بسم‌الله نادری
پول افغانی از دو ماه به این‌سو ارزش خود را در برابر اسعار خارجی به خصوص دالر از دست داده و طی هفتۀ گذشته به بلندترین حد ممکن رسیده‌است.
با صعود نرخ دالر در برابر پول افغانی، بهای بسیاری از کالاهای مصرفی نیز در بازارهای کشور بلند رفته‌است.
شماری از آگاهان اقتصادی بر این باورند که ارزش غیر ثابت پول افغانی باعث می‌شود تا خرید و فروش کلان در بازارهای عمده و پرچون به دالر انجام شود که این خود به اقتصاد افغانستان آسیب جدی وارد می‌کند.
به گفتۀ آگاهان، اگر حکومت برای جلوگیری از بلند رفتن ارزش دالر در برابر افغانی یک استراتیژی بلندمدت ایجاد نکند، بدون شک ارزش پول افغانی و نرخ کالا در بازار تا دو برابر نیز افزایش خواهد یافت.
ارزش پول
دلیل ضعف ارزش پول یک کشور در برابر پول کشورهای دیگر علاوه بر قدرت اقتصادی، تابع عوامل متعدد است. در اصل، ارزش پول یک کشور در نهایت تابع دریافت‌های ارزی آن کشور (شامل ارز ناشی از صادرات، سرمایه‌گذاری خارجی، کمک مالی) در مقایسه با پرداخت‌های ارزی (واردات، سرمایه‌گذاری در خارج، هزینۀ اقدامات سیاسی و نظامی در خارج و کمک به کشورهای دیگر) باید باشد. اگر پرداخت‌های ارزی بیش از دریافت‌ها باشد، نرخ ارز خارجی افزایش می‌یابد.
کاهش ارزش پول ملی، در سیاست پولی مدرن، عبارت است از کاهش ارزش واحد پول یک کشور، نسبت به قیمت طلا یا سایر پول‌های خارجی. این اتفاق باعث افزایش میزان صادرات و دشواری واردات کالا می‌شود، زیرا کشورهای دیگر کالاهای این کشور را ارزان دریافت می‌کنند. این پدیده بر تجارت، صنعت و بازار کشور تأثیر منفی دارد و باعث کاهش قدرت خرید می‌گردد.
ارزش پول افغانی
خان‌جان الکوزی، عضو شورای عالی اقتصادی می‌گوید: بدون شک افزایش نرخ ارز خارجی در برابر پول افغانی، بر اساس یک استراتیژی بسیار قوی باید گرفته شود.
او تبدیل شدنِ دالر را به پول رایج، در بازار برای اقتصاد افغانستان بسیار خطرناک خوانده گفت:«درست است که ارزش دالر در برابر پول افغانی بالا خواهد رفت؛ اما این بار افغانستان نظام سیاسی با ثبات دارد و مثل گذشته دالر در بازار خرده فروشی‌ها رایج نخواهد شد.»
این اظهارت آقای الکوزی در حالی بیان می‌شود که همزمان با بلند رفتن نرخ دالر در برابر پول افغانی، بسیاری از خرید و فروش‌ها در بازارهای افغانستان از پول افغانی به دالر تبدیل شده است. او گفت حکومت با همکاری بازرگانان می‌تواند برای این مشکل یک راه حل پیدا کند، اما این مشکل به گونه اساسی حل نخواهد شد.
محمدرضا صادقی آگاه مسایل اقتصادی اما، وضعیت بازار را نگران‌کننده خوانده گفت: «حکومت خودش را به هر دری که بزند باز هم این کنترول بازار است که از دست حکومت خارج شده است و نظام اقتصادی افغانستان دارد بدترین روزهای خودش را تجربه می‌کند.»
او می‌گوید: حکومت باید فرصت‌های بیشتری را از دست ندهد و برای بیرون‌رفت از این بحران مالی، گام‌های عملی بردارد، در غیر این صورت، تاریخ تکرار خواهد شد و یک‌بار دیگر کالا در بازارهای افغانستان بر اساس اسعار خارجی معامله خواهد شد.
او از دهۀ هفتاد به عنوان یک نمونه یاد کرده گفت: یک‌بار پاکستان تمام نظام اقتصادی افغانستان را در اختیار گرفت که تمام معامله‌های اقتصادی در برخی نقاط بر اساس پول کلدار انجام می‌شد.
آقای صادقی گفت: این روند تا هنوز در بسیاری از ولایات کشور جریان دارد و حکومت هیچ‌کاری برای مدیریت این وضعیت ندارد و یا نتوانسته است که بازار را در اختیار بگیرد. او دلیل بحرانی شدن بازار را نبود امنیت، مدیریت ناسالم واردات و صادرات و گرم شدن کمپاین‌های انتخاباتی عنوان می‌کند.
آقای صادقی گفت: رییس‌جمهور غنی این روزها سرگرم بازی‌های سیاسی و انتخاباتی است و مدیریت اقتصادی به فراموشی سپرده شده است و در صورت که نظارت اندک هم وجود داشته باشد آن مقامات که دست‌شان در تجارت‌های کلان دخیل است به سود خودشان تغییر می‌دهند.
این آگاه اقتصادی بر این باور است که تا زمان ختم پیکارهای انتخاباتی مدیریت اقتصاد در کشور کار سختی است و کشورهای که با افغانستان تجارت دارند تا آن زمان زهرشان را می‌پاشند. در حال حاضر بسیاری از معاملات خُرد و ریز در بازارهای کابل نیز به دالر انجام می‌شود که این خود یک آسیب جدی بر اقتصاد کشور است.
به گفتۀ وی، در صورت ادامۀ این روند، شهروندان باید پیاز و کچالو را برای خوراک روزمره‌شان نیز به دالر خریداری کنند.
عباسی افغان، یکی‌دیگر از آگاهان اقتصادی نیز بر این باور است که حکومت در مدیریت اقتصادی گرفتار سوء مدیریت شده و ادامه این روند به سود شهروندان و نهادهای اقتصادی نیست.
او در وضعیت فعلی راه‌حلی برای بیرون‌رفت از این مشکل نمی‌بیند و تاکید دارد که حکومت باید در این راستا خودش را برای ایجاد یک استراتیژی جدید اقتصادی آماده کند.
او می‌گوید: حکومت در جنگ روانی اقتصادی نیز میدان را باخته است و شهروندان از نگاه روانی هم که شده تلاش دارند بیشتر معاملات خودشان را با پول افغانی انجام ندهند.
آقای عباسی گفت: در این جنگ باید حکومت برای مدیریت روانی شهروندان نیز برنامه داشته باشد. در غیر آن، این مردم است که تصمیم می‌گیرند با سرنوشت اقتصادی‌شان چگونه برخورد نمایند. مدیریت روانی اقتصاد، یکی از مشکل‌ترین موارد در حوزۀ اقتصادی است که شهروندان را آمادۀ پذیرش هر نوع معامله با ارزی که حکومت می‌خواهد می‌سازد.
از سوی دیگر عباسی افغان، نبود کارخانه‌های تولیدی و کمک‌های جامعۀ جهانی را یکی از عوامل بلند رفتن ارز دالر در برابر پول افغانی می‌داند.
او گفت: نبود کارخانه‌های تولیدی و موجودیت نظام وارداتی باعت شده‌است که بازارهای افغانستان زیر اثر قیمت‌ها در بازارهای جهانی باشد. افغانستان یک کشور وارداتی است و نزدیک به هشتاد درصد کالاهای مصرفی شهروندان از کشورهای بیرون وارد می‌شود که بدون شک این روند تأثیر جدی در بازار خرید و فروش دارد.
او بازی‌های سیاسی سران حکومت را دلیل اصلی بحرانی شدن اقتصاد کشور دانسته گفت: تا زمانی که سران حکومت صرف درگیر کمپاین‌های انتخاباتی و حفظ قدرت باشند، بدون شک وضعیت از این خوب‌تر نخواهد شد.
