گفتگوهایی از کابل: روایت امید و مقاومت
جشنوارهٔ جیپور در لندن؛ تداوم گفتگوی جهانی از دل ادبیات جنوب آسیا
جشنوارهٔ ادبی جیپور در لندن، پژواکی فرامرزی از یکی از برجسته‌ترین و تاثیرگذارترین رویدادهای فرهنگی جهان، یعنی جشنوارهٔ ادبی جیپور (JLF – Jaipur Literature Festival) است؛ رویدادی که نخستین‌بار در سال۲۰۰۶ در شهر جیپور، ایالت راجستان هند آغاز به‌کار کرد و طی کمتر از دو دهه، به‌یکی از مهم‌ترین بسترهای تبادل اندیشه، گفتگوی فرهنگی و ترویج ادبیات در جنوب آسیا و فراتر از آن تبدیل شده است.
این جشنواره که ابتدا به‌عنوان بخشی از یک فستیوال موسیقی و هنر فعالیت می‌کرد، به‌سرعت جایگاه مستقلی یافت و با رهبری دو چهرهٔ فرهنگی برجسته؛ ویلیام دالریمپل، تاریخ‌نگار و نویسندهٔ اسکاتلندی و نامیتا گوکهِیل، نویسنده و فعال فرهنگی هندی، به برندی معتبر در عرصهٔ جهانی بدل شد. موفقیت روزافزون آن در هند، برگزارکنندگان را بر آن داشت تا نسخه‌هایی از این جشنواره را در دیگر نقاط جهان از جمله لندن، نیویارک، کلرادو، دوحه، تورنتو و ملبورن راه‌اندازی کنند.
نسخهٔ لندن این جشنواره که با همکاری نهادهایی چون کتابخانهٔ بریتانیا (British Library) برگزار می‌شود، امروز جایگاه خود را به‌عنوان رویدادی معتبر و چندرشته‌ای در فضای فرهنگی انگلستان تثبیت کرده است. این جشنواره، بستر ملاقات و گفتگوی نویسندگان، متفکران، روزنامه‌نگاران، هنرمندان و فعالان حوزه‌های گوناگون از سرتاسر جهان است.
در دوره‌های اخیر، چهره‌هایی چون شاشی تارور (سیاستمدار و نویسنده)، جاوید اختر (شاعر و ترانه‌سرا)، دیوید هیر (نمایش‌نامه‌نویس بریتانیایی)، هانیف قریشی (رمان‌نویس)، بتول حیدری (روان‌شناس و داستان‌نویس)، آنیتا آناند، پیکو آیر و خود ویلیام دالریمپل در این جشنواره حضور داشته‌اند.
گفتگوهایی از کابل: روایت امید و مقاومت
یکی از نشست‌های تاثیرگذار این دوره از جشنواره، گفتگویی با عنوان «بخش‌هایی از کابل: روایت‌های امید» بود که در تاریخ ۱۴جون برگزار شد.
بتول حیدری، یکی از شرکت‌کنندگان این نشست، در گفتگو با راه مدنیت چنین شرح داد: «در این نشست، من به همراه سعد محسنی، نویسنده کتاب رادیو آزاد افغانستان و لوسی هانا، مدیر پروژهٔ Untold Narratives، دربارهٔ مقاومت، روایت‌گری و صدای زنانه در دل بحران‌های سیاسی افغانستان سخن گفتیم.»
او افزود: «در این نشست به کتاب کابل عزیز من پرداختیم؛ مجموعه‌ای که توسط اعضای «گروه نویسندگان زن افغانستان» آنتولد نوشته شده‌اند. این کتاب، روایت‌های شخصی و شجاعانه از زندگی در سایه سلطه طالبان است؛ روایتی از فروپاشی، اما در عین حال، مقاومت و همبستگی که توسط ۲۱نویسندهٔ زن افغانستان به‌صورت روزشمار برای یک‌سال نوشته شده است.»
حیدری می‌گوید که «او در این نشست از تجربه‌اش به‌عنوان یکی از اعضای “پرَنده”؛ شبکه‌ای از نویسندگان زن افغانستان در داخل و خارج از کشور که با حمایت Untold فعالیت می‌کند و هم‌چنین مشارکتش در چند مجموعهٔ ادبی از جمله “قلم من بال‌های پرنده است”، سخن گفته است: «این حضور، نه فقط فرصتی برای شنیده شدن صدای زنان افغانستان بود، بل گامی دیگر در راه مستندسازی حقیقت و ایستادگی در برابر فراموشی و سانسور هم بود.»
درون‌مایه‌ها و دغدغه‌های جهانی
موضوعاتی که در جشنوارهٔ جیپور در لندن مورد بحث قرار می‌گیرند، به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که نه‌تنها ریشه در تجربه‌های فرهنگی جنوب آسیا دارند، بل با مسایل جهانی و دغدغه‌های مشترک انسان معاصر نیز پیوند می‌خورند. از جمله محورهای اصلی این گفتگوها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
زبان و هویت: واکاوی اثرات استعمار، دوزبانگی و نقش زبان انگلیسی در شکل‌گیری هویت فرهنگی جوامع پسااستعماری.
ادبیات مهاجرت و تبعید: بررسی تجربهٔ مهاجران، تقابل روایت‌های بومی و جهانی و جستجوی هویت در جوامع میزبان.
ادبیات و سیاست: تحلیل نقش نویسنده در نقد قدرت، شکل‌دهی به افکار عمومی و بازخوانی روایت‌های تاریخی.
محیط زیست و بحران اقلیمی: نگاهی ادبی به مسایلی چون عدالت اقلیمی، تخریب زیست‌بوم و پایداری کشاورزی.
ادبیات زنانه: بررسی جایگاه زنان در ادبیات جنوب آسیا از منظر فمینیسم، سنت و مقاومت فرهنگی.
شعر و فلسفه زندگی: تامل بر ظرفیت شعر برای بیان تجربه‌های انسانی، معنویت و عرفان شرقی.
تجربه‌ای چندحسی از فرهنگ
جشنوارهٔ جیپور در لندن صرفا محفلی برای سخنرانی و گفتگو نیست، بل با افزودن برنامه‌های هنری، اجرای موسیقی زنده، نمایش فیلم‌های فرهنگی و معرفی غذاهای سنتی، تجربه‌ای همه‌جانبه از فرهنگ جنوب آسیا به مخاطب غربی عرضه می‌کند. این وجه چندلایه، جشنواره را از رویدادی صرفا ادبی به جشن فرهنگ، زیبایی‌شناسی و هم‌زیستی تبدیل کرده است.
ادبیات به‌مثابه گفتگو
آنچه جشنوارهٔ جیپور را متمایز می‌سازد، نه‌تنها کیفیت علمی و هنری برنامه‌ها، بل تعهد آن به خلق فضایی دموکراتیک برای گفتگوی آزاد میان نویسندگان و مخاطبان است. این رویداد جهانی کوشیده تا بستری فراهم آورد که در آن، ادبیات نه به‌عنوان ابزار تجمل فرهنگی، بل به‌مثابه زبان مشترک انسان‌ها برای تامل، اعتراض، همدلی و بازاندیشی نقش ایفا کند.
در دورانی که گفتگوهای فرهنگی بیش از هر زمان دیگر به میدان‌های فرامرزی نیاز دارد، جشنوارهٔ جیپور در لندن نمادی از پیوند میان سنت و مدرنیته، شرق و غرب، کلمه و کنش است.
