اهدای جایزۀ نوبل صلح به کوفی چه نقشی در گفتگوهای صلح خواهد داشت؟
رضا رضایی
امسال از افغانستان خانم فوزیه کوفی در فهرست نامزدان دریافت جایزه صلح قرار دارد و از امروز اعلام برندگان این جایزه معتبر بین‌المللی آغاز شده است.
این احتمال وجود دارد که جایزۀ نوبل صلح به خاطر تسریع و حمایت از گفتگوهای صلح افغانستان به خانم کوفی تعلق بگیرد. او که تازه از یک سوءقصد جان به‌در برده، عضوی از هیات صلح دولت در مذاکرات با طالبان برای پایان دادن به جنگ است. اگر چه اهدای جایزه نوبل صلح امر سمبولیک است، ولی پیام روشن و پیامدهای موثر دارد.
درصورت برنده شدن خانم کوفی، برای دولت و هیات صلح افغانستان بزرگ‌ترین پیروزی خواهد بود؛ زیرا توجه جامعه بین‌المللی به قضایای صلح افغانستان بیشتر می‌شود و صدای حامیان جمهوریت بیشتر شنیده و حمایت خواهد شد. چنانچه تا این جای کار، انتخاب خانم کوفی به عنوان یکی از نامزدهای دریافت جایزه صلح در راستای حمایت از دولت مرکزی و تداوم نظام جمهوریت بوده است.
حتا اگر جایزه به خانم کوفی تعلق نگیرد، باز برای افغانستان پیروزی است و از سوی دیگر انتخاب خانم کوفی و سه زن دیگر به عنوان نمایندگان جمهوری در گفتگوهای صلح قطر نشان از درایت و تدبیر در موضع‌گیری دولت است.
با فرض بر اینکه امسال، خانم کوفی برنده جایزه نوبل شد، طالبان چه موضع و موقفی اتخاذ خواهد کرد؟ آیا طالبان از آن استقبال خواهد کرد یا آن را یک‌جانبه‌گرایی غرب دانسته و به گفتگوها پشت خواهد کرد؟ آیا طالبان در برابر خواست جمهوریت و حمایت‌های بین‌المللی دولت افغانستان عقب‌نشینی خواهد کرد یا بر تداوم جنگ و وارد کردن فشار بیشتر ادامه خواهد داد؟ دو سناریو قابل تصور است.
یک
خانم فوزیه کوفی برنده جایزه نوبل صلح اعلام می‌شود و طالبان و حامیان منطقه‌یی‌اش احساس انزوا می‌کنند. این گروه پی میبرد که دولت افغانستان در گفتگوهای کنونی از پشتیبانی قوی و با وجود نارسایی‌های زیاد از مقبولیت در نزد جامعه جهانی نیز برخوردار است. آن‌ها دست از خشونت و کشتار برمی‌دارد و از تمامیت‌خواهی برای برپایی نظام تنگ‌نظرانه مبتنی بر قرائت سلفی نیز کوتاه می‌آید. همچنین طالبان این واقعیت را نادیده نخواهد گرفت که زنان امروز کشور متفاوت از گذشته و با چشم‌انداز روشن به آینده از توانایی‌های علمی، مدیریتی و اجرایی در عرصه‌های مختلف برخوردار و بازیگران موثر در سطح ملی و بین‌المللی‌اند. در این سناریو، گفتگوهای صلح به پیشرفت‌های چشم‌گیر و فراگیری صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز منجر خواهد شد.
دوم
وقوع سناریوی دوم بیشتر متصور است. با برنده‌شدن خانم فوزیه کوفی در کسب جایزه صلح، طالبان مانند دولت عقب‌گرای جمهوری اسلامی ایران که در هنگام اهدای جایزه نوبل صلح به خانم شیرین عبادی بی‌توجهی نشان داد، عمل خواهد کرد. کمیته جوایز نوبل در سال ۲۰۰۳ میلادی، شیرین عبادی را برای ترویج مردم‌سالاری و تلاش برای رعایت حقوق بشر در ایران مستحق و برنده اعلام کرد. اعطای این جایزه با استقبال گرم مردم ایران مواجه شد، ولی با اینکه اصلاح‌طلبان به رهبری محمد خاتمی در قدرت بودند، حکومت ایران اعلامیه رسمی نداد. این برخورد حکومت ایران دهان‌کجی آشکار نسبت به خواست جامعه بین‌الملل مبنی بر رعایت حقوق بشر به ویژه حقوق زنان، کودکان و مهاجران بود.
محافظه‌کاران ایرانی از شیرین عبادی به‌خاطر نداشتن حجاب در مراسم اعطای جایزه انتقاد کردند و دادن جایزه را یک عمل سیاسی از سوی یک نهاد طرف‌دار غرب تفسیر کردند. برخورد محافظه‌کاران و حکومت ایران رفته رفته با خانم عبادی بد و بدتر شد تا جایی که از تدریس حقوق بشر در دانشگاه‌های ایران ممنوع و سپس در پی تهدیدها به مرگ مجبور به ترک و تبعید از ایران شد. پس از آن، وضعیت حقوق بشر در ایران بسیار وخیم گزارش می‌شود.
بنابراین، طالبان نیز با الگوگیری از جمهوری اسلامی ایران نسبت به اعلام شدن خانم کوفی به عنوان برنده جایزه نوبل صلح از خواست روشن مردم افغانستان و جامعه بین‌المللی برای پایان دادن جنگ و رعایت حقوق بشر سرپیچی خواهد کرد و بر کوبیدن طبل جنگ ادامه خواهد داد.
به هرحال، چه در صورت پیروزی یا عدم تعلق جایزه نوبل صلح به خانم کوفی، مسوولیت‌های او و سایر نمایندگان دولت برای رساندن صدای مردم به طالبان جهت پایان دادن جنگ و مطیع کردن آن‌ها به ارزش‌های دموکراتیک کمتر نه که بیشتر شده است.
خبر خوشی است و فرصت خوبی که نباید از دست برود. من امیدوارم و دعا می کنم که بانو کوفی برنده جایزه صلح نوبل شود. و مشت محکمی بر پوز خشونت طلبان زده شود. و تلاش های بانو کوفی و دیگر بانوان عزیز هم میهن ما برای صلح ستودنی است. و به قول نگارنده ” زنان امروز کشور متفاوت از گذشته و با چشم‌انداز روشن به آینده از توانایی‌های علمی، مدیریتی و اجرایی در عرصه‌های مختلف برخوردار و بازیگران موثر در سطح ملی و بین‌المللی‌اند. در این سناریو، گفتگوهای صلح به پیشرفت‌های چشم‌گیر و فراگیری صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز منجر خواهد شد.”
زن امروز دیگر زن دیروز نیست.