خودسوزی پیلوت قوای هوایی پیشین افغانستان پس از دریافت برگهٔ اخراج در ایران
محمد امیر توسلی، پیلوت قوای هوایی در دولت پیشین افغانستان که به‌دلیل تهدیدهای امنیتی به ایران پناه برده بود، پس از صدور حکم خروج، در مشهد به زندگی خود پایان داد.
در یک رویداد تکان‌دهنده، محمد امیر توسلی، یکی از خلبانان قوای هوایی در دولت پیشین افغانستان، پس از دریافت برگهٔ اخراج از سوی مقام‌های مهاجرتی ایران، در منطقهٔ گلشهر مشهد دست به خودسوزی زد و جان باخت. این حادثه واکنش‌های گسترده‌ای را میان فعالان حقوق مهاجران و چهره‌های سیاسی افغان برانگیخته است.
محمد محقق، رهبر حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان، با انتشار پیامی در صفحهٔ شخصی‌اش، این خبر را تایید کرده و آن را «مایهٔ تاثر و اندوه عمیق» دانسته است. او ضمن ابراز تسلیت به خانواده و بستگان توسلی، از مقام‌های جمهوری اسلامی ایران خواسته تا با مهاجران، به‌ویژه نظامیان پیشین و اقشار آسیب‌پذیر با «رحمت و رأفت اسلامی» برخورد کنند تا از بروز فجایع مشابه جلوگیری شود.
«از مقامات کشور دوست و برادر جمهوری اسلامی ایران تقاضا دارم که با مهاجرین، خصوصاً نظامیان و مقامات دولت پیشین و اقشار آسیب‌پذیر با رحمت و رأفت اسلامی برخورد نمایند تا از حوادث مشابه پیشگیری شود.»
این هشدارها در حالی مطرح می‌شود که بر اساس گزارش‌های متعدد، شماری از نظامیان، ماموران امنیتی و کارکنان دولت سابق افغانستان که از ایران یا کشورهای همسایه اخراج شده‌اند، پس از بازگشت به افغانستان هدف حمله قرار گرفته و به قتل رسیده‌اند. در اغلب این موارد، رسانه‌های محلی تحت کنترل طالبان، عاملان این قتل‌ها را «افراد مسلح ناشناس» معرفی می‌کنند؛ عبارتی که در واقع پوششی برای نبود شفافیت، تحقیق و پی‌گیری در قبال این نوع قتل‌هاست.
هیچ نهاد یا مقام رسمی در افغانستان کنونی، مسوولیت این قتل‌ها را برعهده نگرفته و تاکنون موردی از رسیدگی قضایی یا پاسخ‌گویی در این زمینه گزارش نشده است. همین وضعیت، بازگشت به افغانستان را برای بسیاری از مهاجران، به‌ویژه اعضای نیروهای امنیتی و چهره‌های شناخته‌شده، به یک تهدید جدی تبدیل کرده است.
محمد محقق که پس از سقوط کابل در بیرون از کشور زندگی می‌کند، اخیرا همراه با شماری از چهره‌های سیاسی افغان به ایران سفر کرده بود. او هدف این سفر را رسیدگی به وضعیت مهاجران افغان اعلام کرده بود؛ گروهی که به‌ویژه در ماه‌های اخیر با افزایش فشارها، اخراج‌ها و محدودیت‌های گسترده مواجه شده‌اند.
در همین حال، رسانه‌های داخلی ایران نیز وقوع چنین حادثه‌ای را تایید کرده‌اند.
حمیدرضا کافی‌نیا، رییس سازمان آتش‌نشانی مشهد، به رسانه‌های محلی گفته که این رویداد حوالی ساعت ۱۲:۵۲ ظهر روز یک‌شنبه، ۲۸ ثور، در یک منزل مسکونی در منطقه گلشهر مشهد رخ داده است. او بدون اشاره به نام فرد جان‌باخته، اعلام کرده که این مرد حدود ۴۰سال سن داشته و پیش از رسیدن تیم‌های امدادی، به‌دلیل شدت سوختگی جان باخته است.
هرچند مقام‌های ایرانی از افشای هویت قربانی خودداری کرده‌اند، هم‌زمانی این گزارش با اظهارات منابع افغان و پیام محمد محقق، گمانه‌زنی‌ها دربارهٔ ارتباط مستقیم این دو روایت را تقویت می‌کند.
خودسوزی محمد امیر توسلی اکنون به نماد دردناک استیصال و بی‌پناهی قشر بزرگی از مهاجران افغانستانی تبدیل شده است؛ کسانی که میان دیوار بلند تبعیض در مهاجرت و خطر مرگ در وطن، راهی برای زنده ماندن نمی‌یابند.
حادثهٔ خودسوزی توسلی در شرایطی رخ داده که بسیاری از نظامیان و کارکنان دولت پیشین افغانستان، پس از فرار از کشور با وضعیت نامعلوم حقوقی و روانی در کشورهای همسایه از جمله ایران زندگی می‌کنند؛ شرایطی که بارها از سوی نهادهای بین‌المللی و حقوق بشری به‌عنوان بحرانی نگران‌کننده توصیف شد ه است.
فرشته باختری
