بیست‌ودو سال است که همه‌ساله رهبران سیاسی هزاره برای سالیاد «شهید وحدت ملی» مراسم یادبود برگزار می‌کنند. اگر تمام سخنرانی رهبران سیاسی جمع کرده و تحلیل نماییم جز حرف‌های تکراری طرح تازه‌یی نداشته است.
افراد و اشخاصی که خود را وارث مزاری می‌دانند در طول 22 سال حتا یک جلد کتاب درباره وی نوشته نکرده‌اند. از محتوای سخنان آنان به خوبی درک می‌گردد که حتا از مزاری شناخت دقیق هم ندارند. بیشتر رهبران هزاره بُعد جنگ غرب کابل را برجسته کرده و همه‌ساله بر شعارهای میان‌تهی و بلوف‌های سیاسی تاکید می‌کنند. این در حالی است که مزاری در بخش‌های مختلف از جمله چگونگی ساختار نظام، تعدیل واحدهای اداری، سرشماری نفوس، چگونگی جنگ و صلح و ده‌ها مساله دیگر دیدگاه‌ها و طرح‌هایی روشن داشت، اما هیچ کدام این اهداف از سوی رهبران سیاسی به درستی بیان نشده است.
رهبران سیاسی هزاره که خود را وارث سیاسی آقای مزاری می‌دانند در هر مراسم بیشتر از یک‌لگ دالر خرج و برای شمار چوکی‌های مصلا رقابت می‌کنند، اما در 22 سال حتا یک تکه فرش برای مرقد آقای مزاری نخریدند. مرقد وی در گوشه‌یی از منطقه‌یی زراعتی در حالت غریبانه قرار دارد.
اکنون یکی از هم‌وطنان از کشور استرالیا برای مرقد «شهید وحدت ملی» فرش خریده و ماهیانه ده‌هزار افغانی کرایه یک نگهبان را می‌پردازد.
این در حالی است که مدعیان وراثت سیاسی آقای مزاری، فقط سال یک‌بار تحت نام «شهید وحدت ملی» صرف برای خود و فرزندان خویش مصروف کمپاین سیاسی‌اند. نصب عکس‌های چند متری که صرف با جرثقیل قابل حمل است و هم‌چنان عکس فرماندهانی که در رقابت‌های سیاسی میان رهبران کشته شده‌اند از فرهنگ مراسم‌داری در این سال‌ها شده است.
همین مسایل سبب شده تا آقای دانش در سخنرانی امسال خود با صراحت تاکید کند که مزاری در بین هزاره‌ها واقعن مظلوم است.
رهبران سیاسی هزاره در سالیاد آقای مزاری حتا روی یک مراسم مشترک توافق نکردند و اتحاد و هماهنگی که آرزو و خواست مزاری بود در سالیادش تجلی نیافت.
آقای دانش گفت که برخی رهبران از مزاری آن گونه تصویر ارایه می‌کنند که به نفع خودشان باشد و مراسم نمادین که گرفته می‌شود نیز در راستای قهرمان‌سازی است.
سرور دانش هزاره‌گرایی افراطی را در مغایرت با اهداف مزاری ذکر و تاکید کرد که خردورزی از اهداف اساسی وی بود. منظور دانش از افراط‌گرایی هزارگی، جنبش روشنایی بود. در واقع دانش مثلث «محقق، خلیلی و جنبش روشنایی» را مورد نقد قرار داد.
اکنون به خوبی دیده می‌شود که آقای دانش با این صحبت خود، مسیر جدید سیاسی را برای هزاره‌ها رقم زد و تعیین کرد.
دانش هم‌اکنون در حکومت به مراتب از هر هزارۀ دیگر دارای وجاهت و اعتبار است و با فضایی که خلق کرده، می‌تواند همکار خوبی برای رییس‌جمهور و سایر رهبران حکومت وحدت ملی باشد.
رویکرد آقای دانش در تعامل با مسایل حوزۀ نفوذاش قابل ستایش است. وی در حالی که دیگر رهبران سیاسی که در طول 15 سال گذشته اقلیت‌هایی مانند سادات، قزلباش و بیات را به حاشیه رانده و می‌رانند، اما دانش با تاکید بر ظرفیت انسانی تمام شهروندان به خصوص حوزه نفوذاش تاکید دارد.
موقف آقای دانش سبب شده تا حلقات فیس‌بوکی نزدیک به رهبران دیگر، علیه وی انتقادهای تندی انجام دهند، اما سرور دانش با بیانیه روز جمعۀ خود، خط مشی جدیدی رقم زد و نقشه راه سیاسی جدید را برای فعالیت‌های بعدی هزاره‌ها ترسیم کرد.
نویسنده: محمد شهامت
تشكر از نويسنده محترم واقعيت كه بايد در ان بيشتر توجه شود مخصوصا در موارد ديدگاه هاي شهيد وحدت ملي بايد باب هاي تازه تحقيقاتي بازشده ميكانيزم ماندگار را براي تداوم ان ايجاد كرد .از همين هزينه هاي چاپ پرستر تحملي آقايون همه ساله چند كتابخانه مكتب و اتاق هاي گفتمان سياسي فرهنگي اجتماعي براي همسوي بيشتر جامعه و كسانيكه تا حالا باسياست هاي غلط گذشته به نحوي دور شده بود، استفاده شود. واقعن صحبت استاد دانش خردمندانه و اميدواركننده بود
جناب آقای شهامت واقعیت ها را گفتی ودست خود را راست بالای درد گذاشتی. برگزاری مراسم شهید مزاری وسیله استفاده جویی برای عده شده که زورپول خود را به رخ مردم می کشاند وخود نمایی می نماید. جزاین چیزی دیگری نیست. وماهم ازین آدم های که خود را شخصیت بزرگ مطرح می کند، انتظار کاروخدمت برای مردم وشهیدمزاری نداشته باشیم. اول اینها شایستگی وظرفیت که کارهای اساسی برای مردم وشهدا انجام بدهد، ندارد. دوم اینکه اینها هیچ انگیزه برای خدمت نداشته وندارد. شب وروز درفکرجیب ومقام است. مردم برای اینهابه اندازه پشه ارزش ندارد، حتی شهیدمزاری.
مزاری واقعیت مظلوم هست. هنوز اندیشه های او به صورت جدی تئوریزه نشده است. و حتی کسی از رهبران بلوفگر حاضر نیست برای ترویج وتشریح نظریات،اندیشه ها و خاطرات او پول مصرف کند چون خودها فاقد اندیشه اند.