هلمند به عنوان یک نقطه استراتیژیک و ولایتی که از منابع خاصی مانند آب فراوان، تریاک و … برخوردار است مورد توجه قاچاق‌‍بران مواد مخدر، مافیای بزرگ و در نهایت حکومت‌های منطقه و قدرت‌های جهانی قرار گرفته است.
این ولایت جنوبی سال‌هاست که دست‌خوش ناآرامی‌هاست و بعد از چندین سال حضور نیروهای ناتو هنوز هم به آرامش نسبی نرسیده است.
به باور خیلی‌ها مساعد بودن آب و هوا برای کشت تریاک، استراتیژیک بودن این ولایت، قدرت‌نمایی‌های قدرت‌های منطقه و جهانی علیۀ یکدیگر، مافیای بزرگ مواد مخدر و در نهایت فساد گسترده در بین اداره‌های دولتی این ولایت عوامل جنگ هلمند استند.
یکی از نکاتی که در جنگ هلمند جلب توجه می‌کند این امر است که حکومت در مورد این ولایت کاملا سکوت اختیار کرده و هنوز هم نامعلوم است که استراتیژی حکومت برای مهار این جنگ چیست؟ عدم تعریف درست از جنگ هلمند و عدم شناسایی عوامل این جنگ بزرگترین گرهی است که حکومت برای باز کردن آن دست به کار نمی‌شود.
این‌که اتاق فکر جنگ هلمند در دست کیست یکی از بزرگترین چالش‌های موجود فراروی حکومت ما و سردرگمی نیروهای امنیتی مستقر در این ولایت است.
بیشترِ عناصر جنگ در هلمند به یکدیگر گره خورده‌اند؛ به طور نمونه باید گفت که یکی از دلایل ناامنی زیاد، کشتِ مواد مخدر است که به‌خاطر فساد گسترده موجود در ادارۀ محلی در طول چهارده سال با وجود سرازیر شدن پول‌های هنگفت هنوز به طور گسترده کشت می‌شود و قاچاق آن جریان دارد. می‌توان گفت که کشت مواد مخدر در این ولایت به عنوان یکی از منابع تغذیۀ طالبان این ولایت و ولایت‌های دیگر است.
یا نمونۀ دیگری که می‌توان برای جنگ هلمند بیان کرد آب فراوان این ولایت است. خیلی‌ها بر این باورند که گویا گوشه‌یی از جنگ این ولایت برمی‌گردد به نگرانی کشورهای دیگر به‌خاطر کمبود آب. اگر زمینه مساعد باشد و امنیت برقرار شود و کارهای توسعه‌یی در مورد آب هلمند از سوی وزارت انرژی و آب شروع شود بهره‌مندی بعضی از کشورها از آب هلمند کمتر خواهد شد و به همین دلیل این جنگ را یک جنگ نیابتی می‌خوانند.
تحلیل کامل و جامع در مورد جنگ هلمند و نظریه‌پردازی قطعی دربارۀ آن وجود ندارد، ولی می‌توان علل گوناگونی را برای آن برشمرد.
نکتۀ دیگری که در جنگ هلمند همیشه مشاهده می‌شود، سقوط پاسگاه‌های پولیس است که طالبان گاهی بسیار ساده در اکثر ولسوالی‌ها آن‌ها را تصرف می‌کنند و مرا بر این وا داشت که در مورد آن بیشتر بنویسم.
فساد بزرگ و ریشه‌یی در ساختار ارگان‌های نظامی به ویژه پولیس، بزرگترین چالش در این ولایت است. به طور نمونه می‌توان از لیست پولیس‌های خیالی در این ولایت یاد کرد. ناآشنایی پولیس با وظایف‌اش و عدم آموزش درست برای پولیس یکی دیگر از دلایلی‌ست که پولیس این ولایت را تهدید می‌کند و نبود پاسگاه‌های معیاری در ولسوالی‌ها و حومه‌های شهری به وفور دیده می‌شود.
عدم هماهنگی در بین ارگان‌ها یکی دیگر از ضعف‌های بزرگ در راستای تامین امینت این ولایت به شمار می‌رود. بارها دیده شده است که به‌خاطر نبود هماهنگی لازم در بین نیروهای امنیتی و نرسیدن مهمات به وقت لازم پاسگاه‌های زیادی به تصرف دشمن درآمدند و نیروهای آن کشته شده‌اند.
یکی از راه‌های جلوگیری از شدت جنگ تعرض قبل از حمله است، غافل‌گیری دشمن و سرکوب آن در پایگاۀ خودش می‌تواند روحیۀ دشمن را به راحتی از بین ببرد و جرات شورشیان را برای حمله بر روی پاسگاه‌های پولیس کاهش دهد.
در بسیاری از موارد هم دیده شده که ارگان‌های کشفی راپورهای موثقی را در رابطه به قرارگاه‌های دشمن و تحرکات آن‌ها در دست دارند، ولی برای افسران و سربازان جوان ارتش ملی که در خط نخست جنگ حضور دارند اجازه داده نشده است که دست به کار شوند.
مبهم بودن این امر و این‌که چه کسانی نمی‌خواهند جنگ در هلمند پایان یابد یکی از سوال‌های بزرگ است که تا حال بی‌جواب مانده است.
خلص کلام این که یک سلسله عوامل بیرونی و درونی وجود دارد که جنگ هلمند را تداوم می‌بخشند و تا دولت راهکارهای ضروری را برای حل این معضل‌ها روی دست نگیرد این جنگ ادامه خواهد داشت و این جنگ اگر با راه حل‌های سیاسی متوقف نمی‌شود پس بهتر است از گزینه‌های قدرتمند نظامی برای آن استفاده گردد.
در این نوشتار به عنوان کسی که اوضاع هلمند را از نزدیک دیده‌ام یک سلسله پیشنهادهایی برای مهار جنگ ارائه می‌دهم.
در نخست یک اجماع عمومی بین تمام ارگان‌های نظامی باید صورت بگیرد و همچنان تلاش‌ها سیاسی برای کمتر کردن شدت جنگ آغاز شود.
تعیین یک هیات بی‌طرف به منظور بررسی کلی از این ولایت و مواردی مانند مشخص کردن طرف‌های جنگ در این ولایت، دلایل مشخص جنگ و شناخت منابع مالی و نظامی طالبان و شورشیان و قطع سریع این منابع، شناسایی عوامل سرعت‌دهندۀ جنگ، دلایل ضعف نیروهای امنیتی، بازنگری کامل ساحات تحت پوشش نظامی دولت نظر به حضور نیروهای دشمن، اجرای مکافات و مجازات برای سربازان و افسرانی که می‌جنگند و آنانی که وظیفه‌های خود را به درستی انجام نمی‌دهند و تقرر افراد بر حسب شایستگی لازم در پست‌های این ولایت.
عزیز نیک‌یار؛ خبرنگار آزاد در هلمند
