سعادت‌شاه موسوی؛ کارشناس ارشد اقتصاد توسعه
در حال حاضر به‌صورت فراگیر نگرانی از شیوع بیشتر ویروس کرونا ادامه دارد. تاکنون مرگ بیش از ۲۵۰۰ نفر در اثر ابتلا به این ویروس تایید شده است. البته این نگرانی به همین‌جا خلاصه نمی‌شود؛ خسارت‌های اقتصادی فراگیر شدن بیشتر این ویروس نه‌تنها برای چین، بل برای کشورهای دیگر و در کل اقتصاد جهانی بسیار حایز اهمیت است. اگرچه در برخی از کشورها این خسارت بیشتر و در بعضی دیگر کمتر است.
تاکنون آمار دقیق و رسمی درباره خسارت کنونی ظهور ویروس کرونا منتشر نشده است، اما رییس صندوق بین‌المللی پول گفته است که اقتصاد چین در اثر گسترش ویروس کرونا در فصل اول سال جاری میلادی ضربه جدی خواهد خورد و از سیاست‌گذاران کشورهای مختلف خواست که خاطرنشان سازند اقداماتی سریع برای مقابله با این بحران را سرلوحه کار خود قرار دهند.
در این شرایط بحرانی، با توجه به این‌که چین شریک تجاری قوی افغانستان است، این پرسش مطرح است که گسترش ویروس کرونا چه اثری روی روند روابط اقتصادی با چین خواهد داشت؟
از این‌که اکنون در کشور همسایه (ایران) شیوع این ویروس تایید شده و جان چند تن را گرفته و همچنان شمار زیادی را مبتلا ساخته است. بی‌تردید این رویداد روی رابطه تجاری افغانستان-ایران اثرهای منفی نیز خواهد گذاشت.
کاهش صادرات
هنگامی که ویروس کشندۀ کرونا در چین شیوع پیدا کرد، اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری افغانستان اعلام کرد که صادرات کشور به چین از طریق دهلیز هوایی بین دو کشور، متوقف شده است.
این اتاق دلیل توقف صادرات را شیوع ویروس کرونا در چین خوانده بود. یگانه شرکت هوانوردی خصوصی که روزانه ۲۰ تن از کالاهای تجارتی کشور را به چین انتقال می‌داد، از اول برج دلو سال جاری بدین‌سو پروازهای خود به‌شهر شانگهای چین را متوقف کرده است.
کرونا روند صادرات محصولات داخلی به‌ویژه جلغوزه سیاه افغانستان را از راه دهلیز هوایی به تاخیر انداخته است. بدون شک توقف انتقال کالاهای بازرگانی کشور از طریق دهلیز هوایی به چین به زیان اقتصاد افغانستان است. سالانه میزان داد و ستد افغانستان و چین به بیش از یک میلیارد و پنجاه میلیون دالر می‌رسد. جلغوزه و سنگ تالک از مهم‌ترین کالاهای صادراتی کشور به چین است.
این در حالی است که به تاریخ ۳۰ قوس ۱۳۹۸ قراردادی به‌ارزش ۲،۲ ملیارد دالر امریکایی از طرف وزارت تجارت و صنایع، وزارت زراعت، آبیاری و مالداری، اداره همآهنگی اداره امور ریاست جمهوری و بخش سکتور خصوصی با چین برای پنج سال آینده امضا شد. در مدت ۵ سال آینده به‌مقدار ۶۲هزار تُن جلغوزه سیاه باید از نشانی افغانستان به چین صادر شود.
کاهش واردات
در سال‌های اخیر، ایران به‌یکی از قدرت‌مندترین شرکای تجاری افغانستان تبدیل شده است. در کنار البسه و مواد ساختمانی و الکترونیکی، اکثر مواد خوراکی و لوازم بهداشتی افغانستان از ایران تأمین می‌شود. اما در تازه‌ترین مورد، وزارت صحت عامه اعلام کرده که دربارۀ ممنوعیت واردات مواد غذایی از ایران به منظور جلوگیری از انتقال ویروس کرونا از آن کشور به افغانستان، با مسوولان وزارت‌های زراعت، اقتصاد و همچنین ادارات مبارزه با حوادث، اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری، نورم و استندرد و هوانوردی ملکی بحث کرده است. به احتمال قوی، تخم و گوشت مرغ در اولویت ممنوعیت کالای وارداتی قرار می‌گیرند.
اگر به‌صورت عملی مرز تجاری و اقتصادی ایران به‌روی افغانستان بسته یا محدود شود، بدون شک تأثیرهای جدی آن بازار کالا را تا درجه‌‌یی فلج خواهد کرد.
به‌صورت فوری یافتن شریک تجاری جدید و جاگزینی ممکن نیست و زمان‌‍بر است. بنابراین هرگونه کاهش و یا وضع محدودیت تجارتی و ترانزیتی قیمت کالاها را به‌دلیل کمیابی افزایش خواهد داد. در کنار این‌که کسب‌وکار تعطیل و کند می‌شوند، مردم به‌صورتِ کلی دچار تنگ‌دستی خواهند شد.
اگر خدای ناخواسته پای ویروس کرونا به افغانستان کشیده شود، نقاط دیگر اقتصاد را نیز نشانه می‌رود. مانند صنعت هوتل‌داری و کافه‌داری.
در حال حاضر، قهوه‌خانه‌ها و رستورانت‌ها، در شهرهای ایران در حال تعطیل شدن هستند. در حالی که بخشی کلانِ تولید ناخالص داخلی (GDP) افغانستان از طریق خدمات به‌دست می‌آید و با کاهش فعالیت عرصۀ خدمات، به‌شدت درآمد ملی کاهش می‌یابد و این مسالۀ ساده‌یی نیست. نهادها و مسوولان بایسته است که مرزها را بسیار جدی بگیرند و از ورود این ویروس خطرناک جلوگیری نمایند.
