نویسنده: احمدشاه نقش‌بندی
برای کار در یک نهاد یا سازمان، طبیعتا به منابع مختلفی مانند محل مناسب، بودجه کافی، وسایل کار و … نیاز دارید؛ اما در این میان، منابع انسانی بسیار ضروری و حیاتی است. نیروی انسانی دارای مهارت و تخصص در عرصه‌های مشخص، قدرتی است که می‌تواند سازمان را در مسیر پیشرفت قرار دهد و نبود آن، کشتی متحرک سازمان را به طوفان‌های ناکارآمدی و فساد غرق خواهد کرد.
سازمان‌ها از بخش‌ها و حوزه‌های مختلفی مانند مالی، اداری، تخنیکی و اقتصادی تشکیل شده‌اند؛ در این میان، «تدارکات» یکی از مهم‌ترین حوزه‌هایی است که تأثیر مستقیمی بر چگونگی مصرف بودجه سازمان دارد. بودجه سازمان به‌صورت معقول و مناسب زمانی به مصرف می‌رسد که کیفیت امور تدارکاتی افزایش یابد؛ بدین معنی که بخش بزرگ بودجه از طریق تطبیق پلان‌های تدارکاتی مصرف می‌شود. در بیشتر کشورها تدارکات از ۱۵ تا ۳۰درصد عواید ناخالص داخلی (GDP) را دربر می‌گیرد.
در کشورهای پیشرفته جهان در رشته تدارکات به‌صورت تخصصی، علمی و اکادمیک در برنامه‌های کوتاه‌مدت مسلکی و همچنین دوره‌های تحصیلی در مقاطع ماستری و دکتورا تدریس می‌شود.
دیدگاه استراتژیک
مسلکی‌سازی کادر تدارکاتی اولویت درازمدت و استراتژیک حکومت وحدت ملی به شمار می‌رود؛ زیرا به نیروی انسانی متخصص در این رشته نیازمندی جدی احساس می‌شود. این مهم، با ظرفیت‌سازی و بهره‌گیری از فرصت‌های آموزشی و تحصیلی داخلی و خارجی تأمین می‌شود؛ به همین نسبت، دولت افغانستان سعی کرده است تا در این زمینه پلان‌های درازمدت داشته باشد.
داشتن کادر مسلکی تدارکات، کیفیت پیشبرد امور تدارکاتی، ارایه خدمات و اجرائات روندهای تدارکاتی را نیرو می‌دهد. به‌منظور نیل به اهداف مطروحه دولت افغانستان، اداره تدارکات ملی با درک اهمیت موضوع، انستیتوت تدارکات ملی را ایجاد کرده است.
دولت افغانستان در اصلاحات بنیادی و رشد ظرفیت‌ها اقدامات اصلاحی را آغاز کرده است که یکی از این اصلاحات، معیاری‌سازی تشکیلات، لوایح و وظایف تمام ادارات تدارکاتی است.
دولت افغانستان در سال ۱۳۹۶ برای نخستین‌بار امتحان جمعی کانکور استخدام کارکنان تدارکاتی را در سطح کشور برگزار کرد. در این آزمون، نیروهای جوان و تحصیل‌کرده اشتراک کرده بودند. این امتحان روزنه‌یی برای جذب کادرهای جوان، بااستعداد و متخصص تدارکات بود و پروسه امتحان از طریق نهادهای مهم ملی و بین‌المللی موردحمایت و تقدیر قرار گرفت. در این میان، بانک جهانی نیز از پروسه ظرفیت‌سازی در اداره تدارکات ملی ستایش به کرد.
اداره تدارکات ملی برای رشد مسلکی و انکشاف منابع بشری در امور تدارکات استراتیژی پنج‌ساله‌یی را به‌منظور مسلکی‌سازی کارکنان تدارکاتی، برنامه‌ها و نصاب جدید آموزشی، میکانیزم تصدیق ظرفیت کارکنان تدارکاتی و … اسناد مورد نیاز انستیتوت تدارکات ملی را که با معیارهای اکادمیک ملی و بین‌المللی سازگار است، در همکاری با انستیتوت تدارکاتی پوهنتون بنگور انگلستان تهیه و تدوین کرده است.
نصاب جدید براساس یافته‌های نیازسنجی و با درنظرداشت قانون تدارکات نافذۀ کشور، رهنمود تدارکاتی بانک جهانی، بانک انکشاف آسیایی، اتحادیه اروپا و تجارب معاصر نهادهای بین‌المللی در سه مرحله تهیه و تدوین شده است. علاوتا برنامه‌های آگاهی‌دهی کوتاه‌مدت در قالب ۹مبحث مختلف برای کارکنان تدارکاتی و همچنین قضات، مفتشان، مقامات عالی‌رتبه، مسوولان مالی، رسانه‌ها و سکتور خصوصی (داوطلبان و مشاوران) نیز تهیه شده است.
بنابراین افغانستان برای نخستین‌بار تدارکات را به‌صورت امری علمی و اکادمیک از طریق انستیتیوت تدارکات ملی در سطح کشور تدریس می‌کند و کارمندان تدارکاتی را با روش‌ها و میتودهای مدرن تدارکات به‌عنوان امری مسلکی و تخصصی آموزش می‌دهد.
گسترش همکاری‌های آموزشی با نهادهای بین‌المللی که در زمینه تدارکات تجارب کافی دارند، یکی از مؤلفه‌های استراتژی مسلکی‌سازی کادر تدارکات است. افغانستان اکنون با ادارات و سازمان‌های مهم بین‌المللی در زمینه مسلکی‌سازی کادر تدارکات همکاری‌های اساسی و استراتژیک دارد که از این میان می‌توان به امضای تفاهم‌نامه با پوهنتون بنگور انگلستان، روابط اکادمیک با پوهنتون روم ایتالیا و سازمان همکاری‌های کوریا (KOICA)، امضای موافقت‌نامه با پوهنتون امریکایی افغانستان (AUAF) و مرکز آموزشی سازمان بین‌المللی کار (ITCILO) شهر تورین ایتالیا و برخی نهادهای مهم داخلی دیگر مانند امضای تفاهم‌نامه با پوهنتون‌های کابل و پولی‌تخنیک، اشاره کرد.
افزون بر آن، از سال ۲۰۱۶ بدین‌سو اداره تدارکات ملی ۱۵ تن از کارمندان خود را برای تحصیل در رشته «تدارکات» به سطح ماستری به ایتالیا اعزام کرده است که تعدادی از آنان با اتمام دوره تحصیلی به کشور بازگشته و تعداد دیگری نیز هم‌اکنون مصروف تحصیل هستند. افزون بر این اقدام، اداره تدارکات ملی روابط آموزشی خود را با اداره KOICA گسترش داده است و تاکنون چندین تن از همکاران اداره تدارکات ملی در زمینه تدارکات الکترونیک از طریق اداره متذکره آموزش دیده‌اند.
در نتیجه، تلاش‌های دولت افغانستان در زمینه سرمایه‌گذاری بر مسلکی‌سازی تدارکات به چند نکته آتی خلاصه می‌شود:
- بهبود عملکرد و رشد اقتصادی: آموزش مضامین مختلف و متنوع مسلکی تدارکات توسط انستیتوت تدارکات ملی سبب اتخاذ تصامیم مناسب توسط کادرهای آموزش‌دیده و در نتیجه باعث روند بهتر اجرائات کاری، مصرف معقول بودجه و نهایتا رشد اقتصادی می‌شود.
- بهبود عرضه خدمات عامه: با داشتن کادرهای آموزش‌دیده مسلکی که دانش مرتبط به مسلک را فراگرفته‌اند، می‌توان خدمات عامه را برای وصول رضایت مردم از طریق تدارکات باکیفیت به بهترین وجه فراهم آورد.
- کاهش و محو فساد: داشتن کادرهای متخصص و مسلکی تدارکات سبب تقویت فضای کاری مناسب، تأمین شفافیت، برابری و رفتار عادلانه در پروسه‌های تدارکاتی طبق چارچوب حقوقی تدارکات می‌شود.
- افزایش اعتماد مردم: تأمین شفافیت و رعایت اصل حاکمیت قانون در جریان پروسه‌های تدارکاتی سبب به وجود آمدن اصلاحات، دستیابی به نتایج مثبت و افزایش اعتماد مردم می‌شود.
