نویسنده: زهرا یزدان شناس، کارشناس ارشد حقوق بشر
آپارتاید نژادی در آفریقای جنوبی و نامبیا، از صفحه‌های تاریک تاریخ بشریت و وضعیتی نابرابر، ضد انسانی و دردناک بوده است. شاید به نظر برسد که در روزگار ما و با وجود دسته و نهادهای مدافع حقوق بشر در داخل کشورها و به صورت بین‌المللی، دیگر شاهد چنین تبعیض‌هایی نخواهیم بود اما فیلیپ آلستون، گزارشگر ویژه فقر سازمان ملل با ابداع کلمه «آپارتاید اقلیمی»، چشم دنیا را به روی حقیقتی دردناک باز کرد. حقیقتی که در نزدیکی همه ما هست ولی ابعاد گسترده و جهانی آن بر بسیاری از ما پوشیده بود.
در اغلب رخدادها و مشکلاتی که یک سمت آن مردم هستند و حل آن، نیاز به همراهی مردم دارد، آموزش و اطلاعرسانی، از اولین قدم‌ها و موثرین برنامه‌ها است. بسیاری از مردم در کشورهای مختلف و در اقشار متفاوت، نسبت به آپارتاید و شرایط ناعادلانه آن اطلاعات و احساساتی دارند. ارایه تصویری، واقعی و جامع که به مردم نشان دهد تغییرات اقلیمی آثاری به مراتب گسترده‌تر و ویرانگرتر از آپارتاید نژادی در آفریقای جنوبی و نامبیا دارد، آنان را به مقابله با این پدیده خطرناک تشویق می‌کند.
اگر مردم ابعاد آپارتاید اقلیمی را حس و درک کنند و تصویر روشنی از آن پیدا کنند، حتی بدون الزام قانونی هم، در جهت رفع آن تلاش میکنند. همانند آنچه در پاندمی کرونا شاهد هستیم، اکثر افراد استفاده از ماسک، فاصله‌گذاری و قرنطینه را، نه از سر اجبار قانونی بل خودخواسته رعایت میکنند و به سلامتی خود و دیگران اهمیت می‌دهند و نقش خود در مراقبت از سلامتی و جان دیگران را به درستی درک میکنند. اصولا باورهای درونی و اخلاقی در مقایسه با حقوق و الزامات بیرونی کارآمدترعمل میکنند.
در اطلاعرسانی عمومی در سراسر دنیا در مورد تغییرات اقلیمی و اثرات مخرب آن، با دو قشر از مردم روبرو هستیم. از یک سو، مردمی در کشورهای ثروتمند که باید از اثرات تغییرات اقلیمی و آپارتاید اقلیمی بر زندگی مردم دیگر کشورها و خودشان آگاه شوند. بسیاری از این افراد ممکن است هیچ ذهنیتی نسبت به این مساله نداشته باشند که شیوه زندگی آنها اعم از خوراک، پوشاک و حتی کار و تفریح آنها می‌تواند باعث بروز مشکل در زندگی افراد دیگری در دنیا شود. ایجاد این دیدگاه و ذهنیت روشن برای افراد این جوامع می‌تواند اولین قدم در شروع تغییرات باشد. این تغییرات زمانی سازنده خواهد بود که از سویی خود مردم، مسایل تاثیر گذار در تغییرات اقلیمی را بشناسند و اقدامات لازم برای تشدید نشدن آن را رعایت کنند تا از وخامت مشکلات زیست محیطی جلوگیری شود و در دیگر جهت باید از سیاستمداران خواستار تغییرات و تصمیماتی در جهت رفع این آپارتاید باشند و در انتخاب‌های بعدی، افراد و گروه‌های سیاسی را برگزینند که برنامه‌های مشخص و تاثیرگذاری در زمینه مبارزه با عوامل و عواقب آپارتاید اقلمیی داشته باشند.
حتی اگر در نظر بگیریم که افراد و احزابی در این کشورها باشند که به مسایل مردم در دیگر کشورها اهمیت ندهند و تنها به دنبال رفاه خویش هستند، این اطلاع رسانی، باعث آگاهی به این مسئله می شود که تغییرات مخرب اقلیمی حتی اگر در منطقه و کشور آنها تاثیر خیلی مستقیمی نداشته باشد ولی با خراب کردن روند زندگی افراد در کشورهای دیگر خصوصا کشورهای فقیر، موجب رشد روند مهاجرت‌های قانونی و غیر قانونی به کشورهای مرفه خواهند شد. مهاجرت اساسا پدیده بد یا مخربی نیست، بسیاری از تمدن‌ها، بر پایه مهاجرت سامان یافته یا شکوفا شده‌اند. ولی مهاجرت‌های بی‌رویه و خصوصا اجباری می‌تواند تغییرات ساختاری نامطلوبی در کشور مقصد ایجاد کند.
در دیگر سوی این اطلاعرسانی، مردم کشورهای فقیری که از این تغییرات آسیب دیده‌اند، باید بدانند که خودشان هم می‌توانند با انتخاب‌ها و اقدامات خود در مهار این بحران نقشی ایفا کنند. همچنین این افراد می‌توانند در جهت ایجاد آگاهی عمومی برای مردم دنیا قدم‌های موثری بردارند ونباید صرفا منتظر ابتکار عمل از سوی کشورها ثروتمند و موجب این آسیب‌ها باشند.
با بالا بردن آگاهی عمومی در سراسر دنیا، مطالبه‌گری در زمینه پذیرش مسئولیت از طرف کشورهای صنعتی شروع خواهد شد و می‌توان امیدوار بود که این خواسته به حالت اجرایی و جبران خسارت در کشورهای آسیب دیده منجر شود.
بالابردن اطلاعات افراد در سراسر دنیا،باعث ایجاد بینش و ضرورت مطالبه‌گری در زمینه مبارزه با بحران آپارتاید اقلیمی خواهد شد. اطلاعرسانی در این زمینه‌ها باعث ایجاد حرکت و جنبشی هماهنگ در سراسر دنیا برای احقاق حقوق مردم آسیب دیده از این شرایط و پیشگیری از استقرار آپارتاید اقلیمی را فراهم می‌کند.
