به‌روزسازی نصاب یا محتوای تحصیلی در نهادهای اکادمیک این نهادها را در راستای تعقیب رسالت اصلی و بنیادی‌شان هدایت می‌کند. تجدید نظر بر محتوایی که خودباوری، نوآوری، دانش‌گستری، ارج نهادن به آفرینش‌های فکری و زمینه‌ساز بودن برای تولیدی‌نمودن نهادهای اکادمیک از جمله ضرورت‌های جدی و با اولویت دولت و نظام تحصیلات عالی افغانستان است.
از تدوین تا اصلاح سیاست خارجی، از داشتن نظام اقتصادی کارآ و مدرن و از توسعه فرهنگی و ده‌ها مورد آرمانی و ایده‌آلی در افغانستان در حالی صحبت می‌شود که سرمایه‌گذاری، برنامه‌ریزی، تقویت فرهنگ تحقیق و پژوهش و بلند بردن نقش تولیدی نهادهای اکادمیک به عنوان اولویت جدی مورد توجه پالیسی‌سازان و برنامه‌ریزان قرار نگرفته است.
برنامه‌ریزان و پالیسی‌سازان فراموش کرده بودند که زیربنای سیاست‌گذاری‌های کلان در عرصه‌های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی در درون نهادهای اکادمیک گذاشته می‌شود نه در میزگردهای تبلیغاتی.
بابت همین در مرحله عمل، نظام تحصیلات عالی کمتر مورد حمایت دولت قرار گرفت، ولی امروز دولت افغانستان دلیل عقب‌ماندگی، دلیل منفعل بودن نهادهای اکادمیک و دلیل نابه‌سامان بودن فضای بازار را متوجه گردیده است.
پانزده‌سال فعالیت و هزینه مالی در اکثر موارد نقش پوهنتون‌ها را به عنوان آدرسی برای تولید مدرک خلاصه کرده است. در پانزده سال گذشته نیز نصاب تحصیلات عالی اصلاح شد، ولی هیچ‌گاه وزارت تحصیلات عالی موفق به تطبیق افغانستان‌شمول آن نگردید.
اکنون وزارت تحصیلات عالی مصمم به برگزاری نشست ملی تحت عنوان «اجماع ملی بازنگری نصاب تحصیلات عالی» می‌باشد.
اجماع ملی در واقع اجماع کارشناسان و صاحب‌نظران افغانستان خواهد بود. این نشست با حضور کارشناسان بین‌المللی، دانشجویان و رهبری نهادهای اکادمیک برگزار می‌شود.
وزارت تحصیلات عالی با مطالعه عملکرد گذشته وزارت تحصیلات عالی و با شناخت دقیق از ظرفیت‌ها و فضای اجتماعی- فرهنگی حاکم در سراسر افغانستان مصمم به جمع‌آوری دیدگاه‌ها و نظریات کارشناسان می‌باشد. شامل‌سازی دیدگاه‌ها و نظریات کارشناسان از سراسر افغانستان نصاب جدید تحصیلات عالی را واقع‌بینانه و راه پرچالش بر سر تطبیق پلان‌ها و برنامه‌ها را هموار خواهد کرد.
داشتن نظام تحصیلی برابر با استندردهای جهانی، افزایش کمی و کیفی تولیدات علمی، توسعه متوازن و دست‌یابی به جایگاه ممتاز پژوهشی در سطح ملی و بین‌المللی از جمله رسالت وزارت تحصیلات عالی و از جمله ضرورت ملی برای عبور از وضعیت موجوده در نهادهای اکادمیک است.
برخورداری از منابع انسانی کارآمد، شایسته و مجهز به دانش روز نه تنها که نهادهای اکادمیک را به‌سوی پویایی نزدیک می‌سازد؛ بل افغانستان و نظام افغانستان را در ارتقای توانمندی در کارآفرینی، توسعه قابلیت‌های بهره‌برداری، خدمات تخصصی، رشد اقتصادی، ثبات و باورمندی به منابع ملی نزدیک می‌سازد. به دلیل نصاب تحصیلی غیر واقع‌بینانه، فارغ تحصیلان مبدل به عنصر کارآمد و موثر در جامعه نشده‌اند، در بازار جهانی مدرک تحصیلی دانشگاه‌های افغانستان کم‌اهمیت و در نهایت نهادهای تحصیلی افغانستان در آزمون‌ها و ارزیابی‌های جهانی اصلا شامل نگردید و در صورت شامل شدن هم در پایین‌ترین جایگاه قرار گرفته است.
طی پانزده سال از مدیریت موثر و هدفمند منابع مالی، توسعه پایدار و استقلالیت اقتصادی فقط در پلان‌های استراتیژیک یادآوری شد، شاخص‌‌ها به صورت خیال‌پردازانه و به‌دور از شناخت دقیق تعیین گردید و در نهایت نصاب تدوین‌شده نیز فراتر از پوهنتون کابل و چند دانشگاه دیگر معرفی و تطبیق نگردید.
نصاب‌های متعدد بدون منابع مالی و تخنیکی افغانستان را در چنبره اقتصاد مصرفی گرفتار کرده و در نهایت نسل تحصیل‌کرده و بیرون‌آمده از نهادهای علمی نه تنها که بخشی از راه حل مسایل افغانستان نگردید؛ بل در خیلی مورد جوان و سرنوشت جوانان به جدی‌ترین معضل اجتماعی برای فارغ تحصیلان و دولت افغانستان مبدل گردید.
اکنون مطابق استراتیژیک پلان دوم وزارت تحصیلات عالی فاصله بین اعمار زیرساخت‌ها و برنامه‌های علمی در سرمایه‌گذاری و هزینۀ مالی کم گردیده است. توازن بین اعمار زیرساخت‌ها و انکشاف برنامه‌های علمی می‌تواند در تناسب بین کیفیت و کمیت نیز منجر شود.
نصاب جدید نهادهای تحصیلی در نظر دارد یک تعریف واضح از نقش و ماموریت استاد و محصل در نهادهای علمی ارایه نماید. از این رو، متون تولیدشده در سایر نهادهای علمی مصرف عمده و اساسی نهادهای اکادمیک را تشکیل نخواهد داد؛ بل با تعریف رسالت استادان نهادهای اکادمیک خود تولیدگر دانش و ترویج‌گر تحقیقات علمی در افغانستان خواهد شد. اتکای محض آموزش به صنف‌ها باعث گردیده که معضل بیکاری، ناهنجاری‌های اجتماعی، مهاجرت سیل‌آسای نسل جوان تحصیل‌کرده افزایش یافته و آینده تحصیلات عالی مبهم جلوه نماید.
گرایش به تحصیلات عالی بعد از سه دهه جنگ در افغانستان بی‌نظیر و بی‌مانند است، ولی در صورت عدم توجه به محتوای آموزشی و در صورت نبود مدیریتی موثر برای هدایت نسل تحصیل‌کرده معضلات جدید اجتماعی خلق خواهد شد؛ طوری که امروز جوانان مدرک دارند، ولی ظرفیت لازم برای ورود به بازار کار ملی و جهانی را ندارند.
با معیاری کردن نصاب و فراهم کردن منابع مالی و بشری به منظور تطبیق افغانستان‌شمول آن اعتبار علمی و اکادمیک دانشگاه‌های افغانستان احیا و فارغان نهادهای علمی ظرفیت حضور و رقابت در مارکت کار ملی و جهانی پیدا خواهند کرد.
فراهم نمودن برنامه‌های ممد آموزش، تقویت نقش تکنالوژی در فرآیند آموزش، تعریف معیارهای دقیق اعتباردهی و در نهایت ایجاد فضای رقابتی سالم بین نهادهای علمی دولتی و خصوصی می‌تواند نهادهای علمی را برای ورود به رقابت‌های منطقوی و جهانی آماده سازد.
رقابت منطقوی و جهانی همان طوری که در عرصه سیاست و اقتصاد برسرنوشت ملت‌ها تاثیرگذار است می‌تواند فضای تولید و تبادل دانش را نیز متحول کند.
در جهان مدرن این نهادهای اکادمیک است که کنش‌های سیاسی را تعریف و ظرفیت لازم انسانی را برای سیاست‌گذاری‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی تولید می‌کنند. اکنون توقع می‌رود نصاب جدید مبتنی بر واقعیت‌های حاکم بر فضای افغانستان و با توجه معیارهای جهانی تدوین و بسترسازی برای معرفی و تطبیق آن فراهم شود. نصابی که بتواند ارزش‌های ملی را تقویت، وحدت ملی را آموزش و از ارزش‌های نو استقبال نماید، می‌تواند بهتر از پروژه‌های کوتاه‌مدت کشورهای خارجی به صلح، ثبات و شگوفایی افغانستان منجر گردد. وزارت تحصیلات عالی از طرح‌های و نظریات سازنده کارشناسان در این راستا استقبال می‌کند.
نویسنده: عارفه پیکار
