گروه طالبان به حملات‌شان شدت بخشیده‌اند تا دوباره کنترول مناطق کوهستانی و مرکزی افغانستان را به دست بگیرند؛ جایی که در این اواخر مردم محل مسلح شده و به نیروهای امنیتی دولتی پیوسته‌اند تا از جان و دارایی‌هاشان در مقابل شورشیان طالب دفاع کنند.
بیش‌ترین ایستادگی و دفع حمله‌های طالبان در غرب و جنوب‌غرب کابل -مناطق هزاره‌نشین- رقم زده شده‌است. این مناطق و بخش‌هایی از افغانستان معروف به «هزاره‌جات» است؛ جایی که متعلق به هزاره‌هاست. یکی از همین مناطق، ولایت بامیان است. بامیان، به‌خاطر جادادن مجسمه‌های یک‌ونیم هزار ساله بودا در دل خود، معروف است. مجسمه‌های بودا در این ولایت، قبل از حمله یازدهم سپتامبر، توسط طالبان ویران شد.
محمد طاهر زهیر، والی بامیان می‌گوید که شماری از ولسوالی‌ها در ولایت‌های مجاور بامیان، نظیر ولایت‌های غور، سمنگان، دایکندی و غزنی، به‌شمول دو ولسوالی (سیغان و کهمرد) بامیان که توسط جنگجویان طالب تصرف شده بود، در هفته‌های اخیر دوباره به کنترول نیروهای دولتی درآمده‌است.
براساس اظهارات آقای ظهیر، ایستادگی نیروهای امنیتی و خیزش‌های مردمی در خطوط مقدم نبرد، شورشیان طالب را مجبور به عقبنشینی تا فاصله 60کیلومتر دورتر از ولسوالی‌های بامیان کرده‌است.
این پیروزی‌ها و عقب‌راندن طالبان برای تقویت روحیه جمعی بسیار ضروری است. حملات گسترده طالبان روان شهروندان آن کشور را آسیب زدهاست. در ماه‌های اخیر، شورشیان طالب، ولسوالی‌های زیادی را تصرف و شهرهای زیادی را محاصره کردند. آن‌ها (طالبان) با قطع راه‌های اکمالاتی و مزاحمت بر کالاهای سوختی و غذایی، مردم را در اضطراب شدید قرار داده‌اند و با اعمال چنین فشارهایی، نیروهای امنیتی افغانستان را وادار به عقبنشینی و یا تسلیمی می‌کنند.
یکی از مهم‌ترین اتفاق‌های اخیر، مسلح‌شدن مردمان محلی بوده‌است. در اوج حملات طالبان و پس از آشکارشدن آسیب‌پذیری، ناامیدی و تسلیمی نیروهای امنیتی، شهروندان در سراسر کشور آماده دفاع از خود شدند. با پی بردن به ارزش قوت‌های نظامی مردمی در برابر طالبان، اداره خدمات مخفی امنیتی و ریاست امنیت ملی به تمویل و تجیهز این نیروها -خیزش‌های مردمی – پرداخت. البته ممکن است وزارت دفاع کمتر از ریاست امنیت ملی در اکمال و تأمین تجهیزات نیروهای مردمی نقش داشته باشد.
تغییر در رهبری وزارت دفاع و گماشته‌شدن بسم‌الله محمدی به‌عنوان وزیر، موفقیت‌ها در بامیان و مناطق اطراف آن رونما شد. بسم‌الله محمدی، در گذشته یکی از فرماندهان ائتلاف شمال بود و تجربه جنگ با طالبان را دارد. اکنون تغییرات مثبتی در میدان جنگ برای نیروهای دولتی ممکن شده‌است.
عنایت نجفی‌زاده، رییس انستیتیوت جنگ و صلح افغانستان در کابل می‌گوید: «در اکثریت مناطق، خیزش‌های مردمی برای دولت نمی‌جنگند، آن‌ها برای محافظت از خود می‌جنگند؛ چون دولت سال‌هاست نتوانسته از آن‌ها محافظت کند.»
او در ادامه گفته‌است: «هرکسی برای دفاع از خود، تفنگ دارد. به محض این‌که وزرات دفاع فراخوان بسیج عمومی علیه طالب را داد، آن‌ها آماده نبرد شدند. آن‌ها با طالبان می‌جنگند. در جاهایی که نیروهای امنیتی و دفاعی در کنار نیروهای خیزش‌های مردمی می‌جنگند، پیروزی طالبان ممکن نیست.»
اما مردمان بامیان در غیبت نیروهای ارتش از ولایت‌شان در مقابل حمله‌های طالبان دفاع کردند و نقش حیاتی داشتند در عقب‌راندن این گروه. از زمان آغاز حمله‌های طالبان بر مناطق هزاره‌جات در هفته اول جولای، چندین هزار خانواده از شهر بامیان فرار کرده‌اند. آن‌ها از ترس تکرار دوباره قتل‌عام شدن توسط طالبان با کوهستان‌ها پناه برده‌اند.
در روستای غندک که یک ساعت راه موتر تا قرارگاه پولیس فاصله دارد، نیروهای محلی پس از چهار روز مقاومت، تسلیم طالبان می‌شوند. با آن‌که به‌آن‌ها دستور داده می‌شود عقبنشینی کنند؛ اما آن‌ها در محاصره جنگجویان طالب گیر می‌مانند و قادر به دریافت هیچ‌گونه کمک نظامی و غیرنظامی نمی‌شوند. آن‌ها مجبور به تسلیمی می‌شوند. خرابی‌های پاسگاه آنان نیز گواه همین حقیقت است.
نظر به اظهارات بسم‌الله شهیدانی، فرمانده یکی از پاسگاه‌های 18نفره، آن‌ها خود را به غندک نزدیک کرده و در روستای «دو آب» سه روز را می‌گذرانند. شهیدانی پس از تجهیز و تمویل افرادش آماده جنگ با 50جنگ‌جوی طالب می‌شوند.
شهیدانی می‌گوید که به پاسگاه نیروهای مردمی بر فراز تپه راکت اصابت کرده، نارنجک انداخته شده و به آتش کشیده شده و یک نفر نیروی امنیتی نیز کشته شده بود. «تفنگ‌داران طالب پس از غارت تجهیزات، پاسگاه را ویران می‌کنند. طالبان تمام وسایل این پاسگاه (چوکی، تجهیزات نظامی، غذا و تن‌پوش‌های زرهی) را با خود می‌برند.» در یکی از اتاق‌ها، خطوطی که پس از انفجار شکل گرفته، دیده می‌شود.
پیش‌روی‌های طالبان پس از اول ماه می در سراسر کشور افزایش یافت. اول ماه می، تاریخ خروج نظامیان امریکا و دیگر کشورها بود که توسط حکومت دونالد ترمپ، رییس‌جمهور پیشین امریکا، طی یک توافق‌نامه با شورشیان طالب، تعیین شد. ترمپ با این اقدامش خواست به طولانی‌ترین جنگ امریکا که در افغانستان بیست‌ساله شده بود، پایان دهد. جو بایدن، رییس‌جمهوری فعلی امریکا نه‌تنها به توافق‌نامه میان طالبان و ایالات متحده متعهد ماند؛ بل تاریخ 31 اگست امسال را تاریخ ختم حضور نظامیان امریکایی در افغانستان اعلام کرد. از آن زمان تا حالا نیروهای دولتی نتوانسته‌اند مانع برافراشتن پرچم سفید طالبان بر فراز یک‌سوم ولسوالی‌های کشور از میان چهارصد ولسوالی شوند.
برگشت به دوران حاکمیت طالبان برای مردمان هزاره که حدود 15درصد نفوس افغانستان را تشکیل می‌دهند، آزاردهنده‌است. بسیاری‌ها به‌این باورند، در کشوری که اکثریت نفوس آن را سنی‌مذهبان تشکیل می‌دهد، شیعه‌ها از لحاظ اقتصادی در حاشیه قرار دارند. آن‌ها از حملات سازمان‌یافته علیه‌شان رنج می‌برند. حمله بر مکتب دخترانه «سیدالشهدا» در ماه می، حمله یک سال قبل بر نوزادان و زنان باردار در شفاخانه، حمله بر معترضان علیه تبعیض در سال2016 و کشته‌شدن ده ماین‌روب در ماه جون در بغلان، از مرگ‌بارترین حملات سال اخیر بوده‌است.
باشنده‌های هزاره و تاجیک ولایت وردک، در همسایگی بامیان نیز می‌گویند که با مسلط‌شدن طالبان بر این ولایت، حقوق انسانی، مدنی و حقوق زنان از سوی این گروه نقض خواهد شد. دختران از مکتب رفتن بازداشته خواهند شد. زنان اجازه بیرون‌شدن از خانه‌های‌شان را نخواهند یافت. به‌صورت کلی، دست‌آوردهای بیست سال اخیر از دست خواهند رفت.
طاهر زهیر، والی بامیان می‌گوید: «انگیزه ایستادگی در برابر طالبان، «ترس» است. مردم می‌دانند در بیست سال اخیر چه چیزی به دست‌آورده‌اند و نمی‌توانند حملاتی که بر هزاره‌ها در سال‌های اخیر شده را فراموش کنند. حتا فکر کردن در مورد مسلط‌شدن دوباره طالبان بر این مناطق و این‌که چه چیزی اتفاق خواهد افتاد و سرنوشت حقوق بشر چه خواهد شد، سخت است. اگر جنگ هزاره‌ها با طالبان را نبرد مرگ و زندگی بگوییم، درست گفته‌ایم.»
والی بامیان در ادامه گفت که رییس‌جمهور اشرف غنی و امرالله صالح، معاون نخست او، شکست طالبان در بامیان را ستوده و پس‌راندن این گروه از بامیان را نشانه شکست این گروه خوانده‌اند. او هم‌چنان گفته که ما شاهد چرخش صد‌وهشتادر درجه‌ای در جبهات جنگ علیه طالبان استیم.
محمد ابراهیم نظری، آمر امنیت بامیان می‌گوید که نیروهای مسلح مردمی در همکای با پولیس در غیبت ارتش از مرزهای این ولایت پاسبانی می‌کنند. آن‌ها تا کنون در عقب‌راندن جنگجویان طالبان موفق عمل کرده‌اند. با موفقیت آن‌ها، اکنون زمینه بازگشت بیجاشدگان شهر بامیان مهیا شده‌است تا با موترهای مملو از ملافه‌ها، رخت‌خواب‌ها و وسایل خانه دوباره به شهر بامیان بازگردند و باور کنند که در امنیت قرار دارند.
منبع: فارین پالیسی
نویسنده*: Lynne O’Donell
عکس‌ها از مسعود حسینی برای فارین پالیسی
مترجم: طاهر احمدی/ راه مدنیت
پی‌نوشت:
لین اودانل*؛ روزنامه‌نگار، نویسنده و تحلیل‌گر استرالیایی است. وی بین سال‌های 2009 و 2017 رییس دفتر افغانستان در خبرگزاری فرانسه و اسوشیتدپرس بود.
