زنان دلسرد نشوند، اتاق تجارت و صنایع زنان حامی زنانی‌ست که ایده و ارادۀ کار اقتصادی دارند
اشاره: شاید کمتر پیش بیاید که وقتی اخبار اقتصادی را گوش می‌دهید، نام زنی را در راس یک تشکیلات اقتصادی بشنوید. زنی که در سال‌های اندک حضورش در عرصۀ اقتصاد، تغییری بزرگ در میزان مشارکت زنان در امور اقتصادی ایجاد کرده باشد.
منیژه وافق، زنی است که با سن و سال نسبتا کم اما هوش اقتصادی بالا توانسته کاری بزرگ انجام دهد. کاری که احتمال دارد انجام دادنش به ذهن کسان دیگری نیز رسیده باشد، اما پشتکار و صبر منیژه آن را «عملی» کرده است. او در ابتدا با همکاری چند زن دیگر انجمنی با نام LEAD را در سال ۲۰۱۳ راه‌اندازی کرد و در سال۲۰۱۷ با گرفتن تایید شورای عالی اقتصاد کشور، لید به اتاق تجارت و صنایع زنان افغانستان تبدیل شد.
با منیژه قرار مصاحبه گذاشته بودیم که مسافرتی برایش پیش آمد و ناچار این مصاحبه نیز به صورت آنلاین انجام شد.
منیژه جان کمی از خودتان بگویید تا خوانندگان بیش‌تر با شما آشنا شوند
ازدواج کرده‌ام و یک دختر شش‌ساله دارم. فارغ ماستری مدیریت تجارت از پوهنتون امریکایی در افغانستان و ۱۸سال تجربۀ کاری در بخش‌های تساوی جندر، توانمندسازی اقتصادی زنان و مدیریت برنامه‌ها با نهاد ملی و بین‌المللی و ایجاد چندین نهاد دادخواهی برای بهبود وضعیت زنان را دارم.
چطور وارد دنیای بزنس شدید؟
من از دوران نوجوانی به این فکر بودم که روزی برای خود تجارت کنم و استقلال مالی داشته باشم، اما وقتی در سال ۲۰۰۲ با یکی از نهاد‌های بین‌المللی شروع به کار کردم، متوجه شدم که برای پیشبرد یک تجارت باید دانش و مهارت‌های بیش‌تری به‌دست بیاورم و فقط صرف داشتن علاقه کافی نیست. تا سال ۲۰۰۷ مصروف کار بودم تا اینکه فرصت آموزشی در زمینۀ مدیریت تجارت در ایالات متحده برای شش هفته برایم مهیا شد که بسیار مفید و کاربردی بود.
بعد از آن چندین بزنس از آن جمله یک شرکت مشورتی آموزشی، یک مرکز تجارتی زنان را با همکاری خواهرم و یک شرکت تولید البسه و مغازه را تاسیس کردم. در تمام این سال‌ها همزمان مصروف کارهای دادخواهی نیز بودم که سرانجام تجارت‌های خود را نظر به مصروفیت‌های دادخواهی و فراهم‌آوری فرصت‌ها برای سایر زنان تجارت‌پیشه در مقاطع مختلف، تعطیل کردم.
نتیجۀ کارهای دادخواهی و تعهد فراهم‌آوری فرصت‌های تجارتی برای زنان «اتاق تجارت و صنایع زنان افغانستان» است. ناگفته نماند که در این راستا، زنان موفق تجارت‌پیشۀ دیگری نیز با من همکار بودند که بدون اتحاد واتفاق همه‌مان، انجام این کار ناممکن بود.
می‌شود گفت افغانستان در کل یک کشور تقریبا مردانه است. حتی حضور زنان در فضای سیاسی به عقیدۀ بسیاری نمادین است تا اینکه واقعا تاثیرگذاری داشته باشند، اما در فضای اقتصادی ما تعارف نداریم و کسی نمی‌تواند به صورت نمادین وارد بزنس شود. شما فضای بزنس افغانستان را تا چه حد برای زنان مساعد می‌دانید؟
فضای افغانستان برای زنانی که وارد تجارت شوند، در شهرهای بزرگ نسبتا مناسب است، اما در شهرهای کوچک و مناطق روستایی، مشکلات اجتماعی و فرهنگی و حمایت فامیلی کمتر وجود دارد. متاسفانه هنوز هم وارد شدن زنان در کارهای غیرعنعنه‌یی و روی صحنه، در اکثر مناطق کشور ما قابل قبول نیست. در بعضی اوقات اگر فامیل هم حمایت کنند زنان در اداره‌های دولتی و محله‌های عام با صحبت‌هایی مانند «زن را به بزنس چی؟ یا به کار بیرون چی؟» مواجه می‌شوند که دل‌سردکننده است.
از طرف دیگر متاسفانه در جامعۀ ما، زنان را انسان‌هایی با اعتماد به نفس فوقالعاده پرورش نمی‌دهند که بتوانند با وضعیت‌های نامناسب با جرات برخورد کنند و بدون اعتنا به کارشان ادامه دهند.
به‌طور کلی به نظر شما جنسیت در بزنس چه نقشی دارد؟ آیا موردی بوده که به نظرتان اگر مرد بودید کارها بهتر یا بدتر پیش می‌رفته؟
جنسیت در افغانستان نقشی بزرگ در کاروبار دارد. مردان جرات بیش‌تر، اعتماد به نفس بیش‌تر، خطرپذیری بیش‌تر و از همه مهم‌تر آزادی و استقلال بیش‌تر، آزادی گشت و گذار و برقراری ارتباطات دارند. سه مورد آخر برای پیشبرد موفقانه یک کاروبار نیاز حیاتی است. مهارت‌هایی هست که مرد‌ها از دورۀ طفولیت یاد می‌گیرند. مرد‌ها با بودن در اجتماع و آشنایی با افراد و اشخاص مختلف، معلومات خوب و تازه را برای رشد و توسعۀ بزنس خود پیدا می‌کنند که در تصمیم‌گیری‌ها کمک‌شان می‌کند.
نکتۀ دیگر اینکه تمام مصروفیت مرد‌ها کاروباری است که شروع کرده‌اند و یا مسوولیت آن را عهده گرفته‌اند. درحالی‌که زنان در پهلوی هر مصروفیت دیگر در بیرون از خانه، مسوولیت کارهای خانه و توجه به فامیل را نیز دارند. به این ترتیب وقت کافی برای بلندبردن دانش، معلومات و آگاهی از موارد مختلف سیاسی و اقتصادی را پیدا نمی‌کنند.
از این رو، نمی‌توانند به کارهای خود درست رسیدگی کنند. ناگفته نماند که با این وجود، زنانی در جامعۀ ما وجود دارند که توانایی رسیدگی به همۀ کارها را دارند و با مهارت، دانش و معلومات کافی کاروبارشان را موفقانه پیش می‌برند.
هم‌تایان مرد شما اگر طرف معاملۀ شما باشند با شما چه برخوردی دارند؟
هم‌تایان مرد همیشه با قضاوتی از پیش، وارد یک محاوره یا معامله می‌شوند و آن زن بودن ماست، اما گفتار، رفتار و دانش ما می‌تواند برخورد آن‌ها را تغییر دهد.
با چند کارآفرین قبلا صحبت کرده‌ایم و همه از حمایت‌نشدن توسط دولت به‌خاطر بی‌واسطگی گلایه داشته‌اند. اتاق تجارت تا چه حد حامی زنان کارآفرین بوده و چقدر می‌تواند واسط بین کارآفرینان و بخش دولتی شود؟
اتاق زنان واسطۀ خوبی بوده و است. به طور مثال: اولین کاری که اتاق زنان انجام داد این بود که از ادارۀ تدارکات ملی تقاضای ارجحیت برای زنان متشبث نمود که خوشبختانه حاصل شد و در مدت سه‌سال اخیر زنان توانستند قراردادهای مختلفی را از نهادها به‌دست بیاورند.
حمایت در سطح رهبری هست، اما متاسفانه در سطح اجرایی مشکلات و موانع وجود داشته و دارد. اتاق تجارت زنان همواره این موضوع را بازگو نموده و از رهبری حکومت خواسته تا وعدۀ حمایت‌شان را در تمام سطوح عملی کنند، در مرکز و ولایات.
دولت در کل چقدر حامی و چقدر مانع کار شما بوده است؟
دولت به طور کلی، حامی طرح‌های اتاق زنان بوده. اتاق تجارت و صنایع زنان توانسته طرح‌های مختلف را در شورا‌های مختلف عالی به‌خصوص شورای عالی اقتصادی مطرح کند و حمایت دولت را به دست آورد. نمونۀ دیگر حمایت از طرح‌های اتاق، تخصیص زمین در پارک‌های صنعتی برای تشبثات زنان، کوچک و متوسط و ایجاد پارک‌های صنعتی کوچک زنان، حمایت از تغییرات در مارکیت‌های کنونی زنان در ۱۲ولایت و ایجاد مارکیت‌ها در سایر ولایات بوده است.
اتاق تجارت چه کارهایی در زمینۀ تسهیل امور برای کارآفرینان زن کرده است؟ می‌شود نمونه‌های را نام بگیرید؟
آموزش‌های دوام‌دار، دفاتر ولایتی و شامل نمودن زنان ولایات (تا مدتی اکثر فرصت‌ها فقط برای زنان کابل بود) ایجاد بازار‌های روز و جمعه‌بازارها، اطمینان از اشتراک تعداد زیاد زنان در کنفرانس‌ها، نمایشگاه‌ها و تطابق‌دهی تجارت به تجارت در داخل و بیرون از کشور، ایجاد پارک صنعتی زنان در کابل به طور نمونه و تعقیب آن برای ایجاد بیش‌تر، افزایش فروشات زنان، ایجاد دیتابیس یا بانک معلوماتی زنان تجارت‌پیشۀ رسمی و غیررسمی و اطلاع‌رسانی دربارۀ فرصت‌ها و افزایش آگاهی رهبری ملی و بین‌المللی دربارۀ سهم اقتصادی زنان، ایجاد تندیس سالانه تحت نام بی‌بی خدیجه (رض) و شناسایی زنان موفق و معرفی‌شان به جامعۀ ملی و بین‌المللی، ایجاد صندوق قرضه و انجام دادن تحقیق‌ها برای بهبود کاروبار زنان به شکل منظم.
چه کسانی می‌توانند عضو اتاق تجارت باشند؟ این عضویت چه مزایایی دارد؟
زنانی که دارای تجارت‌های رسمی هستند، می‌توانند عضویت اتاق را داشته باشند و مزایای عضویت، استفاده از تمامی فرصت‌ها مانند بازاریابی، فروشات، آموزش، شبکه‌سازی و غیره است.
شما به عنوان زن تجارت‌پیشه تا چه اندازه میل دارید در مسایل سیاسی کشور دخیل باشید؟
فعلا تجارت ندارم، اما به‌عنوان رییس و یکی از موسسان عمدۀ اتاق تجارت و صنایع زنان افغانستان در موضوعات سیاسی دخیل هستم و دوست دارم دخیل باشم تا بتوانم نگرانی‌های زنان تجارت‌پیشه را انعکاس دهم.
فضای سیاسی یک جامعه روی بزنس و فضای اقتصادی آن هم تاثیر می‌گذارد. اول چه آینده‌یی را پیش‌بینی می‌کنید و دوم چه راهکارهایی برای عبور از بحران احتمالی در نظر دارید؟
من همیشه می‌خواهم نسبت به آینده خوش‌بین باشم. با وجودی‌که مشکلات و بحران اقتصادی و سیاسی در کشور وجود دارد، هم خود و هم دیگران را به کار تشویق کنم. امیدواری و خوش‌بینی باعث انرژی کار، پلان‌گذاری درازمدت و ایجاد دورنما می‌شود که به نظرم همین هم می‌تواند راهکاری برای عبور از بحران باشد.
در صورت ورود و حضور طالبان در عرصۀ سیاسی با توجه به نوع نگاه آن‌ها به زنان چه چالش‌هایی را پیش روی زنان تجارت‌پیشه پیش‌بینی می‌کنید؟
در صورت ورود طالبان، چالش‌های زنان تجارت‌پیشه می‌تواند آزادی گشت و گذار، آزادی انتخاب نوع بزنس و سفر و حضور در تمامی محلات عام باشد که این همه را با نمایندۀ ویژۀ ایالات متحده، زلمی خلیل‌زاد و طرف حکومت افغانستان شریک نموده‌ایم و امیدوار هستیم این همه را قربانی صلح بدون آزادی برای زنان ننمایند.
به عنوان آخرین سوالات؛ خوانندگان دوست دارند درباره زندگی شخصی یک زن موفق در عرصه اقتصادی هم چیزهایی بدانند:
روزها را چگونه می‌گذرانید؟ چه تفریحاتی دارید؟
روزهایم را در کار، با دخترم در درس‌هایش و یگان اوقات مطالعۀ کتاب‌های زنان موفق، دیدن تلویزیون، اخبار و فلم‌های مستند می‌گذرانم. تفریحات من گذراندن وقت با فامیل و دیدن فلم‌های مستند است.
چقدر به کارتان علاقمند هستید و الگوی شما در زندگی کیست؟
به کارم فوقالعاده علاقمند هستم و تعهد دارم. الگویم مادرم برای انجام چند کار در یک زمان بوده، پدرم برای خدمت‌گذاری بدون توقع به پاداش بوده و دیگر زنان کشور خود ما و سایر کشور‌ها که با وجود مشکلات زیاد به کار ادامه داده و استقامت کرده‌اند و گاندی برای رهبری قوی‌اش.
گفتگوگردان: فرشته حسینی
