ادبیات نرینگی «شوی ‌شار»

دختری که این روز‌ها در رسانه‌ها و دنیای مجازی شهرت یافته، ویدیوهای وی در دنیای مجازی پربیننده است، هر جا حرف و سخنش است. به‌راستی او کیست؟ چرا شهرت پیدا کرده است؟ آیا به‌خاطر نوع پوششی که دارد و یا استفاده از ادبیات متفاوت مردسالارانه‌اش معروف شده است؟

 هانیه مزاری دختر افغان که ۱۸سال دارد و در آلمان زندگی می‌کند. خود را «شوی ‌شار» معرفی می‌کند، اصطلاحی مردسالارانه که به معنی زورمند شهر و قدرتمند است.

دختری که در جامعهٔ افغانستان متولد می‌شود و تا چشم باز می‌کند، ابتدا با زبان مردسالار «نرینگی» با جهان مواجه می‌شود. کسانی که در جامعهٔ سنتی و مردسالارانه افغانستان متولد می‌شوند از کودکی با واژگان پذیرفته‌شده‌یی چون «قول مردانه» یعنی قول زنانه قول نیست، «مرد باش» به‌معنای قوی باش، یعنی زن ضعیف است، «شوی شار» یعنی به معنی همه‌کارهٔ شهر، زن هیچ وقت همه‌کاره نبوده و نمی‌تواند باشد… و امثال این نوع اصطلاحات رشد می‌کنند که در جامعه استفاده می‌شود. جامعه به این زنان یاد می‌دهد که در هر صورت زن ضعیف است و از پس کارهای خود بدون مرد برنمی‌آید.

اما هانیه دختری که از متن جامعهٔ افغانستان بر‌می‌خیزد و به جامعهٔ غربی نقل مکان می‌کند و با آشنایی فرهنگ دیگر به این درک می‌رسد که می‌تواند خودش باشد، بدون در نظر گرفتن زن بودنش و نوع ادبیاتی که استفاده می‌کند و پوشش پلنگی که انتخاب کرده آن هم در آلمان همه نشانه‌های عقده‌های درونی است که اکثر زنان افغانستان با خود حمل می‌کنند و با این انتخاب‌ها می‌خواهند نشان دهند که زن‌ها هم مثل مردها می‌توانند حرف‌های رکیک و زننده بزنند، پوشش مردانه داشته باشند، حرکات و نوع بیان مردانه داشته باشند.

ولی آیا این کار درست است و تا چه حد به زنان محروم افغانستان کمک می‌کند؟ آیا دغدغهٔ زنان افغانستان پوشش و یا نوع استفادهٔ ادبیات «شوی شار» است؟

به باور این قلم، زنان افغانستان مشکلاتی فراتر از این چیزهای خورد و بی‌ارزش دارند. در بسیاری از ولایات افغانستان زنان حق حیات ندارند و به راحتی توسط پدر، بردار، شوهر، کاکا، ماما و بچه‌هایشان محکمه می‌شوند، بینی و گوش‌شان بریده می‌شوند، فروخته می‌شوند و حق انتخاب همسر را ندارند، حق رفتن به شفاخانه و بهره‌مندی از بهداشت را ندارند، از حق تحصیل محروم می‌مانند، چه برسد به حق کار و دیگر حقوق، بد داده می‌شوند و خیلی بلاهای دیگر…

مشکلات زنان افغان خیلی عمیق‌تر از این حرف‌هاست. زنان و کسانی که طرفدار حقوق زنان هستند «فمنیست‌ها» وقتی به‌دنبال برابری حقوق زن هستند باید این مساله را در نظر بگیرند که رفتن به به‌دنبال راه‌های فمنیست‌های غربی، فقط نتیجه‌اش پیدا شدن پدیده‌هایی نظیر «شوی ‌شار» و امثال وی است.

البته ناگفته نماند که بعضی از حقوقی که متناسب با جامعه و نظام ما هست را می‌شود با تلاش و مبارزه درست پیاده کرد، ولی گاهی تمام آن امکان‌پذیر نیست. رفتن در راه فمنیست‌های غربی نه تنها کمک به احیای حقوق زنان نمی‌کند؛ بل باعث به‌وجود آمدن جبههٔ مخالف می‌شود که نمی‌خواهند دختران‌شان شبیه «شوی ‌شار» شوند.

ما اگر به‌دنبال کشف حجاب و آزادی غربی باشیم پس باید اول به‌دنبال عوض کردن نظام افغانستان نیز برآییم که این امر غیر ممکن است در حال حاضر. به‌طور مثال وقتی فردی کاندیدا می‌شود و به‌دنبال جمع کردن رای است از ولایت‌ها یا ولسوالی‌ها مجبور است پوشش مردمی داشته باشند تا با مردم احساس نزدیکی کند.

حال اگر همین فرد با لباس نامناسب و زننده حاضر شود و محتوای صحبت‌هایش با‌ارزش باشد، چون مردم او را به خود نزدیک نمی‌بیند حتی اگر گفته‌هایش درست باشد به او رای نمی‌دهند.

این را باید قبول کرد که جامعهٔ ما هنوز سنتی و پیش پا افتاده است. زنانی که از حقوق زنان حمایت می‌کند، ولی پوشش نامناسب در فضای افغانستان دارند اثر عکس بر جا می‌گذارد. اگر حق را برای چند فرد باسواد و آگاه طلب می‌کنند مشکلی نیست با این پوشش حاضر شوند، ولی اگر برای زنان و مردان بی‌سواد خواهان هستند باید کمی در پوشش خود تغییر بیاورند تا بتوانند تغییر زیادی ایجاد کنند.

پدیده‌یی چون شوی ‌شار توسط خود مردم به شهرت رسیده است در صورتی که این شخص از لحاظ آگاهی علمی شخصیت والایی ندارد، مردم ما با علاقمندی زیاد وقت خود را صرف دیدن ویدیوهایی می‌کنند که محتوا و مفهومی را در برندارد. فقط ادبیات کوچه و بازاری است که اکثر مردان استفاده می‌کنند. شوی شار هم می‌تواند مثل خیلی از افغان‌هایی که از افغانستان خارج شده‌اند آزادانه انتخاب داشته باشد که چطور بپوشد و حرف بزند، ولی متاسفانه مردم ما با علا‌قمندی به این‌گونه کلیپ‌ها خود به چنین ادبیاتی دامن می‌زنند.

من با ادبیات رکیک و زننده برای خانم‌ها همیشه مخالف بودم و استم. نیازی نیست مثل مردها صحبت کنیم و از الفاظ زشت و زننده استفاده نماییم تا نشان دهیم که ما ‌می‌توانیم مثل مردان باشیم. ما باید تلاش کنیم زن باشیم و واقعیت طبیعی و اصلی خود را در عرصه‌های علم و آگاهی قدرتمند بسازیم.

ما در زبان خود واژه‌هایی به نام بانو داریم، جایگاه زن در جامعه باید جایگاه بانو در شعر و زبان فارسی باشد، قابل احترام و باوقار. «پس به‌دنبال مرد شدن نباشیم و به دنبال بانو شدن باشیم.»

زهرا ناظمی/ روایت شهر