کویید ۱۹؛ مساله‌یی حاشیه‌یی در کشوری خسته از جنگ

در افغانستان زندگی طوری ادامه دارد که گویی ویروس کرونا هرگز وجود نداشته‌است.
منبع: نیویورک تایم
کابل ، افغانستان – از نظر محمد وکیل، ۲۳ ساله ، فاصله اجتماعی مفهومی انتزاعی است. او که فروشنده کفش لیلامی است، هر روز سر کار در بازاری پر ازدحام با تعداد زیادی مشتری دست می‌دهد. اسکناس‌های آلوده را لمس می‌کند. استفاده از ضد عفونی کننده دست را کاری مسخره می‌داند. ماسک؟ حرفش را هم نزن.
آقای وکیل در اواخر ماه اکتبر در حالی که خریداران زیادی به غرفه هجوم آورده‌اند، می‌گوید: «ویروس کرونا وجود ندارد. این دروغی است که دولت می‌گوید.»
هنگامی که ویروس کرونا برای اولین بار در ماه مارچ به افغانستان رسید، دولت تلاش کرد شهرها را تعطیل و افغان‌ها را به استفاده از ماسک، شستن دست‌ها و رعایت فاصله اجتماعی ترغیب کند. برای اعمال چنین محدودیت‌هایی، اقداماتی بی‌برنامه و بی‌هدف به مدت چند هفته صورت گرفت، اما سرانجام شهروندان با آن به مقابله برخاستند.
امروز، حتی در حالی که مقامات صحت عامه موج ویروس کشنده دوم را تایید می‌کنند، کویید ۱۹ مساله‌یی حاشیه‌یی است. فرهنگ انکاردر خون افغان‌ها جاری است، جایی که اولویت‌های شخصی بر نظر متخصصان صحت عامه ارجحیت دارد و توصیه‌های آنان با بی‌تفاوتی همگانی، بدبینی و اعتقادی راسخ به این که خداوند سرنوشت مؤمنان را تعیین می‌کند، روبرو می‌شود.
دکتر طارق احمد اکبری، که تا همین اواخرسرداکتر در تنها شفاخانه امراض ساری کابل بود، گفت: «ذهنیتی که ترمپ و طرفدارانش دارند، و ذهنیت مردم افغانستان کاملاً یکسان است. فقط افغان‌ها فکر می‌کنند که کویید تبلیغ غربی‌هاست.»
اما برخلاف ایالات متحده، هیچ حزب سیاسی یا جنبش ضد دولتی با انتشار اطلاعات نادرست ویروس را ناچیز جلوه نمی‌دهد. حتی طالبان تجهیزات حفاظت شخصی را توزیع کرده و برنامه‌های اطلاعاتی صحت عامه را اجرا می‌کنند. وزارت صحت عامه گفت، آن‌ها به کارمندان صحی دولت اجازه ورود به مناطق تحت کنترول خود را داده‌اند.
در شهرهای سراسر کشور، مردم زندگی روزمره خود را طوری ادامه می‌دهند که گویی کویید ۱۹ هرگز وجود نداشته‌است. باوجود این که ویروس در محیط سربسته بیشتر قابل انتقال است، دانشمندان می‌گویند که از طریق ارتباط افراد با فاصله کم در محیط باز نیز قابل انتقال است. با این حال افغان‌ها سوار اتوبوس‌ها و تاکسی‌ها می‌شوند، در رستوران‌ها شانه به شانه در محیطی سربسته غذا می‌خورند، در مساجد نماز می‌خوانند، به شیوه سنتی افغانستان هنگام احوالپرسی یکدیگر را در آغوش می‌گیرند و این سو و آن سو در بازارها جمع می‌شوند.
در خیابان‌های شلوغ شهر تعداد کمی از مردم ماسک می‌زنند. پوسترهای صحت عامه در گوشه و کنار شهر که درباره کویید ۱۹ هشدار می‌دهند، حالا دیگر به عنوان یادگاری از گذشته‌یی نه چندان دور نادیده گرفته می‌شوند؛ زمانی بود که ویروس کرونا ترسناک و شکست‌ناپذیر به نظر می‌رسید.
اکمل سمسور، سخنگوی وزارت صحت عامه گفت: «ما می‌دانیم که مردم از ویروس و پیام‌های صحی که مدام می‌شنوند خسته شده‌اند. ما در کشوری زندگی می‌کنیم که با تهدیدهای جدی مثل جنگ و فقر روبرو است. کویید در برابر این تهدیدها مشکلی ناچیز شمرده می‌شود.»
افغان‌ها همچنان به ویروس مبتلا شده و می‌میرند، اما سنجش مقیاس اپیدمی تقریباً غیرممکن است. طبق گزارش وزارت صحت عامه تعداد تلفات ویروس کرونا ۲۰۷۴، و تعداد موارد مثبت ۵۰۶۷۷ نفر است، اما ظرفیت تست در افغانستان بسیار محدود است، از مارچ تاکنون فقط ۱۸۰ هزار تست انجام شده‌است. برای سیستم نابسامان صحی این کشور که بیماری و خشونت اپیدمی رایجی در آن است، تشخیص این‌که مرگ در اثر کویید ۱۹ بوده یا چیز دیگرهمیشه مقدور نیست.
مقامات صحت عامه اذعان می‌کنند که آمار واقعی مرگ و میر در افغانستان افزایش چشمگیری داشته‌ است. وزیر صحت عامه گفت که طبق برآوردها ۳۲ درصد از حدود ۳۴میلیون نفرجمعیت افغانستان تاکنون به این ویروس مبتلا شده‌اند. بر اساس تخمین یک مدل سازمان بهداشت جهانی در ماه می، نیمی از جمعیت ممکن است آلوده باشند.
آقای سمسور با اشاره به اینکه میزان مرگ و میر در اثر کویید ۱۹ در هفته اول دسامبر ۴۷درصد افزایش داشته، گفت: «ویروس در حال چرخش در کشور است. اگر ۹۵درصد مردم فقط برای دو هفته ماسک بزنند، ‌می‌توانیم ویروس را کنترل کنیم.»
با این وجود رسانه‌های خبری محلی دیگر به اخبار مربوط به ویروس علاقه‌ای ندارند، و در عوض به گفتگوهای صلح، تشدید جنگ و قتل‌های هدفمند در پایتخت می‌پردازند.
بهار گذشته، درخواست‌های مکرر دارو از سوی کسانی که ادعا می‌کردند مبتلا به ویروس شده‌اند، داروخانه‌ها را با مشکل مواجه کرده‌بود. اما برخی از داروسازان می‌گویند مشتریان اکنون دیگر به خود قبولانده‌اند که ویروس ارزش حتی یک لحظه فکر کردن را هم ندارد، هرچند برخی همچنان به دنبال درمان‌های معجزه‌آسا می‌گردند.
فیض الله فیض‌بخش، داکتر داروشناسی در کابل می‌گوید: «اکنون مردم بر این باورند که کویید بیماری مهلکی نیست، بنابراین اصلاً نگران آن نیستند.»
در ترمینال‌های میدان هوایی داخلی، مسافران دایره‌های کم‌رنگ موجود روی کف زمین که به هدف رعایت فاصله کشیده شده‌اند را نادیده می‌گیرند. فقط برخی از کارگران فرودگاه ماسک می‌زنند. مهمانداران نیز ماسک دارند، اما همۀ مسافران از ماسک‌های ارایه شده رایگان استفاده نمی‌کنند. مردم بی‌باکانه در مراکز خرید تجمع می‌کنند.
حتی داستان‌های دلخراش مرگ افراد در اثر ابتلا به ویروس (پس از آلوده کردن عزیزانشان)، ترس چندانی در میان مردم برنینگیخته است.
زلمی رحمان، یکی از ساکنان مزارشریف در شمال افغانستان، گفت که تمام اعضای خانواده وی ماسک می‌زنند و از ضد عفونی کننده دست استفاده می‌کنند. وی گفت، اما مادرش به دلیل بیماری کویید ۱۹ درگذشت و او و چند نفر از بستگان دیگرش نیز به این ویروس مبتلا شده‌اند.
آقای رحمان گفت: «ما فقط امیدواریم که بتوانیم از این موج دوم جان سالم به در ببریم.»
به نظر می‌رسد حس بی‌تفاوتی نسبت به ویروس نیز از بالا به پایین سرایت می‌کند. در ماه اکتوبر، وزارت صحت عامه به کارمندان دولت دستور داد که ماسک بزنند و سیاستی را که در اوایل تابستان نادیده گرفته شد، دوباره به اجرا درآورد، اما در کاخ ریاست‌جمهوری در کابل، تقریباً تمام کارمندانی که اخیراً درمقابل خبرنگاران ظاهر شده‌اند، ماسک به صورت نداشتند. در کافه تریایی داخل کاخ، کارمندان در کنار هم غذا می‌خوردند، یکدیگر را در آغوش می‌گرفتند و با هم دست می‌دادند.
وزارت صحت عامه اخیراً پیشنهاد داده‌است که ماسک برای ورود به بانک‌ها، فروشگاه‌ها و اتوبوس‌ها اجباری شود. همچنین پیشنهاد تعطیلی سالون‌های عروسی، باشگاه‌های ورزشی و سالون‌های تشییع جنازه و ممنوعیت حرکت وسایل نقلیه با بیش از پنج مسافربه طور موقت، مطرح شده‌است. پیشنهادات در انتظار تأییدند.
دولت نتوانسته است شهر‌ها را تعطیل کند، زیرا بیشتر مردم افغانستان برای تأمین معاش خود باید روزانه کار کنند. ۸۰ درصد مردم نزدیک به خط فقرند و در کشوری زندگی می‌کنند که با کمک‌های خارجی حمایت می‌شود و اقتصاد تنها در حد امرار معاش جریان دارد.
سیستم مراقبت‌های صحی افغانستان به حمایت بین‌المللی متکی است و سالانه تقریباً ۵ دالر در ازای هر نفر هزینه می‌شود، در مقابل ۱۱هزار دالر درازای هر شخص در ایالات متحده.
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، حتی قبل از شیوع کویید ۱۹، ۳٫۷ میلیون افغان به خدمات مراقبت‌های صحی فوری نیاز داشتند. در میان ناامنی گسترده غذایی و بالاترین میزان مرگ و میر کودکان در جهان ، امسال حداقل ۳۰ مرکز صحی درمانی مورد حمله قرار گرفته است.
رامین حمید، مدیر اطلاعات سلامت شفاخانه، گفت: در کابل، شفاخانه بیماری‌های واگیردار افغان-جاپان اکنون نسبت به دو هفته پیش روزانه ۴۰مورد بیشتر بیمار مبتلا به کویید ۱۹ را پذیرش می‌کند.
از زمان ابتلا به پاندومی، این بیمارستان ۳۲۰۰۰ بیمار مشکوک به کویید ۱۹ را پذیرفته است که بیش از ۵۰۰ نفر از آنها فوت کرده‌اند.
داکتر مرانای براتزای، داکتر پیشگیری از عفونت شفاخانه، گفت: با این وجود حتی کارکنان شفاخانه نیز گاهی از پوشیدن ماسک یا کالای مخصوص خودداری می‌کنند. وقتی در حال صحبت بود، مردی پس از ملاقات با یکی از اعضای خانواده اش که مبتلا به کویید ۱۹ بود، بدون ماسک از اتاقی بیرون آمد.
نیاز احمد ، داکتر بخش عاجل، در مورد ملاقات کنندگان و بیماران گفت: «آنها نمی‌فهمند که کویید واقعی است. فقط افرادی که کسی را به خاطر ویروس از دست داده اند آن را باور می‌کنند.»
در روزهای اخیر در میان بیماران بخش کویید ۱۹، دانشجویی به نام نظیف رضایی، ۲۱ ساله حضور دارد که در تخت خود چمباتمه زده، سرفه و خس خس می‌کرد. با صدای خش‌داری گفت او حتی وقتی در لیلیه شلوغ دانشجویی زندگی می‌کرده، هیچ اقدامی (پیشگیرانه) نکرده است.
آقای رضایی گفت: «من این مرض را جدی نگرفتم. حال می‌دانم که همه باید جدی بگیریم.»
این بیمارستان ۱۲۰ تختخوابی فقط ۳۱ مانیتور کنترول بیمار، سه دستگاه اشعه ایکس و دو دستگاه سونوگرافی دارد و سیتی اسکنر ندارد. داکتر اکبری گفت، در صورت تشدید موج دوم ویروس، شفاخانه قادر به مراقبت از تمام بیماران کویید ۱۹ نخواهد بود.
داکتر احمد با ناراحتی سرش را تکان داد و گفت که وقتی به زندگی روزمره خود در خارج از شفاخانه بازمی‌گردد، به خاطرپایبندی به سلامت ماسک جراحی می‌پوشد، دست‌های خود را می‌شود و فاصله‌ اجتماعی را رعایت می‌کند.
او می‌پرسد: «اما فایده‌اش چیست، اگر همه قوانین را رعایت نکنند؟»
این گزارش با همکاری فاطمه فیضی و نجیم رحیم از کابل و اسدالله تیموری از هرات ، افغانستان انجام شد.
نویسنده: دیوید زوچینو و فهیم عابد
ترجمه: شریفه عرفانی