رسانه‌ها و نهادهای خبرنگاری دارد. متاسفانه در سا‌ل‌های گذشته کمتر به این موضوع توجه شده است. هر خبرنگار حق دارد در مطابقت به قانون قرار داد واضح کاری داشته باشد. حکومت در این مورد آماده هر نوع همکاری است. از نهادهای خبرنگاری نیز انتظار می‌رود که روی این موضوع کار بیشتر صورت گیرد. کوشش جمعی صورت گیرد تا حقوق خبرنگاران حد اقل در حوزه کاری شان نادیده گرفته نشود.
صندوق حمایت از خبرنگاران
حکومت مشکلات رسانه‌ها و خبرنگاران را به خوبی درک می‌کند. به همین دلیل بعد از دریافت گزارش‌ها در مورد جریمه‌های مالیاتی برخی رسانه‌ها این جریمه‌ها عفو و در مواردی برای مدت طولانی قسط‌بندی شد. این اقدام حکومت فرصت یک گام خوبی در راستای حمایت از رسانه‌های بود که با مشکلات جدی مواجه شده‌اند.
همچنان حکومت و شخص رییس‌جمهور برای حمایت از صندوق خبرنگاران مستقیم همکاری کرد. کمک حکومت همه‌ساله برای صندوق حمایت از خبرنگاران درج بودجه رسمی خواهد شد.
کوشش‌ها جریان دارد تا کمک‌های بیشتری برای صندوق جذب گردد.
مدیریت خوب و سالم برای صندوق سبب خواهد شد تا همه خبرنگاران از آن مستفید گردد.
تعهد به حمایت از آزادی بیان
رییس‌جمهور غنی و حکومت در مطابقت به قانون متعهد به حمایت از آزادی بیان است. کشوری که تجربه‌های طولانی حکومت‌های سلطنتی، دیکتاتوری و طالبان را در کار نامه دارد اکنون در فضای باز آزادی نفس تازه می‌کشد.
در افغانستان ما سانسور قبل و بعد از نشر نداریم، خبرنگار زندانی نداریم، برخی رفتارهایی‌که از سوی مقام‌های امنیتی در برخی مراسم و محافل صورت گرفته است عاجل تعقیب شده است.
هیچ مقام حق توهین، برخورد غیرقانونی با خبرنگاران و رسانه‌ها را ندارند.
همکاری متقابل، بحث‌های سازنده
آزادی بیان در افغانستان محصول مبارزات جمعی ملت افغانستان است. این دست‌آورد مهم را همه باهم باید پاسداری کنیم، اکنون بعد از گذشت 18سال وقت آن رسیده است تا نهادهای خبرنگاری، مدیران رسانه‌ها و حکومت به صورت جمعی و مشترک مسیر طی شده را مورد بازخوانی قرار دهند. مشکلات که در برابر رسانه‌ها قرار دارد تشخیص شود. پیشنهادهایی که برای بهبود و اصلاح کمک می‌کند از سوی نهادهای خبری و مدیران رسانه‌ها به صورت مکتوب و یا در قالب بحث‌های سازنده شریک شود.
حکومت متعهد به هرنوع همکاری سازنده در تمام عرصه‌های مربوط به حوزه رسانه‌هاست. پیشنهاد‌های مکتوب و صحبت‌های همکاران رسانه‌یی می‌تواند حکومت را در راستای حمایت از آزادی بیان و فعالیت آزاد رسانه‌ها کمک کند.
بعد از سال‌ها تجربه کاری اکنون وقت آن است تا نهادهای صنفی خبرنگاران روی موضوعات بنیادی تمرکز فرمایند. مشکلات مالی رسانه‌ها، فقر محتوایی در برخی رسانه‌ها، نگرانی برخی اقشار از جمله علما از برخی برنامه‌های برخی رسانه‌ها و… همه ضرورت به بحث دارد.
همچنان انتقادهای که متوجه حکومت در برخورد بارسانه‌ها و اطلاع‌رسانی است نیز به صورت جدی می‌تواند مورد بحث‌های سازنده قرار گیرد.
ما همه مسوولیت داریم تا میراث خوب و ماندگاری را برای نسل‌های بعد از خود به‌یادگار بگذاریم، تاریخ درباره آزادی بیان در افغانستان در دوره‌های مختلف قضاوت خواهد کرد. ما همه تلاش کنیم تا عصر ما عصر طلایی در عرصه حمایت از آزادی بیان و گردش آزاد اطلاعات باشد.
روز مطبوعات
به مناسبت روز مطبوعات یک بار دیگر اعلام می‌کنم که خود را عضو خانواده مطبوعات دانسته و همه‌وقت و در همه حال حامی آزادی بیان خواهم بود. نفرین‌های دوستان را در فضای مجازی وحقیقی نادیده گرفته و دست دوستی به سوی همه خبرنگاران و نهادهای خبری خواهم داشت. حمایت از آزادی بیان وظیفه همه است. چه روزنامه‌نگار باشیم و چه مامور حکومت!
