حسین اعتمادی
در کشورهای جنگ‌زده و در شرایط بعد از جنگ مواقعی وجود دارد که توسعه اقتصادی باعث صدمه بیشتر و در بعضی موارد شدیدتر شدن نابرابری می‌شود؛ حتی ممکن است یک عقب‌گرد اساسی در زمینه توسعه نیز محسوب شود.
در حقیقت پروژه‌هایی که براساس انکشاف متوازن طرح نشده‌اند، نه‌تنها نمی‌توانند زمینه توسعه اقتصادی را فراهم کنند، بل باعث تشدید نارضایتی، افزایش نابرابری و در نهایت بروز بی‌ثباتی و بعضا مانند سودان، جنگ داخلی و در نهایت تجزیه یک کشور می‌شوند.
سودان کشوری است که بعد از گرفتن استقلال از بریتانیا، تقریبا بیشتر عمر خود را در جنگ داخلی گذرانده است. بعد از ختم اولین دوره جنگ‌های داخلی، دولت خارطوم درصدد اعمار کانال جنگلی (Jonglei Canal) برآمد.
قرار بود این کانال آب را از جنوب سودان به سرزمین‌های شمالی برده و زمینه کشاورزی را در این ناحیه مساعد کند. کرسی‌نشینان و حاکمان خارطوم که از قبایل شمالی‌اند، بدون توجه بررسی اثرات اجتماعی و محیط زیست (EIA) ساخت کانالی را شروع کردند که آب را از مناطق جنوبی به صفحات شمال هدایت می‌کرد.
هدف از این پروژه رونق زراعت عنوان شد اما علاوه بر تاثیرات مخرب زیست محیطی، این پروژه باعث ایجاد احساس عمیق نارضایتی و نابرابری در مردم سودان جنوبی شد.
در نتیجه، عملکردهای این‌چنینی باعث بروز آشوب‌های گسترده، ناتمام ماندن پروژه ساخت کانال تا امروز و در نهایت تجزیه سودان به دو کشور شمالی و جنوبی در دو سال گذشته شد. جنگ‌های داخلی که ۵۳سال پیش شروع شد، در نهایت با تجزیه ختم شد.
در افغانستان نیز هر روزه با مشکلاتی از همین دست روبرو هستیم. گاه توسعه که آرزوی هر فرد در کشور است تبدیل به معضلی اساسی و لاینحل می‌شود؛ چون به صورتی انجام می‌شود که مردم را نسبت به اهداف پروژه‌ها حساس و بدبین می‌کند.
توسعه متوازن اصلی است که در کشورهایی چون افغانستان که همیشه از مسایل قومی و نژادی در جهت تبعیض و پایین نگه داشتن بعضی از اقشار جامعه استفاده می‌شده باید رعایت شود. این کار باعث آرامش و باورمندی مردم به حکومت و در نتیجه ثبات سیاسی و اقتصادی می‌شود.
اما در نهایت می‌بینیم که عدم توجه به توسعه متوازن در همه ولایات، عدم ساخته شدن سرک‌هایی مانند سرک کابل-بامیان-هرات که بودجه آن سال‌ها پیش توسط کشور ایتالیا تقبل شده بود، سرازیر شدن بودجه مصرف‌نشده ولایات شمالی و مرکز به مناطق ناآرام شرقی و جنوبی، چند برابر بودن بودجه اختصاص داده شده به پروژه‌ها در مناطق ناآرام… به معنای تبعیض بیشتر نسبت به جوامع حاشیه رانده شده، عدم رعایت حقوق بشر و بی‌توجهی به استندردهای محیط زیستی و اجتماعی است.
آن دسته از سیاستمدارانی که تصور می‌کنند با عدم تطبیق پروژه‌ها در مناطق غیرخودی سهم بیشتری را به مناطق خودی خواهند داد، رویکردی در پیش می‌گیرند که فراتر از نوک بینی نمی‌رود. این رویکرد در نهایت می‌تواند بنیان‌های یک کشور و ملت را سست ساخته و تحولاتی را به بار آورد که هیچ‌کس را توانایی مقابله با آن نیست.
فراهم کردن امکانات و شرایط برابر برای تمام قومیت‌ها در افغانستان و حتی گاهی قایل شدن تبعیض‌های مثبت به نفع اقلیت‌ها به جبران تمام سوء‌رفتارهای گذشته، می‌تواند به آن‌ها احساس تعلق به جامعه و کشور را بدهد.
مسلما ایجاد یک کشور با حاکمیت سیاسی باثبات و اقتصاد شکوفا نیز در گرو احساس تعلق همه اقشار جامعه به کشور و نظام سیاسی دارد و این ممکن نمی‌شود مگر با توسعه متوازن.
