پوهاند دکتور حبیب پنجشیری؛
استاد دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه کابل
در دل و دامان کشور باستانی ما در درازنای زمان، ملیت‌های برادر بلوچ، پشتون، ترکمن، تاجیک، اوزبیک، هزاره، پشه‌یی، نورستانی و دیگران با احساس دردها، رنج‌ها، شادی‌ها و افتخارات مشترک، کار، زندگی و مبارزه نموده‌اند.
مردم این میهن در جریان هستی اجتماعی خویش، سنن پسندیده، آداب، رسوم، زبان، ادبیات، ادیان، مذاهب، هنر، موسیقی، اندیشه‌ها و حرکت‌های فرهنگیـ سیاسی را رشد و پرروش داده و در غنامندی گنجینه‌های فرهنگی و تمدن جهانی نقش فعال و شایسته خویش را ایفا کرده‌اند.
هر یکی از ملیت‌های برادر ساکن کشور واحد و تجزیه‌ناپذیر ما با وصف مشترکات اسلامی دارای طرز گفتار، رفتار، پندار، خوراک، پوشاک، شیوه زندگی، زبان، روان، فولکلور، هنر، موسیقی و ویژگی‌های محلی و فرهنگی جداگانه و مستقلی می‌باشند.
مردم به پاخاسته این آب و خاک به‌رغم این همه تفاوت و خصوصیات محلی از زمانه‌های باستان تا اوضاع آشفته کنونی به مثابه پاسداران باوفای آزادی، تمامیت ارضی و اتحاد ملی برای حفظ و گسترش ارزش‌های فرهنگی و تاریخی کهن خویش علیه تاخت‌وتازهای جهان‌گشایان یونانی، فارسی، تورانی، تازی و مهاجمان مغول، استعمارگران انگلیس، اشغالگران شوروی پیشین و برضد نوکران گوش به فرمان و باشه‌های دست‌آموز آنان در سنگرهای نبرد عادلانه، جانبازانه و شجاعانه در یک صف ایستاده‌اند.
به تلخی باید یاد آور شد که کشورگشایان، سلاطین جبار، مستبدان تاریخ، محافل و حلقه‌های وابسته به استعمارگران و تجاوزکاران همواره و به‌ویژه در سراسر قرن 19 و 20 میلادی با استفاده از شیوه‌های اداره استعماری و شعارهای «تفرقه بینداز و حکومت کن» خصومت‌های ملی، مذهبی، نژادی، لسانی، سمتی و قومی را برانگیختند و به گرایشات هژمونیستی و شئونیسیتی دامن زده و بدین ترتیب مانع اتحاد خلل‌ناپذیر وحدت ملیت‌های باهم‌برابر و برادر در افغانستان شده و بنیاد نهضت آزادیخواهانه ملی ما را سُست و لرزان ساختند. اما می‌توان با سربلندی و غرور کامل ادعا کرد که در لحظات حساس تاریخی، همبستگی، دوستی، اتحاد، وحدت و یگانگی کلیه ملیت‌ها، اقوام، اقشار و اصناف کشور مستقل در برابر دشمن مشترک و تجاوز بیگانه استحکام مزید یافته است؛ البته این عنعنه پسندیده، ثروت سرشار و میراث گرانبهای پدران و نیاکان ما می‌باشد.
در حال حاضر که وطن آماج اهداف شوم و محرمانه دشمنان قرار گرفته و زمینه برای مداخلات بیگانگان و نفوذ اجیران از اثر نفاق ملی فراهم شده است ما باید با استفاده از تجارت بی‌بدیل مردم خویش در برابر دستگاه‌های مداخله‌گر خارجی با پیروی از اصول زرین بنی‌آدم اعضای یکدیگرند و بشر، گل رنگارنگ یک چمن، کمر همت ببندیم و جامعه‌یی فارغ از هرگونه تبعیض را پی ریزیم که در آن انسان وطن، مقام والا و شایسته داشته باشد.
در نتیجه می‌توان گفت که فقط با اتخاذ مشی انسان‌دوستانه مبتنی بر تامین اتحاد ملی کامل در برابر دسایس و توطیه‌های بی‌شمار دشمنان داخلی و خارجی پایداری موثر نمود. در وضع مشخص کنونی جهت تحکیم پایه‌های وحدت ملی و استقرار صلح پایدار در کشور اجرای طرح‌ها و وظایف اساسی زیرین به دولت جمهوری اسلامی در عرصه‌های سیاست مبرم پنداشته می‌شود:
- حل عادلانه مساله ملی
- تنظیم مناسبات اقوام و قبایل کشور مبنی بر احکام دین مبین اسلام
- سنن پسندیده ملی بربنیاد اصول آزمون‌شده ارزش‌های دموکراسی و معیارهای اعلامیه جهانی حقوق بشر
- تجدید نظر اساسی در تشکیلات ملکی افغانستان براساس تعداد نفوس و ویژگی های تاریخی، فرهنگی و سطح رشد اقتصادی اجتماعی
- اعطای اختیارات وسیع اداری و حقوقی به نمایندگان آگاه و دانای اقلیت‌های ملی و مذهبی در چارچوب سرزمین واحد و حل سریع موضوع کوچی‌ها از طریق اسکان داوطلبانه آن‌ها
- بذل توجه به حفظ و تقویت ارزش‌های فرهنگی، زبان، هنر، ادبیات و موسیقی کلیه قوم‌ها و قبیله‌ها
- پخش و اشاعه خصایل اقوام از طریق وسایل ارتباط همگانی به منظور استحکام هرچه بیشتر اتحاد ملی و ریشه‌کن نمودن نفاق ملی، گسترش آزادی مطبوعات، بیان و اجتماعات همچنان تشویق فعالیت نهادهای اجتماعی و سیاسی در این راستا
- پیشبرد سیاست کادری معقول مرتبط به گزینش افراد لایق در مقام‌های رهبری دولتی، عاری از هرگونه تنگ‌نظری ملی، سمتی، قومی، نژادی و زبانی
- در عرصه مناسبات بین‌المللی وظیفه دولت است تا سیاست خارجی خود را در پرتو منافع ملی تنظیم نموده و کلیه مسایل مورد اختلاف را هرچه عاجل‌تر با همسایگان و دول ذیربط در قضایای کشور از طریق مذاکره، حل و فصل نماید. دولت باید زمینه‌های حُسن تفاهم، اعتماد متقابل و همکارهای تخنیکی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی را با ممالک دوست، همسایه و منطقه برپایه اصول همزیستی مسالمت‌آمیز فراهم سازد.
سخن از اتحاد ملی، سخنی دیروزی نیست؛ بل امروزی و فردایی نیز هست. به نظر نگارنده، در وضع متشنج موجود، تمام اقشار، طبقات، ملیت‌ها، اقوام، قبایل، پیروان مذاهب و فرقه‌ها، تنظیم‌های اسلامی، ملی‌گرایان، دموکرات‌ها و میانه‌روها یا محافظه‌کاران به خاطر حفظ استقلال، حاکمیت ملی، تمامیت ارضی، تامین صلح و امنیت، دفع و طرد تجاوز آشکار و پنهان کشورهای خارجی بایستی در حفظ دفاع از اتحاد ملی قرار گیرند و رسالت تأخیرناپذیرشان را در این امر خطیر تحقق بخشند.
