افغانستان در بخش آموزش در آیندۀ نزدیک با استندردهای دنیا همسان خواهد شد و با مکاتب دنیا رقابت خواهد کرد.
تهیه‌کننده: سید طاها فضل
اشاره: ترکیه یکی از کشورهایی است که رابطۀ دیرینه و خیلی صمیمی با افغانستان داشته و دارد. این رابطۀ خوب تنها میان دولت‌ها نبوده است؛ بل مردم افغانستان از اقوام مختلف نیز نسبت به ترکیه، مردم ترکیه و همکاری‌های دوستانۀ آن کشور با افغان‌ها، نظر نیک و مثبت دارند. یکی از مثال‌های خوب همکاری‌های دوستانه ترکیه با افغان‌ها توجه این کشور به بخش آموزش، تعلیم و تحصیل جوانان افغان بوده است. «بنیاد معارف ترکیه» که در این اواخر به‌خصوص در بخش تعلیم و تربیه فعالیت‌اش را در افغانستان شروع کرده، یکی از نهادهایی است که برای رشد معارف در کشور ما کمر بسته است. روزنامه راه مدنیت، در این زمینه گفتگویی با آقای شاکر وایووت؛ رییس عمومی بنیاد معارف ترکیه در افغانستان، انجام داده که تقدیم خوانندگان گرامی می‌شود:
چرا بنیاد معارف ترکیه در افغانستان؟
ضمن سپاس از تشریف‌آوری شما و این‌که در جمع خوانندگان روزنامه راه مدنیت هستیم؛ باید بگویم که بنیاد معارف ترکیه نه‌تنها در افغانستان، بل در همه دنیا تصمیم به فعالیت دارد و اکنون در ۵۰کشور در حال فعالیت است. اگر این‌گونه بگوییم بهتر خواهد بود که چرا «بنیاد معارف ترکیه» در جهان فعالیت می‌کند و هدفش از ارایه خدمات چیست؟
ما در مقابل همه انسان‌ها و برادران‌مان به عنوان انسان، مدیون و مسوول هستیم و ]به همین علت[ برای ادای مسوولیت تعداد زیادی از استادان ترکیه‌یی در سراسر جهان به آرزوی دنیایی که در آن «صلح» و «عدالت» حاکم باشد فعالیت می‌کنند.
اما افغانستان از جایگاه متفاوتی برخوردار است. کودکان‌مان از ما می‌پرسند که «شما از کجا آمده‌اید؟» ما می‌گوییم «ما از خراسان آمده‌ایم!» در عصر جدید نیز این رابطه از دوره شاه امان‌الله خان تا امروز ادامه دارد.
از جانبی، شخصیت‌های بزرگی چون مولانا جلال‌الدین محمد بلخی از این سرزمین به ترکیه رفته‌اند. بنابراین وابستگی متقابلی بین ما وجود دارد و این برای ما دارای اهمیت ویژه‌یی است. به همین علت در افغانستان حضور داریم.
به نکاتی مرتبط به مسایل افغانستان مانند «صلح» و «عدالت» اشاره کردید. گفته می‌شود که بیش‌ترین تمرکز بنیاد معارف بر آموزش و پرورش است. به‌نظر شما «آموزش» برای جامعه افغانستان متاثر از جنگ، چقدر می‌تواند به تحقق صلح کمک کند؟
صلح و عدالت چیزی نیست که مثل برف یا باران از بالا (آسمان) فرود آید. تنها راه رسیدن به صلح، تربیت نسلی متعهد برای زمینه‌سازی ]آن[ است. ما اکنون در حدود ۵هزار دانش‌آموز در افغانستان داریم و درنظر داریم تا آن را به ۲۰هزار تن برسانیم. زمانی که بتوانیم ۲۰هزار دانش‌آموز متعهد و توانمند تربیت کنیم مطمینا اگر امروز نه، فردا افغانستانی مملو از صلح و عدالت خواهیم داشت.
تنها راه رسیدن به آن، البته آموزش و پرورش، تعهد و احساسی است که آن‌ها باید بیاموزند. ما باور داریم که مشکل افغانستان تا از راه آموزش حل نشود با سلاح حل نمی‌شود؛ بنابراین صلح ارتباط بنیادی با آموزش دارد.
از سوی دیگر، آنچه انسان را به زندگی وا‌می‌دارد امید است. ما باوجود مشکلات زیاد، امید خود را نسبت به صلح، آرامش و عدالت از دست نمی‌دهیم و همیشه به آن امیدواریم و در این راستا با تمام توان‌مان تلاش می‌کنیم.
به نکته بسیار دقیقی اشاره کردید، امید! جامعه ما بسیار نیازمند خلق امید است. بنیاد معارف ترکیه از لحاظ خدمات و کیفیت چه برنامه‌هایی امیدبخش دارد؟
وقتی مکاتب را به دست گرفتیم به وزارت معارف افغانستان متعهد شدیم تا شمار دانش‌آموزان را افزایش دهیم؛ یعنی ۴هزار تن را به ۱۳هزار برسانیم و همچنین ۱۲باب مکتب را به ۲۸ باب ارتقا دهیم.
در تفاهم‌نامه مشترک متعهد شده‌ایم ظرف ده‌سال ۳۰میلیون دالر سرمایه‌گذاری کنیم. در یک‌ونیم سالی که در افغانستان به فعالیت آغاز کرده‌ایم تعداد دانش‌آموزان ما از ۴هزار به ۵هزار رسیده است و همچنین ۵مکتب دیگر نیز اعمار کرده‌ایم و ایجاد مکاتب در تفاهم با وزارت معارف افغانستان در ولایت‌ها همچنان باقی مانده است.
از لحاظ کدر علمی، بیش از ۷۰استاد ترکیه‌یی مشغول تدریس هستند و ۲۰استاد از کشورهای خارجی دیگر برای انکشاف مهارت‌های استادان فعالیت می‌کنند.
پیشرفت‌های چشم‌گیری صورت گرفته و در حال دوام است. از لحاظ تکنالوژیک، آخرین و به‌روزترین وسایل را آورده‌ایم. لابراتوارهای فزیک و کیمیا هم فعال شده است. استادان مجربی در بخش کودنویسی و رباتیک کار می‌کنند و تلاش‌های خوبی صورت گرفته است. با این همه افغانستان در بخش آموزش در آیندۀ نزدیک با استندردهای دنیا همسان خواهد شد و با مکاتب دنیا رقابت خواهد کرد.
موضوع دیگری که لازم به ذکر است، کاهش در رقم فیس این مکاتب است. در فیس ۲۰درصد تخفیف داده شده است. دانش‌آموزان آموزش باکیفیت بالا را در بدل پول کم به دست خواهند آورد و از طرفی نیز کودکان یتیم و بازماندگان شهدا اگر شرایط و معیارهای مکاتب ما را داشته باشند به صورت رایگان جذب خواهند شد.
باتوجه به نگاه بلندمدت شما برای کار آموزشی در افغانستان و وجود ولایت‌هایی با وضعیت اقتصادی ضعیف و علاقه‌مندی به درس و دانش در ولایت‌هایی مانند بامیان و غور؛ آیا بنیاد معارف ترکیه برای ایجاد مکاتب در این ولایت‌ها برنامه‌یی دارد؟
نیت ما این است که بتوانیم در ۳۴ولایت افغانستان مکتب و مراکز آموزشی داشته باشیم. طبعا یک پلان انکشافی برای ولایت‌هایی مثل بامیان و غور که مراکز تاریخی افغانستان با مردمان دانش‌دوست هستند، وجود دارد. ما تصمیم داریم مکاتبی را ]در این ولایت‌ها[ باز کنیم؛ ولی باید یادآوری کرد که اولویت ما مکان‌هایی است که به لحاظ امنیتی معیارها و ظرفیت‌های لازم را داشته باشند. ما تصمیم داریم در بامیان مکاتبی را باز کنیم.
از آنجا که مکاتب شما از تجهیزات عالی و مدرن آموزشی برخوردار است طبعا سقف هزینه‌ها هم بالا خواهد بود. نسل جدید افغانستان علاقه‌مند فراگیری دانش به‌روز است، اما بیشتر آن‌ها ممکن است از طبقه پایین اقتصادی جامعه باشند، آیا برنامه‌یی است که در کنار فرزندان وکلا، وزرا و… این نسل هم بتوانند در مکاتب شما درس بخوانند؟
باید بگویم که ترکیه در افغانستان تجارت نمی‌کند و برای تجارت نیامده است. هر افغان که در اینجا درس بخواند و پولی مصرف کند، این هزینه دوباره برای خودش سرمایه‌گذاری می‌شود. در آینده زمانی که تفاهم‌نامه به آخر برسد تمام تاسیسات و مراکز ما به مردم و دانش‌آموزان افغان تعلق خواهد گرفت.
ما در امتحان کانکور با توجه به معیارهایی که وضع کرده‌ایم، می‌توانیم کودکان مستحق و نیازمند را به‌صورت رایگان و با تخفیف‌های مختلف جذب کنیم. ما دنبال ایجاد فضایی هستیم که همگان از فضای برابر درسی برخوردار باشند.
آیا در اجرای برنامه‌های‌تان از سوی ادارات مسوول دولتی ما، با مشکلاتی برخورده‌اید؟
با درنظرداشت دوستی و برادری بین مردم افغانستان و ترکیه، خوشبختانه در کار با نهادهای افغانستان با هیچ مشکلی برنخورده‌ایم. آن‌ها همیشه با ما همکار بوده‌اند؛ خصوصا نهادهایی مثل وزارت معارف، ارگان‌های امنیتی و وزارت اقتصاد در همه عرصه‌ها با ما همکار بوده‌اند. بابت این موضوع از همه ارگان‌های دولتی و مردم افغانستان سپاس‌گزار هستیم.
مکاتب بنیاد معارف باتوجه به امکانات مناسب، متقاضی بیشتری دارند. باتوجه به وجود فرهنگ واسطه، حتما در مواردی کار به واسطه هم می‌رسد. برخورد اداره شما در این مورد چگونه است؟
با امضای تفاهم‌نامه درباره این موضوع نیز سخن گفته شد و ما متوجه شدیم چنین مسایلی نیز وجود دارد. برای ما کانکوری تعیین کردند که بر همان اساس شاگردان جذب شوند؛ پس از امتحان کسانی که با تکمیل معیارهای ما نمره کافی به دست آوردند در دسته‌های مختلف جذب شدند؛ ولی درباره کسانی که قادر به کسب نمره نشده باشند، استثناهایی وجود دارد؛ مثلاً زمانی که یکی از صنف‌های ما کمبود دانش‌آموز داشته باشد براساس معیارها زمانی که بتوانند شرایط ما را تکمیل کنند جذب می‌شوند. خوشبختانه هیچ نوع فشاری تاکنون بر ما تحمیل نشده است.
چندی بیش شاهد برگزاری مراسم تقدیر از مدال‌آوران المپیاد بودیم، ارزیابی مدیریتی شما چگونه است؟ در دو یا سه سال بعد می‌خواهید چقدر بهتر از اکنون شوید؟
براساس بررسی‌های ما و مدیران و استادان، وظایف خانگی دانش‌آموزان افغان نسبت به کودکانی که در ترکیه درس می‌خوانند به مراتب بهتر انجام می‌شود. ما به این نتیجه رسیدیم که چنین نتیجه‌یی در نبود فضای اجتماعی است؛ یعنی شاگردان افغان بیشتر بر دروس‌هایشان تمرکز دارند ولی آن‌ها برعکس؛ یعنی ساعات درسی کودکان افغان بیشتر از کودکان ترک است. این طبیعا به نفع آموزش و پروش است.
درباره لابراتوارهای فزیک و کیمیا برای‌تان گفتم. حالا بیش‌ترین توجه ما بر کودنویسی و رباتیک است و تجهیزات مربوط به آن تهیه و در مکاتب جابجا شده است. این کار در هرات آغاز شد و در آینده نزدیک در کابل در مکتب ابتداییه و پسرانه ما آغاز خواهد شد.
امسال و سال آینده شما شاهد درجه آوردن دانش‌آموزان ما در سطح بین‌المللی خواهید بود. افزون بر این، استعداد ریاضی دانش‌آموزان اینجا خیلی خوب است. در این قسمت هم آنچه از توان ماست انجام می‌دهیم و بهترین کتاب‌ها و منابع درسی از ترکیه و سراسر جهان را در دسترس‌شان می‌گذاریم. در آینده‌ها هم می‌خواهیم در المپیادها شرکت کرده و درجه‌های بهتری بیاورند.
آیا برای ادامه تحصیل دانش‌آموزان پس از فراغت از مکاتب برنامه‌یی دارید؟
البته که برنامه‌هایی داریم. دانشگاه‌های کم‌تری در افغانستان می‌توانند مخاطب شاگردان ما باشند؛ زیرا از لحاظ علمی متاسفانه در سطح پایین‌تری هستند. تلاش‌ها بر این است تا آن‌ها را برای تحصیل به کشورهای دیگر خصوصا ترکیه بفرستیم. بنیاد معارف ترکیه با وزارت تحصیلات عالی و دیگر نهادهای ترکیه به این تفاهم رسیده است که شرایط تحصیلات عالی رایگان را به فارغان ما در همه دانشگاه‌های ترکیه فراهم کند.
سال قبل ۲۵تن از فارغان را در همین چارچوب به ترکیه فرستادیم. ما تصمیم داریم امسال این رقم را به ۲۰۰نفر برسانیم و همین‌گونه سال‌های آینده تعداد بیشتری را بفرستیم. نه‌تنها در ترکیه، بل تلاش بر این است تا با انتخاب بهترین دانشگاه‌های جهان، برای شاگردان افغان ظرفیت‌سازی کنیم.
بنیاد معارف ترکیه به‌جز آموزش، فعالیت‌های دیگری هم دارد؟
در تفاهم‌نامه افزون بر آموزش و پرورش، اجازه فعالیت در عرصه‌های دیگر را نیز داریم؛ اما بیش‌ترین توجه خود را بر آموزش و پرورش معطوف کرده‌ایم. ما می‌خواهیم نخست در آموزش و پرورش تهداب‌سازی کنیم و سپس روی مسایل فرهنگی. جدای از مکاتب، ما کورس‌های آموزش زبان و آمادگی کانکور هم داریم که به‌صورت خصوصی فعالیت می‌کنند. نمونه‌های آن در ولایت‌های هرات و بلخ است و در چند روز آینده در اینجا هم یک مرکز گشوده خواهد شد.
در پایان اگر پیامی برای مردم افغانستان داشته باشید!
وقتی فکر می‌کنم ملت افغانستان بیش از سایر ملت‌ها ما (ترکیه) را دوست دارند و برادر ما هستند در خدمات و همکاری‌ها از رقم‌ها صحبت نمی‌کنیم، بین برادران رقم ذکر نمی‌شود.
ما به مردم افغانستان اطمینان می‌دهیم که تا حد امکان با آنان خواهیم بود، خدمات ما بی‌حساب (بدون توقع) و فقط در مقابل رضایت قلبی آنان (مردم افغانستان) خواهد بود.
سپاس از این‌که ما را به مردم می‌شناسانید و پیام‌های ما را به آنان می‌رسانید.
