ناسیونالیزم هندومحور، تهدیدی برای دموکراسی بزرگ جهان
مجیبالرحمن اتل؛ پژوهشگر در دانشگاه ایرلنگن، آلمان
در سال ۱۹۳۲ اقبال لاهوری از مسجد قرطبه در اندلس دیدن کرد و یکی از معروفترین شعرهایش را به زبان اردو به نام (مسجد قرطبه) سرود که بیانگر دگرگونی روحی و احساس عمیق او نسبت به گذشته طلایی مسلمانان اندلس است. یکی از دلایلی که اقبال را دچار چنین تحول روحی عمیقی میکند، مقایسه اندلس با وضعیت موجود هندوستان و آیندۀ مبهم مسلمانان شبه قاره هند در آن زمان بود.
او هراس داشت که شاید مسلمانان هندی هم روزی به سرنوشت مسلمانان اندلس دچار شوند و از سلطه چندصدساله آنها، فقط قصرها، حصارهای بلند و مساجد خالی از نمازگزاران باقی بماند. اما تاریخ در سال ۱۹۴۷ طور دیگری رقم خورد و کشوری برای مسلمانان هندی، بهنام پاکستان بهوجود آمد.
قلمرو جدید، باز هم نتوانست مسکن اصلی تمام مسلمانان هندی شود. ترسی که اقبال داشت، با ظهور ناسیونالیزم هندی در رابطه به آینده مسلمانان شبه قاره هند، با گذشت هرروز بیشتر شده و برای آیندۀ «بزرگترین دموکراسی جهان» تهدیدی جدی شمرده میشود.
به قدرت رسیدن سیاستمداران پوپولیست و همچنین ناسیونالیزم غیر لیبرال، امروز لیبرالدموکراسیهای جهان را جدا تهدید میکند.
کامیابی دونالد ترمپ در امریکا و رایآوردن احزاب راست افراطی در بسیاری از کشورهای غربی و از جمله آلمان زیر شعارهای هویتی، زبانی و مهاجرستیزی با زنده کردن پندار «ما» و «دیگران» بین تودهها، همه نشاندهنده چالش بزرگی فراروی نظامهای دموکراتیک جهان تلقی میشوند.
اینکه تودهها به سادگی شکار شعارهای عوامفریبانه سیاستمداران در نظامهای دموکراتیک میشوند، از معایب دموکراسی است که از عصر کلاسیک و حتی در فلسفه افلاطونی قابل نقد بوده است.
از زمان به قدرت رسیدن ناریندا مودی و حزبش (بهارتیا جانتا) که داعیه ناسیونالیستخواهی او منجر به برد بزرگی برای این حزب شد، سطح جرایم علیه مسلمانان و نمادهای آنان بهطور چشمگیری افزایش یافته است. آمار رسمی نشان میدهد که تنها در سال گذشته ۸۶ نفر به قتل رسیده و ۲۳۲۱ نفر دیگر توسط هندوباوران تندرو زخمی شدهاند.
رهایی افراد وابسته به گروههای افراطی (محافظین گاوها) که متهم به قتل و شتم مسلماناناند، باعث انتقاد شدید دیدهبان حقوق بشر در فبروری امسال از نهادهای اجرایی و قضایی هند شد.
گمان میرود حوادث مشابه که گزارش نشده به مراتب بیشتر از ارقام رسمی باشند. از همینرو نهادهای ناظر حقوق اقلیتها در هند، از بیتوجهی مقامات امنیتی و پولیس انتقاد کردهاند که عمدا ارتکاب جرایم توسط هندوهای تندرو را نادیده میگیرند.
تئوریپردازان هندو ادعا میکنند، شهروندانی که هندو نیستند در گذشته هندوباور بودهاند و با آمدن اسلام به شبه قاره هند، مسلمان شدهاند، پس باید تلاش شود تا آنها دوباره به آیین اصلی، یعنی هندوییزم بگرایند.
از نظر افراطیون هندو، از آنجا که هندوستان مسکن اصلی هندوباوران است، پالیسیهای دولتی و قانونگذاری باید در تطابق با آیین هندوییزم باشد. به همینخاطر در ترویج گیاهخواری و یوگا آشکارا تلاش شده و مسلمانان به جرم ذبح گاوها هدف افراطیون هندو قرار گرفتهاند.
در ایالت اوتارپرادش که توسط حزب بهاراتیا جانتا اداره میشود، نامهای اسلامی و پارسی دوره امپراطوری مغول به نامهای هندی تبدیل شدهاند. شهر اللهآباد در شمال اوتار پرادیش که زادگاه اولین صدر اعظم هندوستان جواهرلعل نهرو و هنرپیشه معروف سینمای بالیوود امیتابچهن است، توسط حزب بهارتیا جانتا در سال ۲۰۱۸ بعد از تصویب پارلمان ایالتی رسما بهنام پریاگ راج «Prayagraj» مسمی شد.
چهارراه «مغل سرای» در همین ایالت در اگست ۲۰۱۸ بهنام یکی از بنیانگذاران حزب بهارتیا جانتا «پاندیت دین دایال اپادهیایا» نامگذاری و ولسوالی «فیض آباد» به نام «آیودهیا» تبدیل شد.
لغو ماده ۳۷۰ قانون اساسی هند در رابطه با به رسمیت شناختن خودمختاری کشمیر که قلمرو اکثریت مسلمان است، تحولی مهم پسین بود که هندوها آن را پناهگاه بسیاری از گروههای افراطی مسلمان میدانند.
در ضمن در ایالت اسام نزدیک به مرز بنگلهدیش و میانمار حدود یکونیم میلیون مسلمان بدون مدرک شهروندی شناسایی شده و ملزماند تا با پیشکش مدارک ثابت کنند که آنها زاده هندوستاناند.
ناظران حقوق اقلیتها در هند، بسیاری این اقدامات را در راستای تطبیق سلطه هندوییزم میدانند، در حالیکه موضع رسمی آقای مودی در چنین موارد در ظاهر حفظ بیطرفی بوده است.
شاید آنچه را اقبال پیشبینی میکرد بدین سادگی و زودی به حقیقت نپیوندد، ولی بدون تردید ناسیونالیزم در حال ظهور هندومحور، تهدیدی جدی برای این دموکراسی بزرگ جهان شمرده میشود.
از آنجا که افغانستان دارای نفوس اکثریت مسلمان است، این روند میتواند به روابط سیاسی افغانستان با هند که برای بسیاری یک ضلع مثلث استراتیژیک (افغانستان، هند و امریکا) شناخته میشود، در آینده آسیب برساند.