برای فهم اهمیت و تاثیر سیاست امریکا بر افغانستان باید به بررسی سیاست خارجی امریکا و جایگاه افغانستان در آن پرداخت. بیش از هر چیزی معاهدات میان دو کشور نقش اساسی در شکل‌گیری سیاست خارجی امریکا و تاثیر آن بر افغانستان بعد از 2001 داشته است. امضای پیمان استراتژیک میان دو کشور، موافقت‌نامه‌های امنیتی و بسیاری دیگر از قراردادها نقش محوری در تعیین درجۀ اهمیت افغانستان برای امریکا داشته است. با روی کار آمدن دونالد ترامپ، به عنوان رییس جمهوری آینده این کشور این سوال مطرح میشود که حضور وی چه تاثیری بر سیاست خارجی امریکا نسبت به افغانستان خواهد داشت؟
برای پاسخ به این سوال لازم است تا ساختار تصمیم‌گیری در سیاست‌گذاری امریکا را به صورت کلی تشریح و بر اساس آن به بررسی تاثیرات روی کار آمدن ترامپ بر سیاست افغانستان پرداخت. سیاست‌گذاری در امریکا در دو سطح صورت می‌گیرد.
در سطح اول ساختارها و نهادهای تصمیم‌گیری قرار دارند که شامل نهادهای دولتی، وزارت‌خانه‌ها، مراکز علمی و پژوهشی، سه قوه اصلی این کشور، نهادهای اقتصادی، تجاری و صنعتی، نهادهای دفاعی و امنیتی می‌شوند. یک تصمیم با عبور از لایه‌های مختلف دستگاه سیاست‌گذاری این کشور، در نهایت تبدیل به یک واقعیت سیاسی یا فکت سیاسی میشود.
در لایه دوم، افراد یا کارگزاران سیاسی قرار دارند که با توجه به ویژگی‌های فردی و علایق و اولویت‌های خود می‌تواند بر یک تصمیم تاثیر بگذارد. رییس جمهوری، مشاوران ریاست جمهوری، کابینه، روسای قوه مقننه و سارنوالی و اعضای کنگرس با اختیارات قانونی که دارند، در حدود خود می‌توانند در تصامیم دخیل و موثر باشند.
سیاست در کشور امریکا امری نظامند و سیستمی می‌باشد، آمدن و رفتن افراد نقش بسیار مهمی بر سیاست این کشور نداشته و ندارد. ساختارهای موجود تصمیم‌گیری در این کشور، نقش پر رنگی برای تعریف منافع ملی و امنیت ملی دارند. در سطح کلان امکان تغییر و دگرگونی در سیاست خارجی امریکا وجود نخواهد داشت و سیاست‌مداران این کشور بر اساس استراتژی‌ها و پالیسی‌هایی که از قبل برای تامین منافع و افزایش امنیت مشخص شده، عمل خواهند کرد. اما آنچه مطرح میشود، حضور یک تیم جدید از حزبی متفاوت در کلیدی‌ترین موقعیت‌های سیاسی این کشور است که می‌تواند بر جریان سیاست‌گذاری بی‌تاثیر نباشد.
بیش از هرچیزی سیاست‌های آینده امریکا در سطوح اجرایی و برنامه‌ها و همچنین شیوه به‌کارگیری ابزارهای لازم برای دستیابی به اهداف کلان دچار تغییر خواهد شد. حضور تیم جمهوری‌خواه ترامپ در سیاست امریکا، منجر به استفاده از ابزارهای سخت در تامین امنیت این کشور و به‌دست آوردن منافع ملی آن خواهد شد. ابزارهای نظامی بیش از پیش برای استفاده در سیاست‌های برون‌مرزی اهمیت پیدا خواهد کرد.
در برنامه مبارزه با تروریزم، جمهوری‌خواه‌ها مصمم‌تر و جدی‌تر عمل کرده‌اند. مبارزه با داعش در خاورمیانه، آسیای میانه و جنوب آسیا بهتر خواهد شد. نقش امریکا در این پروسه نسبت به گذشته افزایش خواهد یافت.
همیشه جایگاه ریاست جمهوری در امریکا به دلیل وجود سیستم ریاستی در تصمیم‌گیری از اهمیت بیشتر برخوردار بوده است. به همین دلیل روی کار آمدن ترامپ به دلیل وجود سیستم ریاستی می‌تواند، تغییراتی را در سطوح مختلف به‌خصوص نسبت به افغانستان داشته باشد.
ترامپ همواره با اهمیت قایل شدن به کشورهای قدرتمندی مانند روسیه، چین و ایران خواهان افزایش همکاری با این کشورها بوده است. به نظر می‌رسد که ترامپ واقع‌بین‌تر از رهبران پیش این کشور است. بر همین اساس پیش‌بینی میشود که امریکا در دوره ترامپ اجازه بیشتری به دیگر کشورها برای همکاری و مدیریت جهان بدهد.
ترامپ به تکرار از کشورهایی مانند عربستان و دیگر حامیان بنیادگرایی شکایت کرده و خواهان تغییر سیاست خارجی این کشور نسبت به حامیان تروریزم و بنیادگرایی در جهان شده است. بر اساس این ویژگی‌ها پیش‌بینی میشود در دوره ترامپ، سیاست خارجی امریکا نسبت به افغانستان منجر به تغییراتی شود که در فرضیه‌های زیر قابل ارایه میشود.
فرضیه اول: امریکا با فشار به کشورهای حامی بنیادگرایی و تروریزم، به مبارزه جدی با این پدیده در افغانستان خواهد پرداخت، بر این اساس نقش کشورهایی مانند عربستان و پاکستان نسبت به حمایت تروریزم و بنیادگرایی در افغانستان کاهش خواهد یافت.
فرضیه دوم: امریکا با اجازه دادن به کشورهای قدرتمند منطقه مانند ایران، روسیه، هند؛ نقش بیشتری به آن‌ها در افغانستان خواهد داد و از مسوولیت‌های خود نسبت افغانستان خواهد کاست.
فرضیه سوم: امریکا تلاش خواهد کرد با تمام قدرت و امکانات خود داعش و تروریزم را در منطقه و جهان از بین ببرد. بنابراین میزان حضور امریکا در حمایت از دولت برای مبارزه با تروریزم و افراطیت افزایش خواهد یافت.
نتیجه‌گیری: با روی کار آمدن ترامپ به عنوان رییس جمهوری آینده امریکا و حزب جمهوری‌خواه پیش‌بینی میشود سیاست‌های امریکا در قبال افغانستان بر اساس توافقات و معاهدات دو و چندجانبه ادامه پیدا کند. آمدن ترامپ و جمهوری خواهان در سیاست امریکا باعث افزایش جدی مبارزه با تروریزم و افراطیت خواهد شد. افغانستان نیز سهم خود را خواهد داشت. در این میان با افزایش فشار به کشورهای حامی افراطیت و تروریزم مانند پاکستان و عربستان، نقش این کشورها در افغانستان کاهش خواهد یافت و مبارزه با تروریزم با حمایت جدی امریکا در افغانستان افزایش پیدا خواهد کرد.
نویسنده: محمد واعظی
