هیات نظارت شرکت متا(فیسبوک، اینستاگرام و واتساپ) روز پنج‌شنبه 18حوت/اسفند اعلام کرد که استفاده از کلمۀ «شهید» را در پلتفرم‌های خود بررسی می‌کند.
این شرکت افزوده که کلمه شهید موجب حذف محتوای بیشتر در پلتفرم‌های آن می‌شود.
متا این مساله را پیچیده توصیف کرده و گفته که حذف کلمه شهید در پلتفرم‌های این شرکت بر چگونگی بیان میلیون‌ها انسان تاثیر منفی گذاشته است. این شرکت اضافه کرده که حذف محتوای وابسته به این واژه موجب شده که مسلمانان و عرب‌ها فکر کنند متا مقررات حذف محتوا بر مسلمان و عرب‌ها را بیشتر اعمال می‌کند.
کلمه شهید در اصطلاح عام کشته‌شدن انسان در راه خدا تعبیر می‌شود. این واژه در چند دهه اخیر در افغانستان به همین منظور به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفته است.
لغت‌نامه دهخدا کلمه شهید را کشته‌شدن در راه خدا توصیف کرده است. لغت‌نامه آبادیس کلمه شهید را نیز کشته‌شده، شاهد و گواه خوانده و معادل آن را در فارسی جان‌باخته آورده است.
لغت‌نامه معین کلمه شهید را کشته‌شدن در راه خدا، دین و وطن تعبیر کرده است.
معنای گواه و شاهد در منابع دینی نیز تاکید بر این دارد که شهید بر حقانیت دین خدا با چشم ظاهری و یا چشم بصیرت آگاه است و آن را با عمل و اراده خود شهادت می‌دهد.
به هر روی، این کلمه در افغانستان یکی از پراستفاده‌‍ترین واژه‌ها بوده است. از آنجاکه در 44سال گذشته در افغانستان جنگ‌های ویرانگر داخلی بدون وقفه ادامه داشته است و در این چهار دهه میلیون‌ها تن جان‌های خود را از دست داده‌اند، به همه آنان شهید خطاب می‌شود.
نکته قابل توجه این است که به کشته‌شدگان ازهر دو طرف جنگ که در واقع هردو طرف مسلمان نیز بوده‌اند، شهید خطاب می‌شود. در گوشه گوشۀ افغانستان صدهاهزار گوری مشاهد می‌شود که با بیرق مزین شده است. گذاشتن علم یا بیرق بر سر قبر در واقع بیانگر این است که این قبر از یک شهید بوده و به دست کس دیگری که باطل بوده، کشته شده است.
در زمان جهاد علیه اتحاد جماهیر شوروی وقت، بر کشته‌شدگان کلمه شهید اطلاق می‌شد و پس از آن در جنگ‌های داخلی میان گروه‌های مجاهدین نیز بر کشته‌شدگان نام شهید به کار برده می‌شد.
در دو دهۀ اخیر که یک طرف نیروهای حکومت مرکزی افغانستان قرار داشت و خود را مدافع وطن، تمامیت ارضی و استقلال کشور توصیف می‌کردند، جان‌باختگان خود توسط حملات تروریستی طالبان را شهید می‌خواندند و هم‌زمان طالبان نیز کشته‌شدگان‌شان را در برابر نیروهای ملی و مشروع افغانستان شهید می‌خواندند.
افراد ملکی‌ای که در حملات انفجاری و انتحاری طالبان و یا مستقیم به‌دست نیروهای طالبان کشته شده و یا سر بریده شده‌اند، مردم افغانستان به آنان شهید خطاب می‌کنند و در اطلاق کلمۀ شهید بر آنان همه مردم اتفاق نظر دارند.
سایر گروه‌های بنیادگرا مثل داعش نیز کشته‌شدگان‌شان را شهید می‌خوانند و بر جان‌باختگان ناشی از حملات مرگ‌بار آنان نیز توسط مردم واژه شهید به کار برده می‌شود.
حتا در افغانستان بر کشته‌شدگان حوادث طبیعی، حوادث ترافیکی و حتا مجرمان اعدام‌شده نیز شهید اطلاق می‌شود و بر قبرهای آنان بیرق زده می‌شود.
در کنار کلمه شهید، واژه عربی «الله اکبر» نیز در چهارونیم دهه گذشته در افغانستان به‌صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفته است. الله اکبر که در فارسی به معنای “خداوند بزرگ است”، در نمازهای پنج‌گانه مسلمانان نیز به تکرار گفته می‌شود.
در تمام جنگ‌های 44سالۀ افغانستان به استثنای اینکه ممکن نیروهای روسی در وقت جنگ با مجاهدین از کلمه الله اکبر استفاده نکرده باشند، تمام طرف‌های دیگر با شعار الله اکبر می‌کشتند و کشته می‌شدند.
این کلمه بعد از آن در جنگ‌های داخلی میان گروه‌های جهادی نیز مورد استفاده قرار گرفته و تمام طرف‌های درگیر در جنگ‌های داخلی با شعار الله اکبر هم‌دیگر را می‌کشتند و کشته می‌شدند.
کسانی هم در کشورهای غربی که دست به حملات تروریستی می‌زنند با سر دادن شعار الله اکبر به کشتن انسان‌های بی‌گناه مبادرت می‌ورزند.
با این وصف، واژه شهید در دست‌کم نیم قرن گذشته در کشورهای اسلامی و به‌خصوص در افغانستان به طور گسترده مورد سوءاستفاده قرار گرفته است، تا آنجا که امروزه به هر کشته در هر حادثه‌ای بدون توجه به مفهوم اصلی واژه شهید به آنان شهید خطاب می‌کنند.
اکنون دیده می‌شود که این واژه نه‌تنها مثل سایر عبارت‌ها و اصطلاحات کلیدی در متون اسلامی مورد سوءاستفاده قرار گرفته که در معرض تحریف نیز قرار گرفته است.
این وضعیت مردم افغانستان را بیشتر از شرکت «متا» دچار سردرگمی کرده است. معلوم نیست کدام طرف برحق است و چه کسی باطل است، در حالی‌که هر دو طرف مسلمان، هم‌وطن، هم‌زبان و حتا اهل یک قریه و یک خانواده بوده‌اند.
مواردی زیادی وجود دارد که در بیست‌سال گذشته از یک خانواده دو یا چند نفر در صفوف نیروهای ملی افغانستان و طالبان در برابر هم کشته شدند و همه هم شهید شدند و بر قبرهای همه‌شان بیرق زده شده است.
بنابراین اگر منابع و نهادهای با صلاحیت دینی در کشورهای اسلامی به خصوص نهادهایی چون مراکز فقهی در نجف عراق و دانشگاه الازهر در مصر تعاریف واضح از همه عبارات مهم و کلیدی متون اسلامی، به خصوص واژگان شهید، الله اکبر و جهاد و مورد کاربرد آن ارایه نکنند، یک تاجر امریکایی؛ آقای مارک زاکر برگ از طریق شرکت «متا» این واژگان را تعریف خواهد کرد و دیری نخواهد بود که با توجه به ابزارهای قدرتمند شبکه‌های مجازی، تعریف‌های وی مورد قبول همه مسلمان قرار خواهد گرفت.
