سعادت موسوی
یادداشت: اگر به صورتِ اجمالی به وضعِ آموزش عالی در دنیا نگاه کنیم، بهترین دانشگاه‌های جهان خصوصی هستند و اتاق‌های بزرگ تولید فکر و اندیشه قلم‌داد می‌شوند. مانند دانشگاه هاروارد، استنفورد و ام.آی.تی که در صدرِ بهترین‌های جهان قرار دارند. یعنی رویکرد غالب و قابل اطمینان که بتواند عطش معرفت‌پروری و دانایی‌محوری را پاسخ‌گو باشد و آگاهی به‌روز و مدرن را تولید و عرضه کند، همین رویکرد آموزش عالی خصوصی است.
افغانستان با آمدن دهۀ دموکراسی باب خصوصی کردن آموزش عالی را باز کرد و این فرصت مساعد شد که در کنار دانشگاهها و مراکز اکادمیک و علمی دولتی، بخش خصوصی نیز عرض اندام کند. اکنون بیش از ۵۰ دانشگاه خصوصی در افغانستان فعالیت می‌کنند و یک‌سومِ دانشجویان کشور که به هر دلیلی نتوانسته‌اند شامل دانشگاه‌های دولتی شوند، در بخش خصوصی مصروف تحصیل هستند.
در جوامع پس از جنگ و کشورهای در حال گذار مثل افغانستان، دانشگاهها به‌عنوان مراکز گسترش دانش و مکانی برای ایجاد فضای تحمل‌پذیری و فرهنگ مدارا می‌توانند نقش مهمی در توسعۀ این جوامع ایفا کند، اما به دلایل مختلف، دانشگاهها در افغانستان ضعیف باقی‌مانده و نتوانسته‌اند نقش واقعی‌شان را در توسعه جامعه ایفا کنند.
در درون دانشگاهها و نظام آموزشی نیز مشکلات زیادی وجود دارد. از کهنگی و فرسودگی نظام آموزشی تا استادان کم‌سواد و رفتار‌های خلاف عرف محیط دانشگاه، از سوی استادان با دانشجویان زیاد شنیده‌ایم که در بعضی موارد شاهد خودکشی دانشجویان در اثر بدرفتاری استادان نیز بوده‌ایم. اما دانشگاه‌های خصوصی در کنار این‌که عطش کسانی که به دانشگاه‌های دولتی راه پیدا نکرده‌اند را فرو می‌نشانند، مزیت دیگری نیز دارند که با حضور استادان جوان، خلاق و فرهیخته که اغلب ساختار غیر قابل انعطاف و سفت و سخت سیستم تحصیلات عالی دولتی زمینۀ بهره‌مندی از ظرفیت‌ها و توانایی‌های آنان را در دانشگاه‌های دولتی بسته است فراهم نموده‌اند.
در سال جاری، مطابق رتبه‌بندی وزارت تحصیلات عالی، دانشگاه کاتب در میان دانشگاه‌های خصوصی کشور مقام اول را دریافت کرد. در تازه‌ترین مورد به تاریخ ۱۶ سرطان ۱۳۹۸ سند رسمی اعتبار اکادمیک از سوی وزارت تحصیلات عالی طی یک مراسم رسمی به دانشگاه کاتب داده شد. در این پیوند که راز موفقیت دانشگاه کاتب چه بوده‌است، از آقای «دکتور روح‌الله رویین» مسوول تضمین کیفیت این دانشگاه چند سوال پرسیدم که در ادامه این جُستار می‌خوانید.
جناب دکتور رویین! این‌که دانشگاه شما در رتبه‌بندی وزارت تحصیلات عالی مقام اول را کسب کرده‌است، دلیل آن را چه می‌دانید؟ یا چه ویژگی‌های دانشگاه کاتب را پیشتاز معرفی می‌کند؟
بدون شک مهم‌ترین ویژگی‌های که دانشگاه کاتب را یک دانشگاه پیشتاز ساخته است، توجه خاص به بهبود کیفیت، تطبیق معیارها، طرزالعملها و لوایح وزارت تحصیلات عالی، تعیین دیدگاه، ماموریت و تلاش جهت دستیابی به آن، داشتن کادر علمی توان‌مند، فعالیت‌های تحقیقی، توجه به ارتقای مهارت‌های فارغان و فراهم‌سازی زمینه کاریابی آنان، داشتن «کری‌کولم» درسی به‌روز، مطابق با نیاز بازار کار، امکانات آموزشی مدرن، داشتن ساختمان دایمی (شعبه برچی)، شفاخانه معالجوی، کتابخانه مجهز، انترنت پُرسرعت، فراهم نمودن فضای مصون و امن، استفاده از تکنالوژی الکترونیک در بخش‌های اداری و آموزشی، انکشاف و تطبیق پالیسی‌ها و طرزالعمل‌های اداری، آموزشی، انضباطی در مطابقت با قوانین تحصیلات عالی کشور، ارزیابی و نظارت دوام‌دار از فعالیت‌های کارمندان، استادان با دخیل ساختن نظریات محصلان و غیره است.
در واقع رسالت بنیادی دانشگاهها دو چیز است، یکی تدریس، دیگری تحقیق، مسالۀ تحقیق در کجای کار شماست؟ تا حال در این عرصه چه کار‌های را انجام داده‌اید؟
بدون شک تحقیق از رسالت‌های بنیادی دانشگاهها می‌باشد و دانشگاه کاتب با درک این موضوع توجه ویژه‌یی به بخش تحقیق نموده، چنانچه ارتقای مدیریت تحقیقات به ریاست، ایجاد چهار مرکز تحقیقاتی در بخش‌های علوم طبی، علوم اقتصادی، مهندسی و کمپیوتر و علوم انسانی، تطبیق نزدیک به ۱۰ پروژه تحقیقی توسط استادان و محصلان کاتب با حمایت مالی دانشگاه، چاپ کتاب‌های درسی، برگزاری سمینارهای عملی، برگزاری اولین کنگره بین‌المللی طبی، برگزاری دو دوره مسابقات برنامه‌نویسی کمپیوتر در سطح ملی و منطقه‌یی، چاپ نزدیک به ۱۵ مقاله بین‌المللی و بیش از ۵۰ مقاله علمی در فصلنامه علمی پژوهشی کاتب، اشتراک و سهم‌گیری در کنفرانس‌های علمی داخلی و خارجی نمونه‌هایی از فعالیت‌های دانشگاه کاتب در عرصه تحقیق است.
رویکرد تجارت‌محور را نمی‌شود در سطح دانشگاه‌های خصوصی انکار کرد، چون اکثر سهام‌داران درجه اول این دانشگاهها خود سواد اکادمیک و تجربۀ علمی به‌معنای خاص کلمه ندارند و با دخالت‌های خود می‌توانند خللی ایجاد کنند. وضع کاتب در این قسمت چه‌گونه است؟
دانشگاه کاتب رویکرد تجارت‌محور به علم و دانش ندارد و از آن‌جا که فعلا تنها منبع درآمد دانشگاه فیس محصلان است و بخش عمده درآمد دانشگاه صرف گسترش فضای علمی و فعالیت‌های تحقیقی می‌شود، چنانچه اضافه شدن ساختمان تحقیقات، گسترش بخش‌های تحقیقاتی در همین راستا است. به منظور کاهش وابستگی مالی دانشگاه به فیس محصلان، یکی از اهداف کلان دانشگاه ایجاد عواید از طریق اجرای پروژه‌ها و فعالیت‌های تحقیقی، عرضه خدمات صحی و غیره تعریف شده است.
سهام‌داران دانشگاه کاتب، در امور مالی و اکادمیک دانشگاه هیچ‌گونه دخالت ندارند. بدون باور داشتن سهام‌داران دانشگاه به کیفیت و تحول علمی و پژوهشی امکان دستیابی به چنین جایگاهی ممکن نبود. دانشگاه کاتب تا کنون دو سند شفافیت مالی از موسسات خارجی به دست آورده است.
رابطه شما با وزارت تحصیلات عالی چطور است؟ آیا وزارت تحصیلات عالی همکاری می‌کند و تبعیض میان دانشگاه‌های خصوصی و دولتی قایل نیست؟
دانشگاه کاتب همکاری بسیار خوبی با وزارت تحصیلات عالی دارد. تمام طرزالعملها، لوایح و مقرره‌های وزارت را تطبیق می‌کند و به صورت دوام‌دار از جانب وزارت تحصیلات عالی مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد.
مسوولان وزارت تحصیلات عالی هم‌واره اعلان کرده‌اند که بین دانشگاه‌های خصوصی و دولتی هیچ گونه فرقی وجود ندارد، استادان و فارغان آن‌ها می‌توانند از امتیازات یک‌سان مستفید شوند. تا هنوز در این بخش کدام مشکلی وجود نداشته است. پیشنهاد ما به وزارت تحصیلات عالی این است که در قسمت استفاده از توزیع بورسیه‌های تحصیلی به استادان و محصلان دانشگاه‌های خصوصی نیز حق داده شود تا از طریق رقابت آزاد، استادان و دانشجویان دانشگاه‌های خصوصی نیز بتوانند از این امتیازات مستفید شوند.
