به احتمال زیاد در نشست امسال قلب آسیا که کشورهای قدرتمندی چون روسیه، چین، هند، ایران و ترکیه به شمول چند کشور دیگر اشتراک می‌کنند، با توجه به وضعیت جدید امنیتی در سطح منطقه؛ می‌توان توقع داشت که به پرسش‌های کلانی پاسخ‌های مناسبی ارایه گردد.
افغانستان در دو دهه اخیر یکی از قربانی‌های تروریزم منطقه‌یی بوده است. اما حالا تروریزم تنها تهدید برای یک کشور یا دو کشور محسوب نمی‌شود؛ بل تهدید بزرگ منطقه‌یی است که مبارزه با آن نیز نیاز به مساعی بزرگ منطقه‌یی دارد.
هرچند قرار است سرتاج عزیز؛ مشاور نخست‌وزیر پاکستان در این جلسه اشتراک نماید، ولی اشتراک پاکستان با توجه به اتهام بزرگ حمایت از تروریزم کمرنگ خواهد بود.
مسوولان نشست در هند گفته‌اند که هیچ برنامۀ گفتگو با پاکستان در حاشیۀ این اجلاس روی دست نیست، اما در عین حال محمداشرف غنی؛ رییس‌جمهور کشور و نارندرا مودی پروازهای تجاری میان دو کشور هند و افغانستان را اعلام کردند.
افغانستان و هند بارها علیه سیاست‌های حمایت‌گرایانۀ پاکستان در قبال تروریزم منطقه‌یی موضع‌گیری‌های جدی منطقه‌یی و بین‌المللی داشته‌اند، اما قدرت‌های جهانی از کنار این مساله با بی‌توجهی گذشته‌اند.
این بار اما با توجه به حضور روسیه، ایران و ترکیه توقع این است که بحث‌های واضحی در برابر تهدیدهای امنیتی منطقه‌یی صورت گیرد. هواداران داعش که در دو سال اخیر در بخش‌های جنوبی و شرقی هم‌مرز با پاکستان در افغانستان گاهی سر بر می‌آورند؛ با توجه به شکست فاحش داعش در کشورهای سوریه و عراق می‌تواند تهدید بزرگی علیه امنیت افغانستان و منطقه حساب گردد.
اخیرا طالبان در چندین مورد تمایلی به نزدیکی با مردم و حکومت افغانستان نشان داده که بدون تردید در چگونگی رابطه این گروه با حکومت پاکستان ربط دارد. در عین حال بیم این نیز وجود دارد که پاکستان هواداران داعش در افغانستان را جاگزین طالبان کرده باشد. به هر ترتیب حالا که طالبان تمایلی به نزدیک شدن با دولت ما دارد رسیدگی به پروژه داعش کار چندان مشکلی به نظر نمی‌رسد و از چنین نشست‌ها می‌شود بهره‌برداری کلان امنیتی را داشت.
هرچند چین به عنوان رقیب اقتصادی هند در منطقه تلاش خواهد کرد که فشار بر پاکستان در این نشست را مدیریت کند، ولی با توجه به حضور چهار جمهوری آسیای میانه؛ ترکمنستان، قرغیرستان، قزاقستان و آذربایجان در این نشست، افغانستان می‌تواند در مساله تروریزم در برابر پاکستان از پشتیبانی جدی آنان برخوردار باشد.
این در حالی است که افکار عمومی در منطقه شدیدا علیه پاکستان است و آنچه در چند روز در حاشیه این جلسه می‌گذرد نشانگر این است که حضور پاکستان به طور قطع کمرنگ خواهد بود. حضور کمرنگ پاکستان بیانگر این واقعیت است که حمایت‌های بی‌دریغ پاکستان از تروریزم سبب انزوای جدی این کشور شده است. در این نشست همچنان فرصت خوبی برای پاکستان نیز فراهم است که پایش را از گل تروریزم برکشیده و قدمی برای کاهش انزوای سیاسی منطقه‌یی بردارد.
اصولا این گونه نشست‌ها اگر بایدهای و نبایدهای منطقه‌یی را تعیین کرده نتواند هیچ لزومی برای برگزاری ندارد. باید کشورهای اشتراک‌کننده، پاکستان را مقنع سازند که حمایت از تروریزم به نفع هیچ کشوری نیست و به ضرر همۀ منطقه است. اینجا افغانستان می‌تواند نقش بارزی برای همسوساختن نظریات طرف‌های مختلف اجلاس بازی کند؛ زیرا کلید بدامنی تمام منطقه به‌خصوص اکثر کشورهای اشتراک‌کننده در این نشست است. یک افغانستان آرام و باثبات هم نفع امنیت منطقه‌یی و هم به نفع برنامه‌های اقتصادی کلان منطقه است.
از جهت دیگر افغانستان با توجه به موقعیت ارتباطی که میان کشورهای جنوب آسیا با کشورهای آسیای میانه دارد، می‌تواند از این فرصت نیز بهره‌برداری‌های اقتصادی و امنیتی لازم را بگیرد. چراکه بدون امنیت کاری ممکن نیست و امنیت مستلزم اساسی هر برنامه‌یی می‌باشد. هرچند سیاست‌گذاری‌های اقتصادی حکومت وحدت ملی در حوزه منطقه‌یی توفیق زیاد داشته، اتصال افغانستان به خطوط آهن منطقه‌یی در کشورهای همسایه به خصوص چین و آسیای میانه، نمونه‌های بارزی‌اند، ولی نباید بسنده کرد و با مطرح کردن قابلیت‌های مهم جغرافیایی می‌توان توجه کشورهای اشتراک‌کننده را جلب کرد و فرصت بیشتری ایجاد نمود.
خبرها از اجلاس قلب آسیا حاکی از آن است که رییس‌جمهور افغانستان و نارندرا مودی؛ نخست‌وزیر هند در اجلاس قلب آسیا در شهر امرتسر در شمال هند دیدار کرده‌اند. مقام‌ها می‌گویند که در این دیدار دو رهبر بر راهکار حمل و نقل و مبادلات تجاری دو کشور گفت‌وشنودهایی داشته‌اند. تاکنون افغانستان برای دستیابی به بازارهای خارجی، به بندر کراچی پاکستان وابسته بوده است. از این طریق فقط مقدار محدودی از کالاهای افغانستان به هند صادر می‌گردد؛ اما واردات کالاهای هندی از این راه غیرممکن بوده است.
آگاهان اقتصادی اعتقاد دارند که بازار هند ظرفیت بالقوۀ کلانی در سطح منطقه دارد. بنابراین دو کشور تصمیم گرفته‌اند تا حمل و نقل هوایی را راه‌اندازی کنند.
توجه کشور میزبان هند به افغانستان زمینۀ خوبی برای یک هم‌نظری کلان در این نشست برای افغانستان فراهم خواهد ساخت که می‌تواند از آن هم برای بهبود اوضاع امنیتی و اقتصادی بهره‌های لازم را کسب کند و هم فشارهای لازم منطقه‌یی علیه نقش پاکستان در ناامن سازی منطقه‌یی را هماهنگ و منسجم سازد.
سید امین بهراد/ راه مدنیت
