بازیکنان قدرت در افغانستان چی کسانی‌اند؟

مانند دو رییس‌جمهور پیشین، دونالد ترمپ قصد دارد در جنگ جاری افغانستان پیروز شود.

پس از انتظارها، دونالد ترامپ در سخنرانی‌اش در این ماه واضح کرد که امریکا به عنوان یک بازیگر مهم، با افزایش سربازان بیشتر برای پایان دادن به جنگ، برای سال‌ها در افغانستان باقی خواهد ماند. آقای ترمپ از کشورهای دیگر جنوب آسیا نیر خواست که در این جنگ سهم بگیرند.

پس از آن که افغانستان در قرن نوزده در میان قدرت‌های بزرگ جهان، به یک منطقه کلیدی جنگی تبدیل شد، امروز نیز قدرت‌های بزرگ جهان به افغانستان علاقه‌مند می‌باشند.

ایالات متحده امریکا

پس از آن که اداره بوش طالبان را به پناه دادن به اسامه بن لادن رهبر القاعده که حمله‌های تروریستی یازدهم سپتامبر را طرح‌ریزی کرده، بود، متهم کرد، امریکا در هفتم اکتوبر سال دو هزار و یک، تهاجم‌اش را به افغانستان آغاز کرد.

طالبان پیشنهاد کرد که برای محاکمه کردن اسامه بن لادن، حاضر است وی را به غیر از امریکا به یک کشور سومی بسپارد. واشنگتن این پیشنهاد را رد کرد و حمله‌های هوایی و زمینی را بر ضد طالبان آغاز کرد که پس از مدت کوتاهی، متحدانش نیز به آن پیوست.

تلاش‌ها برای تاسیس یک کشور قدرتمند، ظاهرا خروج امریکا را با شک و تردیدهایی همراه کرد و امریکا با راه‌اندازی عملیات‌های ضد هراس‌افگنی و ساخت پروژه‌های اقتصادی که کمتر پیشرفت داشت، ادامه داد.

گسترش سربازان امریکایی در سال دو هزار و ده در افغانستان، به صد هزار نفر افزایش یافت. در حال حاضر حدود نه هزار سرباز امریکایی با شمار اندک از سربازان ناتو در افغانستان حضور دارند.

دولت افغانستان حدود شصت درصد از خاک این کشور را کنترول می‌کند. طالبان بخش‌های زیادی از کشور را در دست دارد و داعش هم حضورش را در بخش‌های شرقی افغانستان افزایش داده است.

در شانزده سال جنگ و بازسازی در افغانستان، بیش از هشتصد و چهل و یک میلیارد دالر و بر اساس برخی پیش‌بینی‌ها، شاید هم تریلیون‌ها دالر هزینه شده است.

با وجود گزارش‌های ابتدایی از خروج کامل نیروهای امریکایی از افغانستان، به نظر می‌رسید دونالد ترمپ در هفته گذشته، افزایش شمار سربازان امریکایی در افغانستان را تایید کند، اما وی از ارایۀ جزییات بیشتر در این مورد خود داری کرد و گفت: «دشمنان امریکا نباید هیچ گاهی از برنامه ما آگاه شوند و یا هم برای خروج ما از این کشور انتظار بکشند.»

پاکستان

به روز دوشنبه دونالد ترمپ، کلمات خشنی در مورد پاکستان بیان کرد و گفت: «واشنگتن نمی‌تواند بیش از این در مورد لانه‌های امن سازمان‌های تروریستی در پاکستان ساکت بماند.»

پاکستان به روز چهارشنبه در یک بیانیه، تمام اتهام‌های ترمپ را رد کرد و ابراز داشت که پاکستان برای مشکلات در افغانستان، قربانی زیادی داده است.

پاکستان بزرگترین همکار امریکا به غیر از ناتو، و مرزهای مشترک آن با افغانستان، یکی از مسیرهای عمده تدارکات امریکا و ناتو به شمار می‌رود. به گفته مقام‌های امریکایی و افغان، مرزهای پاکستان، یکی از مسیرهای اصلی برای حمایت از گروه‌های تروریستی به ویژه شبکه حقانی در افغانستان می‌باشد.

مانند سایر چشم‌اندازهای سیاست خارجی پاکستان، فعالیت‌های این کشور در افغانستان، از روابط با رقیب‌اش هندوستان شکل می‌گیرد.

بر اساس یک گزارش هماهنگی رند، پاکستان از نزدیکی هند با افغانستان هراس دارد که مبادا بر اثر نزدیکی بیشتر میان این دو کشور، بر تاثیرپذیری جنگ آسیب بزند.

بر بنیاد این گزارش، پاکستان به دنبال یک دولت بسیار ضعیف در کابل است که از سوی طالبان رهبری شود که در آن صورت پاکستان می‌تواند از یک استراتیژی عمیق در برابر تاخت و تاز رقیبش هندوستان استفاده کرده و یک جنگ نیابتی پاکستان را در افغانستان نگه دارد تا از پروژه‌های برق هند در جنوب آسیا و از حمایت هند در جدایی از ایالت بلوچستان پاکستان جلوگیری کرده باشد.

از گذشته‌های دور به این‌سو هند به عنوان یک تهدید بالقوه برای پاکستان بوده و همچنان نمایش‌های نظامی که نقش عمده‌یی در پالیسی پاکستان تشکیل می‌دهد، بسیار دشوار به نظر می‌رسد که یک تغییر بنیادی در پالیسی این دو کشور به وجود آید.

پس از هجوم امریکا در افغانستان، پاکستان هم برای ایجاد ثبات در افغانستان، یکی از قربانی‌های عمده تروریزم بوده است. اسلام‌آباد استدلال می‌کند که در افغانستان کمک و سرمایه‌گذاری زیادی کرده است.

از سال‌ها به این سو، تنش میان کابل و اسلام‌آّباد وجود داشته است. سال گذشته محمداشرف غنی؛ رییس‌جمهور افغانستان گفته بود که بدون حمایت پاکستان، طالبان نمی‌تواند یک ماه دوام بیاورد. با آن هم پاکستان، یکی از شرکای بزرگ تجاری افغانستان به شمار می‌رود. بر اساس داده‌های ام ای تی، در سال دو هزار و پانزده، افغانستان به ارزش بیش از سه صد و نود و دو میلیون دالر، محصولات افغانستان را به پاکستان وارد کرده است.

سناتور مشهید حسین، رییس کمیته دفاعی مجلس سنای پاکستان در هفته گذشته برای سی ان ان نوشته بود که پاکستان، قربانی شکست امریکا در افغانستان شده است.

هندوستان

هرچند دونالد ترمپ از عدم مبارزه جدی پاکستان با تروریزم در افغانستان انتقاد کرد اما ترمپ از پاکستان دعوت کرد که به عنوان یک رقیب کلیدی منطقه‌یی، حضورش را در این کشور افزایش بدهد.

از زمانی که افغانستان به عنوان پناهگاه گروه‌های تروریستی قرار گرقته و این گروه‌ها بر هند نیز حمله می‌کند، هند در گذشته‌ها تلاش کرد برای تامین ثبات در افغانستان، حضورش را گسترش بدهد.

هند یکی از شریکای عمده تجاری افغانستان است و در حال حاضر هم سرمایه‌گذاری‌اش در افغانستان را افزایش داده است. به گفته شیدا محمد ابدالی، سفیر پیشین افغانستان در هند، هندوستان هم یکی از حامیان بزرگ منطقه‌یی افغانستان و پنجمین کشور بزرگ جهانی است که از سال دو هزار و یک بدین‌سو، سه میلیارد دالر به افغانستان کمک کرده است.

استین رینینگ؛ پروفیسور مطالعات جنگ و امنیت جهانی در دانشگاه جنوبی دنمارک، پس از اعلان راهبرد ترامپ نگاشته است که هند تلاش دارد از یک قدرت نرم وارد قدرت سخت شود.

هند نسبت به پاکستان در افغانستان سرمایه‌گذاری زیادی کرده است، به شمول پیشکش فن‌های زیاد برای توسعه، اما برای حفظ بگروند سیاسی خود، هنوز از وارد کردن سلاح‌های‌شان در افغانستان خودداری کرده است.

همچنان هند از سال دو هزار و یک بدینسو، زمینه آموزش برای ارتش و سایر اعضای نیروهای امنیتی افغانستان فراهم کرده است. قسمی که دیده می‌شد ترمپ هم انتظار دارد کشورهای جهان، بر علاوه کمک‌ها و حمایت‌های اقتصادی، نقش فعال در افغانستان داشته باشند.

به هر حال، به هر اندازه که هند نقش بیشتری در امور افغانستان بگیرد، به همان اندازه تنش‌هایش با پاکستان به ویژه در مرز با افغانستان بیشتر می‌شود.

اوذیر یونس یک کارشناس در گروپ البرایت ستونبریج به این باور است که سهم‌گیری بیشتر هند در امور افغانستان، ترس محاصره استراتیژیک در پاکستان را بیشتر خواهد کرد، اما حسین به این باور است که این به معنای یک دستورالعمل مطمین برای جنگ نیابتی میان هند و پاکستان در افغانستان می‌باشد.

چین

سهم گیری بیشتر هند در امور افغانستان، تنش‌ها میان چین و هند را نیز بیشتر می‌کند، چیزی که در سال‌های اخیر، در افغانستان بیشتر اثر آن دیده می‌شود و بر عکس روابط چین با کستان هم قوی‌تر شده است.

در ماه‌های اخیر، روابط میان هند و چین بر سر اختلاف‌های هیمالیا بیشتر شده است. افغانستان هم یک مرز مشترک با چین دارد.

پس از سخنرانی دونالد ترمپ در مورد راهبرد تازه این کشور برای افغانستان، وزارت امور خارجه چین در واکنش به آن گفت که جامعه جهانی، باید به طور کامل، تلاش‌های ضد تروریستی پاکستان را به رسمیت بشناسد و از تلاش‌ها و قربانی‌های این کشور برای حفظ و تامین صلح و امنیت جهانی در منطقه، قدردانی کند.

روابط کابل و چین هم به صورت قابل توجهی افزایش یافته است، قسمی که در سال دو هزار و چهارده، اشرف غنی؛ رییس‌جمهور، چین را به عنوان اولین کشور خارجی برای سفرش انتخاب کرده بود.

بر اساس گزارش اداره آمار مرکزی افغانستان، چین سومین شریک تجاری افغانستان است که در سال دو هزار و پانزده، ارزش تجارت دوجانبه میان دو کشور، به بیش از یک میلیارد دالر رسیده بود.

از سویی هم بجینگ به ارزش چهل و شش میلیارد دالر در بندر گوادر یا کوریدور اقتصادی چین و پاکستان، سرمایه‌گذاری کرده است که چین از افغانستان خواسته که نقش عمده در آن ایفا کند.

آروشی کومار، یک تحلیلگر هندی در آژانس کارنگی هند به این باور است که تطبیق پروژه‌های بلندپروازانه چین از طریق ارتباطات منطقه‌یی از طریق آسیای مرکزی، به ثبات پایدار در افغانستان بستگی دارد.

چین برای  اطمینان حفاظت از بعضی پروژه‌های OBOR، شماری از نظامیان‌اش را در منطقه ارسال کرده بود؛ هرچند پیش از این، چین این گزارش‌ها را رد کرده بود.

چین، معاهدات عمده معدنی و انرژی از جمله، یک معاهده سه میلیارد دالری را، برای استخراج معدن مس با افغانستان امضا کرده است که این کار شامل معاهده جداگانه با طالبان نیز می‌شود که برخی از نا آرامی‌ها و مسایل دیگر را متوقف کرده است.

در ماه جون، وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، اظهار داشت که بجینگ امیدوار است با کابل بیشتر همکاری‌های دوجانبه در مبارزه با تروریسم و امنیت را گسترش دهد. چین همچنین از افغانستان خواسته است روابط خود را با متحد پاکستان خود بهبود بخشد.

روسیه

مانند امریکا و بریتانیا، روسیه هزینه تعامل نظامی در افغانستان را می‌داند. مسکو مدت‌هاست که افغانستان را به عنوان حوزه نفوذ خود در نظر گرفته است. در سال نوزده هفتاد و نه، اتحاد جماهیر شوروی به افغانستان حمله کرد و برای یک دهه، خود را در این جنگ درگیر کرد که سرانجام، به بی‌ثباتی منطقه و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی منجر شد.

امریکا از شورشیان بر ضد مسکو حمایت کرد، حرکتی که منجر به ظهور و قدرت گرفتن اسلام‌گرایان افراطی مانند طالبان شد که پس از خروج اتحاد جماهیر شوروی، قدرت را در افغانستان در دست گرفت.

هرچند روسیه مرز مشترک با افغانستان ندارد، اما از گسترش گروه‌های تروریستی مانند داعش، نگران است، زیرا این گروه می‌تواند به منافع روسیه در منطقه آسیب بزند.

سیت جونز یک تحلیلگر شرکت رند در ماه اپریل به کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان امریکا گفته بود که روسیه، به‌عنوان بخشی از استراتیژی وسیع خود برای نفوذش در سراسر جهان، برای مبارزه با داعش، ارتباطات خود با طالبان افزایش داده است.

بر اساس گزارش اخیر موسسه کارنگی، اهداف روسیه در افغانستان، عمدتا در راستای چین و پاکستان قرار دارد.

ماه گذشته سی‌ان‌ان گزارش داد که طالبان سلاح‌های بسیار پیشرفته را از سوی روسیه دریافت کرده است، اما روسیه این گزارش را بی‌اساس خواند.

منبع: سی.ان.ان

نویسنده: جیمس گریفیتس

ترجمه: هادی سحر