زهرا یزدان‌شناس، کارشناس ارشد حقوق بشر
مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ۱۴دسمبر۱۹۹۰، اول اکتوبر را روز جهانی افراد سالمند تعیین کرد و یک سال بعد، اصول سازمان ملل برای سالمندان تصویب شد.
در زمینۀ حمایت از حقوق سالمندان، این دهه (۲۰۲۰-۲۰۳۰) دهۀ سالمندی سالم نام گرفته است.
این دهه فرصتی برای دولت‌ها، جامعۀ مدنی، آژانس‌های بین‌المللی، متخصصان، دانشگاه‌ها، رسانه‌ها و بخش خصوصی برای اقدام هماهنگ و سازننده برای بهبود زندگی افراد سالمند، خانواده و جوامع آنها است.
براساس برنامۀ توسعۀ پایدار سازمان ملل متحد، همۀ کشورها و همۀ ذی‌نفعان با این شعار که «کسی را ترک نخواهیم کرد» متعهد و مصمم هستند که اطمینان حاصل کنند تا برای هر انسانی از جمله افراد سالمند، شرایط یک زندگی شایسته همراه با برابری، در یک محیط سالم فراهم شود.
یک اقدام جهانی هماهنگ در مورد سالمندی سالم به‌سرعت لازم است؛ زیرا درحال حاضر بیش از ۱میلیارد نفر در سنین بالای ۶۰سال در دنیا وجود دارند که بیش‌تر آنها در کشورهای کم‌درآمد و متوسط زندگی می‌کنند.
بسیاری از سالمندان به منابع اولیۀ لازم برای یک زندگی شایسته، مطابق با کرامت انسانی و عزت دسترسی ندارند و با موانع متعددی برای مشارکت کامل در جامعه روبرو هستند.
دبیرکل سازمان ملل، امسال در پیام خود برای بزرگ‌داشت روز جهانی سالمندان اشاره کرد که پاندومی کرونا باعث ترس و رنجی ناگوار برای افراد سالمند در سراسر جهان شده است. فراتر از تاثیرات فعلی بر سلامتی آنها، این بیماری، این افراد را از نظر فقر، تبعیض و انزوا در خطر بیش‌تری نسبت به گذشته قرار می‌دهد. این شرایط احتمالاً تاثیرات مخرب‌تری بر افراد سالمند در کشورهای در حال توسعه خواهد داشت.
وی در پیام خود خواستار این شد که افراد سالمند باید در اولویت تلاش‌ها برای غلبه بر COVID-19 باشند و همچنین با توجه به شرایط همه‌گیری بیماری باید نحوۀ پرداختن به سن و سال‌خوردگی را در جوامع تغییر دهیم.
در این تغییرات، توجه به گسترش فرصت‌ها برای افراد مسن و افزایش دسترسی آنها به بهداشت، حقوق بازنشستگی و حمایت اجتماعی بسیار مهم خواهد بود.
بر اساس آمارها و نظر کارشناسان، به‌نظر می‌رسد طی سه دهۀ آینده، تعداد افراد سالمند در سراسر جهان بیش از دو برابر و در سال۲۰۵۰ به بیش از ۱٫۵میلیارد برسد که هشتاددرصد آنها در کشورهای کم‌درآمد و متوسط زندگی خواهند کرد.
سریع‌ترین افزایش تعداد افراد سالمند در شمال آفریقا و آسیای غربی رخ خواهد داد و در مقابل، انتظار می‌رود که این افزایش در آسترالیا، نیوزیلند، اروپا و امریکای شمالی که جمعیت آنها در حال حاضر به طور قابل توجهی مسن‌تر از سایر مناطق جهان است، نسبتا کم باشد.
زندگی طولانی‌تر، نه‌تنها برای افراد مسن و خانواده‌های آنها، بل برای جوامع فرصت‌های فراوان و موثری را به همراه دارد.
سال‌های سالمندی، فرصتی برای دنبال کردن فعالیت‌های جدید مانند تحصیلات بیش‌تر، شغل جدید و یا خواسته‌‌یی که مدت‌ها به فراموشی سپرده شده، فراهم می‌کند.
افراد مسن همچنین از بسیاری جهات به خانواده و اجتماع خود کمک می‌کنند. تجربیات آنها اندوختۀ ارزشمندی است که با گشاده‌دستی در اختیار جوان‌ها قرار می‌گیرد و می‌تواند راه موفقیت آنها را هموارتر کند. لازم است به این نکته توجه ویژه شود که وجود و میزان این فرصت‌ها و مشارکت‌ها به شدت به عامل سلامتی این افراد بستگی دارد.
افراد مسن به عنوان رهبران، متولیان و افراد با تجربه و حافظان سنت‌های قدیمی، همیشه نقش به‌سزایی در جامعه داشته‌اند. با این حال، این افراد به خاطر شرایط جسمی و روحی خود ممکن است بسیار آسیب‌پذیر باشند، بسیاری از آنها در فقر قرار می‌گیرند یا با تبعیض روبرو می‌شوند و از جامعه و فعالیت‌های اجتماعی رانده می‌شوند.
نیروی تجربه و اجرایی افراد مسن، پایۀ قدرتمندی برای توسعۀ پایدار است. بیش از هر زمان دیگر، ما باید به صدا، پیشنهادها و ایده‌های آنها گوش دهیم تا جامعه‌یی سالم‌تر و پویاتر داشته باشیم.
پی‌نوشت:
*این نوشته، ترجمه‌یی آزاد از مطالب سایت سازمان ملل و سازمان بهداشت جهانی در زمینۀ روز جهانی سالمندان است.
