طاها فضل
در میان افراد دارای معلولیت، ناشنوایان بیش‌ترین تعداد را دارند. طوری که نزدیک به پنج‌درصد جمعیت جهان ناشنوا یا کم‌شنوا هستند. ناشنوایان در میان دیگر افراد دارای معلولیت، گروه فراموش‌شده‌یی به شمار می‌روند؛ چراکه نمی‌توانند صدای خودشان را به گوش مسوولان و جامعه برسانند و نسبت به گروه‌های دیگر کم‌تر به مشکلات آن‌ها توجه می‌شود.
در تقویم جهانی ۳۰سپتمبر را با نام روز جهانی ناشنوایان نام‌گذاری کرده‌اند که با اختصاص دادن این روز به ناشنوایان و برگزاری سخنرانی، گفتگو، همایش و مراسم مختلف، حقوق این گروه را به دولت‌ها، تصمیم‌گیرندگان، رسانه‌ها و افکارعمومی گوشزد می‌کنند.
فدراسیون جهانی ناشنوایان هدف خود را از نام‌گذاری چنین روزی یادآوری منزلت، توجه به حقوق ناشنوایان، ارتقای فرهنگ ارتباط با ناشنوایان، حق دسترسی به زبان اشاره، حق تحصیل، کار و زندگی اجتماعی ناشنوایان، آگاهی سیاست‌مداران و همچنین عموم مردم از مشکلات آن‌ها عنوان می‌کند.
همچنین این فدراسیون هرسال به‌مناسبت این روز پیامی در خصوص حمایت از این قشر منتشر می‌کند. در بخشی از این پیام آمده است: «ناشنوایان را آگاه کنید که بدانند افراد خاصی هستند؛ چراکه هم معلولیت‌شان خاص است و هم از نظر زبانی اقلیت هستند. آن‌ها همچنین باید بدانند زبان اشاره و فرهنگ ناشنوایی سبب تقویت و گسترش چند‌زبانگی و ارتقای آن‌ها، حفاظت و افزایش تنوع زبانی و تنوع فرهنگی در تمام جهان می‌شود. اجرای اصول قانون افراد دارای معلولیت را پیگیری کنید. بر استفاده از زبان اشاره تاکید کنید. زمانی که برای جامعۀ ناشنوایان کاری انجام می‌شود بدون حضور و بدون نظر خود ناشنوایان انجام نشود. برای اینکه ناشنوایان بتوانند مشارکت کاملی در اجتماعات خود داشته باشند و به حقوق انسانی خود اشراف پیدا کنند به کارگیری زبان اشاره لازم و ضروری است.»
به باور کارشناسان، آشنا نبودن جامعه با زبان اشاره و برقراری ارتباط این قشر با دیگر افراد، مهم‌ترین مشکل ناشنوایان است و درک و فهم مفاهیم انتزاعی را که بار ارزشی دارد، برای آنان دشوار می‌کند و ضعف در این بخش مانع اصلی در باروری استعدادها و توانایی برقراری ارتباط ناشنوایان می‌باشد که اگر توجه موثری به آن نشود با سرخوردگی و افسردگی همراه است.
زبان اشاره زبان بین‌المللی ناشنوایان است و بیش‌تر کشورهای دنیا از آن استفاده می‌کنند. ناشنوایان و افراد مبتلا به اختلال گفتاری، برای بهره‌مندی از حقوق فردی و خانوادگی و شهروندی، نیاز به زبان خاصِ خودشان مثل زبان اشاره دارند و ضروری است که آدم‌ها و نهادها، این زبان را به رسمیت بشناسند.
ناشنوایان در افغانستان
هرچند آمار دقیقی از ناشنوایان در کشور وجود ندارد؛ اما گفته می‌شود که بیش‌تر از ۵۰هزار ناشنوا در افغانستان زندگی می‌کنند.
ناشنوایان همانند دیگر افراد دارای معلولیت، از اکثر امتیازات اجتماعی محرومند. تعلیم و تربیت ناشنوایان در کشور وضعی خوبی ندارد.
بشیر دیره، معاون شورای معلولان شهر کابل می‌گوید: «اکثر افراد دارای معلولیت در کشور به آموزش و پرورش دسترسی ندارند، زمینۀ کاری برای‌شان مساعد نیست و با آن‌ها تبعیض گونه رفتار می‌شود.»
به گفتۀ آقای دیره، وضعیت اقتصادی افراد دارای معلولیت در کشور خوب نیست و ناشنوایان هم از این وضعیت مستثنا نیست.
وزارت معارف می‌گوید درحال حاضر در۱۷ولایت کشور و در ۱۲۰۰مکتب، بیش از ۴۷۵۷دانش‌آموز دارای معلولیت که شامل نابینایان، ناشنوایان و افراد دارای عقب‌ماندگی ذهنی هستند، در چهار بخش زیر پوشش تعلیم و تربیت قرار دارند.
نوریه نزهت، سخنگوی وزارت معارف می‌گوید که این وزارت در نظر دارد تا در برنامه‌های آینده، برای افراد دارای معلولیت خدمات آموزشی بیش‌تر ارایه کند.
خانم نزهت افزود:در برنامۀ ۶هزار باب مکتب که قرار است ساخته شود، مکاتب و برنامه‌هایی برای افراد دارای معلولیت نیز شامل می‌شود.
همچنین افزون بر مکاتب معارف، تعدادی از دانش‌آموزان در مکاتب مسلکی مصروف دانش‌آموزی هستند.
هفتۀ گذشته یک مرکز تعلیمات مخصوص افراد دارای معلولیت افتتاح شد و در چندروز گذشته خبرها حاکی از آن بود که در ولایات بامیان و دایکندی، مکاتب مخصوص برای ناشنوایان و نابینایان ساخته می‌شود.
به باور متخصصان، خانواده و اجتماع با پذیرش واقع‌بینانه مشکل فرد ناشنوا باید در راه پرورش استعدادها و توانایی‌های او یاری‌اش دهند.
شهلا دستیار، کارشناس تعلیمات مسلکی می‌گوید: «یکی از عوامل دست نیافتن ناشنوایان و مربیان ناشنوا به اهدافی مثل اجتماعی شدن، نقص ارتباطی موجود در رفتارهای اجتماعی افراد است. بنابراین، نادرستی ارتباط‌ها، روند اجتماعی شدن ناشنوایان و به تبع آن، تعلیم و تربیت آنان را تحت تاثیر قرار می‌دهد و خدشه‌دار می‌کند.»
به طور کلی مهم‌ترین عامل در حل مشکلات ناشنوایان این است که لازم است مسوولان زبان اشاره را زبانی مستقل بدانند و امکاناتی برای آموزش زبان اشاره برای ناشنوایان و سایر افراد جامعه فراهم شود. همچنین از زبان اشاره، در امر آموزش استفاده گسترده شود.
به اساس بیانیۀ ادارۀ تعلیمات تخنیکی و مسلکی، در پنج‌سال آینده تعداد جذب افراد دارای معلولیت در مکاتب مسلکی به ۶۰۰۰نفر خواهد رسید و در سه سال آینده در تمامی ولایات کشور مراکز تعلیمات خاص ایجاد خواهد شد.
